به گزارش شانا به نقل از هفته‌نامه مشعل، مشعل دکل‌های حفاری که رد آنها را در بخش‌های مختلف صنعت نفت از اکتشاف تا تولید و توسعه، توصیف، ترمیم، تعمیر، تزریق و بهره‌برداری از مخازن نفت و گاز و سایر حوزه‌های این صنعت عظیم و استراتژیک می‌توان سراغ گرفت، امسال بازسازی و نوسازی می‌شوند. دکل‌هایی که هریک از آنها نه به‌عنوان یک تجهیز، بلکه یک کارخانه سیار تلقی می‌شوند و از این رو صنعت حفاری هم به‌عنوان یکی از ارکان و شاید اصلی‌ترین رکن اکتشاف و تولید مخازن هیدروکربوری به‌شمار می‌رود.
دکل‌های حفاری این صنعت امسال نیز قبایی نو بر تن می‌بینند؛ مسیری که انتهای آن به ارتقا و بهبود عملکرد و فعالیت‌ها منجر خواهد شد. در این زمینه، شرکت ملی حفاری ایران ۵ هزار و ۲۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای بازسازی و روزآمدی دکل‌ها و تجهیزات کاربردی صنعت حفاری در بخش‌های عملیاتی، خدمات فنی و تخصصی و لجستیکی خود اختصاص داده است.
طبق اعلام شهرام شمی‌پور، مدیر بازسازی و ارتقای دستگاه‌ها و تجهیزات حفاری و خدمات جنبی شرکت ملی حفاری ایران، این تجهیزات شامل پمپ‌های سیال، دستگاه‌های دراورکس، انواع ابزار نمودارگیری، پمپ تراک‌های سیمان‌زنی و اسیدزنی، کامیون‌های کشنده، کرن، پاور پوینت‌های لوله‌گذاری، دستگاه‌های مولد هوای تنفسی، انواع ژنراتور، آچار هوا، مجموعه‌های فوران‌گیر، سیستم مقابله با گاز هیدروژن سولفوره، مخازن پوشش‌دار ذخیره اسید، بونکرهای حمل سیمان و دیگر ماشین‌آلات است و در این زمینه قرارداد بازسازی بیش از ۲۲۰ تجهیز مربوط به دکل‌های حفاری، خدمات فنی، ترابری، خدمات ویژه، ابزار در گردش و ایمنی، بهداشت و محیط زیست امضا می‌شود.
بر اساس این گزارش، از مبلغ ۵ هزار و ۲۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای بازسازی و روزآمدی دکل‌ها و تجهیزات کاربردی صنعت حفاری، در سه ماه نخست امسال ۱.۳۰۰ میلیارد ریال به‌منظور این امر تخصیص یافته و براساس آن هشت قرارداد منعقد شده است. از مبلغ تخصیص‌یافته، ۴۵۰ میلیارد ریال در بخش گرداننده فوقانی، ماشین‌آلات و کرن هزینه خواهد شد و ۸۵۰ میلیارد ریال نیز به تعمیرات اساسی و موتورآلات اصلی اختصاص دارد که در هر دو بخش عملیات آن آغاز شده است.
این عملیات در سایت بازسازی شرکت ملی حفاری ایران با ظرفیت چهار دکل انجام می‌شود، این سایت به مساحت ۹ هکتار به‌گونه‌ای طراحی شده که صفر تا صد عملیات بازسازی دستگاه‌های حفاری از جمله دمونتاژ، تقسیم بین پیمانکاران، مونتاژ، تست و راه‌اندازی و برگشتن به چرخه عملیات در آن امکان‌پذیر است و کل یارد به اشتغال‌زایی ۱۰۰ نفری منجر می‌شود.
یک دکل حفاری شامل چهار بخش سازه، هیدرولیک و پنوماتیک، برق و ابزار دقیق و مکانیک است و اولویت انتخاب دکل‌ها برای بازسازی و نوسازی از سوی کمیته تخصصی و کارشناسان شرکت ملی حفاری ایران انجام می‌شود و بخش خصوصی (پیمانکار) با مدیریت و نظارت فنی کارشناسی شرکت ملی حفاری ایران این عملیات را انجام می‌دهد.
