سرمایه علمی زیرساخت سرمایه اقتصادی
به گزارش شانا، نکته قابل توجه اینکه در این مسیر پرچالش و حساس و در شرایطی که با تحریم‌های همه جانبه روبه‌روست، دست همکاری به سمت دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی دراز کرده است. جواد اوجی، وزیر نفت، پیش از این با اشاره به بحث حداکثر برداشت نفت از میدان‌های کشور، به‌خصوص میدان‌های مشترک گفته بود: با بیش از ۱۵۳ میلیارد بشکه نفت قابل استحصال، ظرفیت خوبی برای برداشت از این مخازن و میدان‌های نفتی داریم.» او به راه‌های مختلف افزایش برداشت از میدان‌های نفت و گاز و حفظ و نگهداشت آنها اشاره کرده و گفته است: «این میادین هر کدام مخازن، پیچیدگی‌ها و میزان اشتراکات خاص خود را دارند و با هم متفاوت هستند و از نظر تخصصی برای هرکدام باید اقدام‌های مختلفی انجام شود و نمی‌توان یک نسخه درمانی واحد را برای همه میدان‌ها تجویز کرد.»
با این رویکرد، موضوع همکاری وزارت نفت با دانشگاه‌ها و مراکز علمی در حوزه ازدیاد برداشت از میدان‌های نفت و گاز از سال‌ها قبل شروع شده و مراحل انجام‌شده نقاط پرامیدی را در این حوزه روشن نگه داشته است و وزیر نفت نسبت به آنها برنامه‌ریزی و آینده‌نگری دارد. تاکنون در حوزه مطالعات ازدیاد برداشت میدان‌های نفت و گاز، ۲۲ قرارداد کلان پژوهشی با مجموع ارزش ۱۰۰۹ میلیارد تومان و ۴۹ میلیون یورو میان شرکت ملی نفت ایران و ۱۳ دانشگاه و مرکز تحقیقاتی کشور امضا شده و در حال پیگیری است. از میان دانشگاه‌ها و مراکز علمی مختلفی که امروز مطالعه ازدیاد برداشت از میدان‌های نفت و گاز را به‌عهده دارند، پژوهشگاه صنعت نفت به‌عنوان یکی از بازوهای پژوهشی نفت، چند پروژه را در دست دارد که اتفاق‌های خوبی در مسیر آن رخ داده است.
آخرین تلاش‌ها در مطالعات ازدیاد برداشت
پژوهشگاه صنعت نفت با توجه به امکانات و سطح علمی خود، یکی از مجموعه‌های اصلی بود که در میان دانشگاه‌ها و مراکز علمی، طرف قرارداد با وزارت نفت قرار گرفته و هم‌اکنون روی مطالعات ازدیاد برداشت میدان‌های بی‌بی‌حکیمه و اهواز و رگ سفید کار می‌کند. باید گفت در کنار سابقه مطالعه میدان‌ها در پژوهشگاه صنعت نفت، یکی از دلایل واگذاری مطالعه میدان رگ سفید به پژوهشگاه، موفقیت‌های این سازمان در مطالعات میدان‌های اهواز و بی‌بی‌حکیمه به‌عنوان میدان‌های بسیار بزرگ و پیچیده بوده است.
در فاز اول مطالعه میدان محورها، ویژگی‌ها و رفتار میدان برای شناخت کامل آن مورد توجه قرار می‌گیرد که این اقدام با اطلاعات اولیه، داده‌های سطحی و زیرسطحی میدان آغاز شده است. همان‌گونه که تاکنون آشکار شده، طبیعت و سرشت میدان رگ سفید با میدان‌های دیگر متفاوت است و به نظر می‌رسد روش‌های بهبود برداشت، بیش از روش‌های ازدیاد برداشت جواب می‌دهد. به همین دلیل است که پژوهشگاه صنعت نفت در بسته‌های کاری این طرح، عملاً روی بسته کاری IOR تمرکز زیادی داشته و این موضوع از طریق بررسی مباحثی مانند آسفالتین، مشکلات تأسیسات روزمینی، مشکلات چاه‌ها و موضوعاتی از جنس IOR پیگیری می‌شوند.
پژوهشگاه صنعت نفت، این پروژه‌ها را فازبندی کرده و حالا در فاز دوم، عملاً بحث به‌روزرسانی یا ساخت مدل استاتیک و دینامیک در دستور کار قرار دارد. در واقع در فاز دوم، متوجه یک‌سری نواقص اطلاعاتی، نظیر کمبود آزمایشگاه‌های لازم برای فرآیندهای مختلف ازدیاد برداشت خواهند شد و از آنجا که رفتار مدل استاتیک و دینامیک یک میدان، عملاً نمایانگر رفتار کل میدان است و در میدان واقعی همه تصمیم‌ها هزینه‌بردار خواهد بود، تصمیم‌گیری فنی و اقتصادی در این بخش برای برخورداری از یک مدل مناسب دارای اهمیت بسیاری است.
