صنعت خودروسازی ایران با وجود قدمت دهها ساله خود به دلیل نداشتن برنامه‌ریزیهای کلان و بلندمدت هنوز هم نتوانسته است به جایگاه واقعی خود برسد و استفاده از فناوریهای قدیمی و در برخی موارد غیر استاندارد هنوز هم ادامه دارد. استفاده از فناوریهای قدیمی در تولید خودروها به دلیل مصرف بالای سوخت و هدرروی انرژی و از سوی دیگر افزایش آلایندگی هوا باعث از بین رفتن سرمایه ملی ایران و واردات زیاد بنزین شده است.
بازیابی و روزآمد کردن استانداردهای صنعت خودرو که یک الزام برای خودروسازان است، باعث می‌شود علاوه بر افزایش ایمنی خودروهای تولید داخل، مصرف سوخت این خودروها هم که یکی از چالشهای اصلی دولت برای تامین سوخت مورد نیاز خودروهاست کاهش یابد. با این حال به نظر می‌رسد رعایت این استانداردها از سوی خودروسازان چندان جدی گرفته نشده است.
استانداردهای اجباری صنعت خودرو، مطابق فهرست ارائه شده از سوی مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران برای همه خودروها، شامل ۵۵ استاندارد اجباری برای خودرو است که ۴۲ استاندارد آن مربوط به خودروهای سواری بنزینی است.
کارشناسان اعتقاد دارند، در سالهای اخیر تمرکز سازمانهای بازرسی و محیط زیست بر استاندارد آلایندگی هوا متمرکز شده، اما استانداردهای ایمنی، مصرف سوخت و آلایندگی صوتی و همچنین استانداردهای خدمات پس از فروش نیز از اهمیتی خاص برخوردار است.
با این حال، سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت سالهاست که استاندارد مصرف سوخت را براساس حجم خودروها اعلام کرده و موسسه استاندارد نیز بر همین مبنا معیار مصرف سوخت خودروها را تعیین کرده است، اما هنوز هم برخی خودروهای تولید داخل به همان شکل سابق تولید می‌شوند.
طبق اعلام مسئولان، استانداردهای 55 گانه اتحادیه اروپا که هم‌اکنون در صنعت خودرو ایران اعمال می شود، در حال بازنگری است، اما هنوز معلوم نیست این بازنگری در موعد مقرر محقق خواهد شد یا خبر.
ابلاغ رعایت استانداردهای اجباری این صنعت در پنج سال آینده به خودروسازان برای این است که این شرکتها بتوانند به مرور خود را با استانداردهای جدید تطبیق داده و محصولات خود را ارتقا دهند.
طبق برنامه‌ریزیهای انجام شده قرار است در این بازنگری افزون بر استانداردهای اتحادیه اروپا، استانداردهای جدیدی نیز به فهرست استانداردهای اجباری صنعت خودرو اضافه شود که البته این استانداردها اکنون در اتحادیه اروپا اجرا می‌شود اما اعمال آن برای خودروسازان اجباری نیست.
این استانداردها بیشتر مربوط به آپشنهای ایمنی و رفاهی است که در دنیای پر رقابت صنعت خودرو جهان، خودروسازان خارجی در محصولات خود اعمال می‌کنند تا در فرایند رقابت بتوانند سهم بیشتری از بازار فروش را کسب کنند.
در این میان چندی پیش نیره پیروزبخت، رئیس سازمان ملی استاندارد اظهار کرد: بازنگری در استانداردهای خودرو شامل اصلاح و بازنگری استانداردهای مرتبط با خودرو و اصلاح و بازنگری فرآیندهای تایید نوع خودرو در حال انجام است.
تاکنون نسخه‌های اصلی استاندارد یورو، به نسخه ۶ رسیده است. استاندارد یورو اکنون از کاربری جهانی برخوردار است و بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران استاندارد یورو را مورد استناد قرار می‌دهند. هرچند این که کدام نسخه استاندارد یورو و با کدام دقت و صحت اجرا شود، عملاً به خود کشورها بستگی دارد. برخی کشورها همراه یا بدون استفاده از استاندارد یورو، استانداردهای ملی برای کنترل آلودگی هوا (اعم از آلایندگی خودرو و کیفیت سوخت) تدوین کرده‌اند. برای مثال، در آمریکا استاندارد موسوم به Tier مبنای کار قرار می‌گیرد که تاکنون دو نسخه آن منتشر و اجرایی شده است. نسخه سوم آن از سال ۲۰۱۷ اجرایی خواهد شد.