بی‌شک اهمیت نوسازی و بازسازی ناوگان حفاری وقتی مشخص می‌شود که نگاهی به تاریخ حفاری ایران و فراز و نشیب‌های آن داشته باشیم. صنعت حفاری ایران، از قدمتی به میزان اکتشاف نفت در ایران برخوردار است و مهم‌ترین نقش را در زنجیره تولید نفت و گاز به‌عهده دارد و تاریخ آن هم به سال ۱۲۸۷ یعنی همان ایام نخستین اکتشاف در مسجدسلیمان باز می‌گردد. پس از آن مقطع خاص تاریخی، مته‌های حفاری یک به یک عناوین مختلف میدان‌های نفتی را به تاریخ ایران اضافه کردند؛ از هفتگل، آغاجاری، گچساران، پازنان و نفت سفید تا مخازن غنی همچون لالی، اهواز، بینک، بی‌بی حکیمه، مارون و کرنج و…که در فهرست اکتشاف‌های مختلف ایران در برهه‌های تاریخی گوناگون قرار گرفتند تا نقش و کاربرد مهم این تجهیزات در صنعت نفت از همان ابتدا مشخص شود.
مسیری که به اعتقاد کارشناسان در رهگذر آن، یک غفلت بزرگ وجود داشت؛ اینکه حفاری به‌عنوان یک صنعت مستقل و مجزا در نظر گرفته نشده بود. این خلأ همیشگی نبود و با تدبیر و دوراندیشی امام خمینی (ره) در سال ۱۳۵۸ شرکت ملی حفاری ایران به‌عنوان نخستین نهاد صنعتی مولود انقلاب اسلامی متولد شد تا حیات این بخش مهم صنعتی را در حوزه استراتژیک نفت و گاز کشور شاهد باشیم.
به این ترتیب، شرکت ملی حفاری ایران به‌عنوان یکی از شرکت‌های تابع شرکت ملی نفت ایران آغاز به کار کرد و براساس مأموریت تعریف‌شده برای آن، عملیات حفاری به‌منظور اکتشاف، تولید و بهره‌برداری از مخازن نفت و گاز و همچنین تعمیر و ترمیم آنها، ایجاد چاه‌های تزریقی و انجام تمامی خدمات فنی و … را عهده‌دار شد. حال که صحبت از وظایف شرکت ملی حفاری ایران است، باید این را هم بدانید که این شرکت براساس برنامه‌ریزی انجام‌شده و با توجه به ضرورت حفاری‌های مختلف، به لحاظ دامنه جغرافیایی، از بزرگترین شرکت‌های فرعی شرکت ملی نفت ایران به‌شمار می‌رود که خدمات خود را از حفاری چاه‌های اکتشافی حوزه عملیات شرکت نفت خزر در شمال کشور تا حفاری میدان‌های گازی تحت مدیریت شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، در بخش مرکزی و غرب کشور تا مجموعه خدمات حفاری میدان‌های نفت و گاز متعلق به شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب که در جنوب، غرب و جنوب غربی ایران مستقر هستند تا حفاری دریایی میدان‌های نفتی مستقر در خلیج‌فارس انجام می‌دهد.
با این اوصاف باید گفت شرکت ملی حفاری ایران از لحاظ حوزه فعالیت، یکی از بزرگترین شرکت‌های تابع شرکت ملی نفت ایران محسوب می‌شود که گستره جغرافیایی آن از شمالی‌ترین منطقه سرخس و خانگیران، مناطق مرکزی، غرب و جنوب غربی ایران تا جنوبی‌ترین نقاط خلیج‌فارس، میدان پارس جنوبی و حتی میدان‌های مشترک با کشورهای همسایه را در برمی‌گیرد. مناطقی که هر یک از آنها دربرگیرنده منابع عظیم نفت و گاز ایران هستند که صنعت نفت در شرایط موجود در حال برداشت و تولید از آنهاست.