در فاز سوم، طراحی پایلوت آزمایشگاهی و فرآیندهای ازدیاد برداشت انجام می‌شود که در همه میدان‌ها مشترک است. در فاز چهارم نیز براساس مدل‌های استاتیک و دینامیک، نهایی شده و با استفاده از اطلاعات و آزمایشگاه‌های جدید، تطبیق مدل زیرزمینی و توسعه میدانی با روش‌های مختلف ازدیاد برداشت انجام می‌شود. در فاز پنجم که همان فاز آخر است، حرکت به سمت عملیات اجرایی پایلوت آغاز می‌شود.
طبق آخرین اعلام پژوهشگاه صنعت نفت، در حال حاضر مراحل شناخت میدان بی‌بی‌حکیمه و مطالعات تطبیقی غربالگری روش‌های ازدیاد برداشت آن به پایان رسیده است. در فاز (یک) میدان بی‌بی‌حکیمه، علاوه بر گردآوری داده‌ها، پژوهشگاه تلاش کرده به‌عنوان پزشک میدان، با همکاری کارفرما (مناطق نفت‌خیز جنـوب و پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران) که همگی از ذی‌نفعان پروژه بوده‌اند، بــــراساس چالش‌های مختص میدان، برای آنها ( RFPشرح نیاز) تهیه کند، ضمن اینکه پژوهشگران این مجموعه با مطالعه تطبیقی، روش‌های ازدیاد برداشت در میدان‌های دنیا را مورد بررسی قرار داده‌اند تا دامنه تغییرات و ریسک‌های احتمالی را بررسی کنند.
پژوهشگاه با توجه به ویژگی‌ها و شرایط متفاوت میدان اهواز با بی‌بی‌حکیمه، رویکردی متفاوت را در دستور کار خود قرار داده است. میدان اهواز، بزرگ‌ترین میدان نفتی کشور است، بنابراین تعداد چاه‌ها بیشتر از بی‌بی‌حکیمه است و بر همین اساس، تیم بزرگ‌تری برای میدان اهواز تشکیل شد.
افزون بر همه این موارد، پژوهشگاه بانک اطلاعاتی این سه میدان را تهیه کرده و مشخصه‌سازی خواص مخزنی و تکمیل الگوی استاتیک مخازن آسماری و بنگستان انجام شده و در ادامه، الگوی دینامیک و تطابق تاریخچه در برنامه قرار دارد. انجام این مطالعات، مزیت‌های زیادی دارد که از جمله آن می‌توان به برآورد و محاسبه دقیق نفت درجای اولیه، کنترل تولید سیالات ناخواسته، ارائه راهکارهای مناسب برای بهبود تولید و ارائه سناریوهای برتر ازدیاد برداشت در مدتی کوتاه اشاره کرد.
نتیجه‌محوری و ثروت‌آفرینی برای صنعت نفت
ازدیاد برداشت نفت، مجموعه‌ای از تکنیک‌ها و فرآیندهایی است که طی آن سعی می‌شود با استفاده از انرژی یا موادی خارج از میدان نفتی، میزان نفت خامی را که استخراج آنها با روش‌های معمولی امکان‌پذیر یا مقرون‌به‌صرفه نیست، استحصال کنند. روش‌های مختلف ازدیاد برداشت نفت، شامل روش‌های آب‌روبی، گرمایی، شیمیایی و امتزاجی می‌شود که برای هرکدام از این روش‌ها در علوم و فناوری‌های جدید، شیوه‌هایی پیش‌بینی شده است. کارشناسان می‌گویند اعتبارات قابل توجهی که شرکت‌ها در خصوص مطالعات مخازن هزینه می‌کنند، افزون بر حل مشکلات جاری و آتی صنعت نفت و افزایش درآمدهای ارزی، زمینه‌ای برای پیشرفت در حوزه خدمات فنی و مهندسی مخازن خواهد بود.
با انجام پژوهش‌های ازدیاد برداشت با رویکرد «نتیجه محور» از سوی دانشگاه‌ها و مراکز علمی و دانشگاهی، پس از اخذ نتیجه قابل‌توجه در حوزه ازدیاد برداشت، این امکان فراهم می‌شود که دانشگاه‌ها، دانش فنــی و فناوری حاصل شده خود را تجاری کنند. به عبارتی لازم است که رویکرد کارآفرینی و اقتصاد دانش‌بنیان را با هدف ثروت‌آفرینی از دانش در دانشگاه‌های طرف قرارداد وزارت نفت نهادینه کنیم. در عین حال می‌توان امیدوار بود که در پایان قراردادهای پژوهشی مشترک دانشگاه‌ها و صنعت نفت برای ازدیاد برداشت، جامعه‌ای تخصصی از متخصصان و مشاوران مخازن نفتی در انستیتوهای تخصصی فعال باشند.
بر اساس مطالعات صورت گرفته، برآورد نفت درجای سه میدان اهواز، بی‌بی‌حکیمه و رگ‌سفید حدود ۱۰۰ میلیارد بشکه است و همین عدد، به‌خوبی بیانگر آن است که ازدیاد برداشت در این فیلدها، قابلیت ایجاد چه ظرفیت سرشاری برای کشور دارد و پژوهشگاه با موفقیت در این ماموریت مهم، نقش پژوهش و فناوری در صنعت را یک بار دیگر اثبات می‌کند.
منبع: هفته‌نامه مشعل
