“با نفت ثروت ملیمان آشتی کنیم، امروز وقت آن است که قدرش بدانیم و بر صدرش بنشانیم. ای کاش در میدانی باشکوه یادوارهای در خور آن برپا کنیم. باشد که این طلای سیاه که از ما روی برگردانده فقط بیگانگان را سیراب نکند و از سرلطف نگاهی هم به سفره محقر ما بیندازد.” اینها سخنان ویدا زعیم و لیلاوارسته، گردانندگان نمایشگاه طلای سیاه در گالری شیرین است که در بدو ورود به نمایشگاه خودنمایی می کند و یادآور می شود که هنر ایران نگاه مثبتی به نفت دارد و می خواهد آن را به نمایش بگذارد.
ولنجک، خیابان نوزدهم پلاک 9، از 22 فروردین میزبان بازدیدکنندگانی است که روایت نفت را از نگاه هنرمندان به تصویر کشیده است. اما حکایت برپایی نمایشگاه طلای سیاه، حکایت نفتی است که مانند خونی در رگهای اقتصاد و تک تک ایرانیان جاری است. نفتی که به واسطه اعمال تحریمهای گسترده توجه خاص و عام را به خود جلب کرد و نشان داد این ماده “سیاه بدبو” که روزگاری به گفته برخی مهمترین عامل بیتحرکی مردم است نه تنها موتور محرک اقتصاد ایران که شکوفایی و بلوغ فرهنگی کشور است.
به گزارش خبرنگار شانا، با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و کم رنگ شدن تحریمها، این بار هنرمندان به میدان آمدند تا نشان دهند که نفت طلای سیاهی است که اگر از آن استفاده بهینه شود، چه بسا سعادت و رفاه برای کشور به ارمغان آورد. لیلا وارسته و ویدا زعیم که این نمایشگاه را گردآوری کردهاند به شانا می گویند:” لغو تدریجی تحریمهای گسترده علیه صنعت نفت، فرصت مناسبی است تا جایگاه نفت را زندگی ایرانیان نشان دهیم.”
قدر نفت را بدانیم
ایده شکلگیری نمایشگاه هم به گفته ویدا زعیم و لیلاوارسته این گونه بود که با تماشای آثار امیر روشن، یکی از هنرمندان کشور که خود هم در خانواده نفتی پرورش یافته، این فکر در ذهن آنها جرقه زد که نفت سرمایه ملی و درآمد زیادی برای کشور داشته است، چرا نباید مردم دید دقیق تری نسبت به آن داشته باشند. آنها می گویند:” این گونه شد که فراخوان را از طریق گالری هما منتشر کردیم و آثار حدود 35 هنرمند برای برپایی این نمایشگاه انتخاب شد.”
آنها که مهمترین هدف از برگزاری این نمایشگاه را آشتی دادن کشور با نفت اعلام میکنند، ادامه میدهند:”باید بدانیم درآمدهایی که کشور به دست میآورد از نفت است و امیدواریم نمایشگاه حاضر این هوشیاری را در مردم ایجاد کند تا نگاهشان به نفت عوض شود.”
قرار است پس از تهران این نمایشگاه در نیویورک هم برپا شود، ویدا زعیم و لیلاوارسته می گویند: “میخواهیم نشان دهیم که ایران و ایرانی قدر نفت شان را میدانند.”
خون نفت در رگهای ایران
در تک تک بخشهای این نمایشگاه میتوان داستان نفت را به گونه ای هنرمندانه دید، چه در سازه انسانی که در گوشهای از نمایشگاه ایستاده و به واسطه سِرُمی که او را به دکل نفتی وصل کرده و خونی که از دکل در رگ های او جاری است، اهمیت آن را دید. دخیلهای سبزی که به دکل حفاری بسته شدهاند، یادآور سقاخانههایی است که مردم با بستن دخیل به آن حاجتی از خدای خود دارند، این بار هنرمندان در کنار چاه نفتی دخیل بستهاند تا همه ما بتوانیم با کمک هم فضایی به وجود آوریم تا مشکلاتی که پیش روی صنعت نفت و ایران است، برداشته شود.
یکی از بازدیدکنندگان میگوید:”معتقدم نفت مانند خونی در رگهای اقتصاد ما است و خون را نمیشود از حیات حذف کرد، بنابراین باید با آن آشتی کنیم و قدرش را بدانیم.”
در تصویر نقاشی خطی که در یکی از تابلوها خودنمایی می کند، از عنصر قیر و نفت استفاده شده است و رنگ سیاه آن توجه بازدیدکننده را به خود جلب می کند.