رشد ناوگان حفاری از ابتدا تا امروز
شرکت ملی حفاری ایران از نظر تنوع خدمات، در تمامی استان‌هایی که امکان استحصال نفت و گاز وجود دارد، قادر به ارائه خدمات حفاری انواع چاه‌های اکتشافی، توصیفی، توسعه‌ای، تعمیری و تمامی خدمات جنبی حفاری است که همسو با عمل به این وظایف خود از ابتدای تأسیس تا امروز، چند مقطع مهم را پشت سر گذاشته است. صنعت حفاری در دهه نخست تولد خود شاهد افزایش تعداد دکل‌های حفاری از ۶ به ۱۹ دستگاه بوده؛ آماری خوب و امیدوارکننده که با رشد سه برابری همراه بوده است.
مسیری که توقف‌ناپذیر بوده و با تداوم آن در دهه دوم فعالیت شرکت ملی حفاری ایران که از آن به‌عنوان دوره تثبیت یاد می‌شود، ناوگان حفاری گسترده‌تر و تعداد دستگاه‌های آن از ۱۹ عدد به ۴۶ عدد بالغ و ۲۷ دستگاه دیگر به این ناوگان افزوده شده است. دهه سوم عمر آنکه با ورود شرکت ملی حفاری ایران به مسیری جدید و متفاوت تحت عنوان پروژه محوری به‌منظور ورود به بازار رقابت همراه بود، فصل تازه‌ای از توسعه در این عرصه را شاهد بودیم که باید اذعان داشت این دهه، نشان از بلوغ و تخصص نیروهای فعال در این عرصه و همچنین پیشرفت آن داشته است. در این دوره نیز با رشدی مناسب، تعداد دستگاه‌های حفاری از ۴۶ عدد به ۵۶ دستگاه رسیده است.
در شرایط موجود نیز فصل جدید حیات شرکت ملی حفاری ایران را با رویکردی متفاوت از جنس دانش‌محوری و بنگاه اقتصادی شاهد هستیم که در مسیر آن، تعداد دستگاه‌های آن ۱۴ دستگاه به ۷۰ عدد رسیده است؛ فعالیتی که با کمک دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی، عرصه‌ای جدید برای شکوفایی در این حوزه به همراه داشته است.
موسم بازسازی و نوسازی
حالا دیگر موسم بازسازی و نوسازی فرارسیده است. طبق اعلام شرکت ملی حفاری ایران و با توجه به فعالیت ۷۰ دکل حفاری در خشکی و دریا، ناوگان حفاری ایران براساس برنامه زمانی و با توجه به شرایط کاری و همچنین فاکتور مهم شرایط آب و هوایی، نیاز به نوسازی و بازسازی دارد. آنچه باید بر آن تأکید داشت، این است که تعداد دکل‌های حفاری این شرکت و سایر رقبای داخلی در حوزه خشکی، کفایت موردنیاز بازار این صنعت را دارد، اما توان موجود در بخش حفاری دریایی، زمینه‌ساز ورود رقبای خارجی به این صنعت شده است، در این خصوص صنعت حفاری کشور در دریا نیاز به توسعه و به‌کارگیری دکل دارد.
با توجه به آنکه بخشی از دستگاه‌ها و تجهیزات شرکت ملی حفاری ایران از عمر بالایی برخوردار هستند، این شرکت با هدف حفظ توان تجهیزاتی و بهبود کیفیت ارائه خدمات، سیستم نگهداری تعمیرات و بازسازی دستگاه‌های حفاری را به شکلی جدی در حال رصد و پیگیری دارد. بر این اساس، دستگاه‌های حفاری در خشکی در دوره‌ای ۷ تا ۱۰ ساله و دستگاه‌های حفاری دریایی پنج ساله مورد بازسازی، نوسازی و ارتقای کیفی قرار می‌گیرند.