به هرحال باید پذیرفت که صنعت خودروسازی ایران با استانداردهای جهانی فاصله دارد و اکنون در شرایطی که استانداردهای یورو تاکنون به نسخه ۶ رسیده‌اند که آخرین نسخه از سال ۲۰۱۴ اجرایی می‌شود، خودروسازان ما هنوز هم اندر خم یک کوچه هستند.
اگر بخواهیم نگاهی گذرا به استانداردهای روز جهان و اروپا بیندازیم باید گفت که این استانداردها هر روز در حال تکامل هستند که شرح آن در پی می‌آید:
یورو۱: در سال ۱۹۹۳ تدوین شده است و در ابتدا برای خودروهای مسافری و سپس برای کامیونهای سبک نیز به کار رفت.
یورو۲: این استاندارد در سال ۱۹۹۶ تدوین شد. در ابتدا برای خودروهای مسافری و سپس برای موتوسیکلتها نیز به کار گرفته شد.
یورو۳: این استاندارد در سال ۲۰۰۰ تدوین شد و نخستین استاندارد فراگیر به شمار می‌رود. یورو۳ شامل همه وسایل نقلیه می‌شود و موتوسیکلتها را نیز بعداً شامل شد.
یورو۴: در سال ۲۰۰۵ معرفی شد و همه وسایل نقلیه را در بر می‌گیرد.
یورو۵: در سال ۲۰۰۸ تدوین شد و همه وسایل نقلیه را شامل می‌شود.
یورو۶: در سال ۲۰۱۴ اجرایی شده است و همه وسایل نقلیه را نیز در‌بر می‌گیرد.
ذکر این نکته ضروری است که بهبود نظام مند کیفیت سوخت در اتحادیه اروپا به تدریج حاصل شده است. این بهبود، موجب شده است بتوان استانداردهای سختگیرانه‌تری برای کاهش آلایندگی تدوین کرد. این روند همچنین باعث شده است در سطح کل منطقه اروپا، سوختهای بنزین و دیزل با مقدار گوگرد نزدیک به صفر تامین و توزیع شود.
استانداردهای ایمنی و خدمات پس از فروش نیز در کشورهای توسعه یافته در بالاترین حد ممکن قرار دارد، ولی متاسفانه در کشورما بحث بر سر نصب کیسه هوا هنوز هم چالش بر انگیز است.
افزایش روز افزون تعداد وسایل نقلیه موتوری و مصرف انرژی در بخش جاده‌ای از جمله شاخصهای توسعه است که می‌توان از آنها به عنوان برخی عوامل موثر در تخریب محیط زیست زمین یاد کرد.
تعداد خودروها در جهان هر روز بیشتر می‌شود و برای رسیدن به استانداردهای بالاتر رانندگی نیازمند تراکم جاده‌ای بیشتر هستیم که قاعدتا همراه است با جنگل زدایی، از دست دادن زیستگاهها و از دست رفتن تنوعهای زیست محیطی و البته با غلظت ذرات معلق بیشتر در هوای شهرها.
بهره‌وری و راندمان سوخت و همچنین اقتصادی بودن خودروها در حال حاضر بیش از هر زمان در جهان مطرح است و خودروهای کنونی بهترین راندمان مصرف سوخت را دارند و این امر باید با هدف حفظ حقوق مصرف کنندگان و خریداران خودروهای تولید شده توسط خودروسازان ایرانی با وضع قوانین و دستورعملهای الزام آور در کشورمان نیز نهادینه شود.
همزمان با رشد و توسعه صنعت خودروسازی ایران لزوم رعایت استانداردها بیش از گذشته باید مورد توجه قرار گیرد تا بتوان در سطح بین‌المللی نیز رقابت را برای سازندگان ایرانی خودرو متصور بود.
گزارش: فواد نبوی