از دیگر آثار قابل توجه در نمایشگاه میتوان به سه گانه پرستو فروهر اشاره کرد که هر یک از تابلوهای نقاشی او به یکی از رنگهای پرچم ایران است و عنصر لکههای سیاه نفت در تصاویری که کشیده حاکی از حضور نفت در زندگی مردم و ایرانیان است.
تاثیر نفت در جای جای زندگی
علیرضا معصومی از جمله هنرمندانی که در این نمایشگاه اثر خود را به نمایش گذاشته به شانا می گوید:”در اثر خود تلاش کردم تا این حس را به بیننده منتقل کنم که اگر از نفت به درستی استفاده شود، آثار مثبت فراوانی در زندگی ما دارد.”
اثرمعصومی که بشکه طلایی رنگ نفت را به همراه ضربه های متعددی که به آن وارد شده است، نشان میدهد، به گفته او بیان کننده ضربه های وارده از سوی تحریم بینالمللی علیه این صنعت و تاثیر آن بر اقتصاد ایران است، اما با این حال طلایی بودن بشکه حاکی از اثر مثبت این منبع غنی انرژی در جای جای فرهنگ و اقتصاد کشور است.
بازدیدکننده دیگری هم به شانا میگوید:”استقبال خوبی که از نمایشگاه شده، نشان می دهد اهمیت نفت در زندگی مردم دوچندان شده است.”
به گفته او، شکوفایی و بلوغ فرهنگی ایران پس از اکتشاف نفت شدت گرفت و با تاسیس پالایشگاه آبادان، باشگاه های فرهنگی یکی پس از دیگری در کشور ایجاد شد.
در اهمیت نفت در توسعه هنر و فرهنگ همین بس که مهم ترین هنرمندان معاصر ایران در مقطعی در صنعت نفت فعالیت کردند و یا با آن ارتباط مستقیمی دارند، هنرمندانی مانند نجف دریابندری، ناصر تقوایی، م. آزاد همگی در مقطعی در جنوب کشور زندگی می کردند و نفت الهام دهنده آثارشان بود.
دعوت از هنرمندان برای آشتی مردم با نفت
مدیرکل روابط عمومی وزارت نفت هم که از نمایشگاه طلای سیاه بازدید کرد، برگزاری چنین نمایشگاههایی را برای معرفی هرچه بیشتر خدماتی که صنعت نفت طی 105 سال اخیر به ایران کرده است، مثبت ارزیابی میکند و میگوید: “وزارت نفت آمادگی دارد تا از هنرمندان ایرانی حمایت کند.”
وی همچنین از آمادگی اداره کل روابط عمومی وزارت نفت برای اجرای پروژههای مشترک در بخشهای هنری و برپایی موزهها خبر میدهد و تصریح میکند:”با توجه به اینکه هنرهای تجسمی تاکنون کمتر حمایت شده اند، به دنبال این هستیم تا مصوبه خرید آثار هنری را هم بگیریم.”
اکبرنعمت الهی با بیان اینکه یکی از سیاستهای مهم این اداره کل آشتی دادن مردم با نفت است، یادآور میشود: “همگان باید بدانند که رشد و توسعه کشورمان مدیون نفت است و اگر امروز عدهای نفت را بلای خانمانسوز میدانند، این موضوع به نفت ارتباطی ندارد، بلکه مدیریت بد نفت باعث ایجاد چنین تفکری در میان گروهی از مردم شده است.”
نعمت الهی، نفت را نعمتی برای توسعه کشور میداند و ادامه میدهد:”نفت یک سرمایه ملی است که باید از آن برای توسعه کشور بهره ببریم نه این که تنها هرآنچه تولید میکنیم مصرف کنیم.”
مدیرکل روابط عمومی وزارت نفت با دعوت از همه هنرمندان برای آشتی دادن مردم با نفت با ارائه آثار هنری خود تصریح میکند:”هنرمندان نقش مهمی در فرهنگسازی و ارتقای جایگاه نفت دارند، بنابراین ما هم انتظار داریم در آثارشان به ابعاد فرهنگی، سیاسی و اجتماعی حضور نفت در کشور بپردازند، ضمن این که وزارت نفت از هنرمندانی که در این زمینه فعالیت می کنند، حمایت میکند.”
وی میگوید: “اداره کل روابط عمومی وزارت نفت آمادگی دارد تا در برپایی موزه های نفت به گالریهای مختلف کمک کند.”
نگار صادقی