طبق اعلام شرکت ملی حفاری ایران، این مهم برای خدمات مطلوب به شرکت‌های متقاضی، کاهش ساعت توقف ناشی از نقص فنی ادوات و همچنین شتاب‌بخشی به تحقق برنامه‌های سه ساله بازسازی بسیار ضروری و اثرگذار خواهد بود. پشتیبانی از دستگاه‌های حفاری فعال با تأمین و ارسال بیش از ۱۰ هزار قلم کالا و تجهیزات به موقعیت‌های عملیاتی و دیگر مدیریت‌ها به‌منظور بازسازی و تعمیرات فوری تجهیزات و جلوگیری از توقف عملیات حفاری و امضای قراردادهای بازسازی از دیگر اقدام‌ها و فعالیت‌های این بخش در بازه زمانی یادشده به شمار می‌آیند.
باید این موضوع را در نظر داشته باشیم که این مهم به معنای ایجاد خلل در فعالیت‌ها نیست و بازسازی و نوسازی این ناوگان به بهبود و گسترده شدن هر چه بیشتر فعالیت‌ها منجر خواهد شد و این را همیشه به خاطر داشته باشید که حفاری در صنعت نفت هیچ‌گاه تعطیل‌بردار نیست. آن‌گونه که در شرایط موجود نیز ۲۵ دستگاه حفاری در حال جابه‌جایی در موقعیت‌های عملیاتی است و با هدف حفظ، نگهداشت و افزایش تولید، در سه ماه نخست امسال شرکت ملی حفاری ایران، موفق به حفر و تکمیل ۲۲ حلقه چاه نفت و گاز در مناطق خشکی و دریایی کشور شده که از این تعداد چاه سه حلقه توسعه‌ای، دو حلقه اکتشافی و ۱۷ حلقه تعمیری تکمیلی است.
۱۸ حلقه از این چاه‌ها در گستره عملیاتی شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، دو حلقه در شرکت نفت فلات قاره و دو حلقه در حوزه فعالیت مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران حفاری و تکمیل نهایی شده است. افزون بر آن از ابتدای سال جاری تاکنون متراژ حفاری چاه‌ها به ۱۶ هزار و ۷۹۷ متر رسیده است. ضمن آنکه اکنون ۵۸ دستگاه از ناوگان حفاری شرکت در استان‌های خوزستان، فارس، ایلام، کهگیلویه‌وبویراحمد، کرمانشاه، اردبیل، بوشهر، گلستان، هرمزگان فعال و مناطق دریایی فعال هستند که از این تعداد ۱۰ درصد در چاه‌های اکتشافی به‌کارگیری شده است.
با این حال نوسازی و بازسازی ناوگان حفاری به رشد و تسریع فعالیت‌ها بدون دغدغه و با کارایی و کیفیت دقیق منجر خواهد شد، همان‌گونه که سال گذشته هم به‌منظور افزایش تولید از مخازن هیدروکربوری و مشارکت در توسعه پروژه‌های میدان‌محور از طریق بازسازی و نوسازی ناوگان دستگاه‌های حفاری خدمات فنی، خدمات ویژه و سایر بخش‌های پشتیبانی برنامه‌ریزی بلندمدت انجام شد و با بهره‌گیری از توانمندی و امکانات داخل شرکت و شناسایی و استفاده از توان‌بخش خصوصی در زمینه بازسازی، نوسازی و ارتقای دستگاه‌ها و تجهیزات حفاری اقدام شد که در نتیجه، ضمن جلوگیری از خروج ارز از کشور به صرفه‌جویی مالی و افزایش عمر مفید و صیانت از اموال و برگرداندن دوباره دستگاه‌ها به چرخه عملیات منجر شد.
رویکرد مهم شرکت ملی حفاری ایران در سال «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها» با روزآمد شدن تجهیزات همسو با ارائه خدمات در چارچوب برنامه، تعامل و مشارکت مستمر با شرکت‌های متقاضی، زمینه بهره‌وری و روند تزایدی راندمان کار را تداوم می‌بخشد؛ مسیری که نه‌تنها برای این شرکت مؤثر خواهد بود؛ بلکه سبب بهبود زنجیره تولید در نفت و گاز خواهد شد.
