در این روز تاریخی، به مدد رشادت‌ها و از خودگذشتگی‌های ملتی غیور، درخت انقلاب ثمر داد و این ثمره، کام همه مردم ایران را شیرین ساخت؛ به گونه‌ای که با گذشت چهار دهه از این رخداد مهم، طعم این شیرینی همچنان باقی مانده است.
از آن زمان تاکنون، ایران این سرزمین غنی از منابع، با عداوت‌های کینه‌توزانه بیگانگان در قالب «جنگ» روزهایی پر فراز و نشیب را گذرانده است و امروز سی و نهمین بهار تولد انقلاب اسلامی را به جشن نشسته است.
در این دوران، همه بخش‌های کشور فراز و فرودهایی داشته و صنعت نفت نیز این چنین بوده است. این صنعت مهم و زیربنایی در این دوران 39 ساله، فعالیت‌ها و تحولات شگرفی را در کارنامه خود ثبت کرده؛ تحولاتی که در افتخارآفرینی برای ایران اسلامی، نقشی بسزا داشته است.
در گزارش نشریه مشعل، بخش‌هایی از فعالیت‌های صنعت نفت در حوزه‌های پالایش و پخش و خطوط لوله و مخابرات نفت بازتاب یافته است.
بدون تردید این همه ماجرا نیست، زیرا صنعت نفت و فعالیت‌های آن، به قدری گسترده و متنوع است که نگارش بخش‌هایی ازآن نمی‌تواند گویای همه آنها باشد و این نوشتار تنها مقدمه‌ای است برای مرور چهار دهه فعالیت و گفتن دست مریزاد به همه تلاشگران عرصه صنعت نفت کشور.
بدون تردید صنعت نفت را می‌توان از مهم‌ترین بخش‌های تاثیرگذار در پیروزی انقلاب اسلامی به شمار آورد.
اعتصاب‌های نفتی که اوج آن سال57 بود، صنعت نفت را مقابل رژیم ستمشاهی قرارداد و ادامه آن همراه با فریاد اعتراض دیگر آحاد مردم، به از پای درآمدن حکومت پهلوی انجامید. این پایان، آغازی بود برای یک شروع بدون تکیه به قدرت‌هایی که سال‌ها بر خاک این کشور چنبره زده بودند؛ در آن سال‌ها، صنعت نفت که به‌تازگی از بند بیگانگان رها شده بود، فعالیت‌های خود را این بار بدون حضور مستشاران خارجی از سر گرفت، اما از آنجا که بیگانگان هرگز حاضر نبودند ایران سرشار از منابع و ذخایر غنی را نادیده بگیرند، آتش جنگ را در کشورمان برافروختند؛ جنگی تحمیلی در شرایطی کاملا نابرابر!
در آن سال‌ها، کشور هنوز خود را باز نیافته بود و آرایش نظامی و تسلیحاتی در آن شکل و معنای خاص خود نداشت؛ از این رو، با تجاوز دشمن بعثی و شلیک نخستین گلوله، شوک بزرگی به کشور وارد و جنگ تحمیلی به ایران رسما آغاز شد.
در این جنگ نابرابر، پالایشگاه‌های نفت که دم دست‌ترین آنها به لحاظ هم‌مرز بودن به خاک دشمن بعث، پالایشگاه آبادان بود، با هدف ضربه زدن به موتور انرژی کشور به عنوان یکی از مهم‌ترین اهداف راهبردی دشمن، مورد هجمه قرار گرفت، اما کارکنان غیور صنعت نفت، همچون رزمندگانی که برای دفاع از تمامیت ارضی ایران به جبهه‌ها عزیمت کرده بودند، با رشادت تمام نگذاشتند این چرخه مهم اقتصادی متوقف بماند.
سرانجام هشت سال جنگ، با تقدیم هزاران شهید از سراسر کشور پایان یافت؛ «نفت» نیز، جنگ و خرابی‌هایش را پشت سر گذاشت تا دوران سازندگی را آغاز کند.
مروری 39 ساله بر پالایشگاه‌های نفت
در دوران آغازین شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی ایران، پالایشگاه‌های نفت به واسطه گذر از دوره‌ای به دوره‌ای دیگر فعالیت خاصی نداشتند؛ به ویژه آن که جنگی نابرابر نیز به این مهم دامن زد و حرکت در این بخش را با وجود تلاش‌های خستگی‌ناپذیر کارکنان آن تحت تاثیر قرار داد.
پس از پایان جنگ، با شروع دوران سازندگی، صنعت نفت نیز در مسیری پویا قرار گرفت و با برداشتن گام‌هایی بلند، تلاش کرد تاخیرهای ایجاد شده، اما ناخواسته را جبران کند.
در این دوران 39 ساله که هشت سال آن به جنگ و هزینه در این بخش گذشت، این صنعت در بخش‌های مختلف، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی انجام داده است که از آن جمله می‌توان به ساخت پالایشگاه‌های جدید، همچنین توسعه و بهبود ظرفیت تولیدات پالایشی انواع فرآورده‌های نفتی در پالایشگاه‌های کنونی و تغییرات ساختاری در برخی تولیدات از جمله بنزین اشاره کرد.در میان این فعالیت‌ها، تولید برخی فرآورده‌ها مانند بنزین با استاندارد یورو4 در بخش پالایشگاهی را می‌توان یکی از شاخص‌ترین و برجسته‌ترین فعالیت‌ها برشمرد. توزیع این نوع بنزین که امروز در شماری از کلانشهرها و حتی برخی غیر کلانشهرها انجام می‌شود، نقطه عطفی در صنعت نفت و پالایش کشور است.
هم اکنون روزانه به‌طور میانگین بیش از 70میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف می‌شود که بخش قابل توجه آن استاندارد یورو 4 دارد. تولید این بنزین با چنین استانداردی در پالایشگاه‌هایی مانند شهید تندگویان (تهران)، اصفهان، امام خمینی (ره) شازند، دستاوردی بزرگ و برگ زرینی برای صنعت نفت به شمار می‌آید که پس از انقلاب اسلامی هویت یافته است.
راه‌اندازی واحد بنزین‌سازی پالایشگاه بندرعباس، حرکتی دیگر در بخش پالایشگاهی کشور به شمار می‌رود، به طوری که با افتتاح این طرح، ظرفیت تولید بنزین یورو4 نیز افزایش یافت و گامی دیگر در جهت سالم‌سازی و بهبود محیط زیست برداشته شد.
ساخت پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس نیز طرحی است بزرگ با آینده‌ای درخشان برای کشور به لحاظ بی‌نیاز شدن از واردات بنزین.
این پالایشگاه که هم اکنون فاز نخست آن در مدار تولید قرار دارد، از آن جهت که با تکیه بر توان و تخصص مهندسان ایرانی ساخته شده است، افتخاری برای همه ایرانیان به شمار می‌آید. تکمیل پالایشگاه ستاره خلیج فارس، ظرفیت تولید روزانه بنزین را تا 36 میلیون لیتر بالا می‌برد و افزایش این مقدار بنزین آن هم با استاندارد بین‌المللی یورو 4، گامی دیگر در افق صنعت نفت خواهد بود.
صنعت پالایش کشور در دهه‌های پس از انقلاب رشدی چشمگیر داشته است؛ رشدی که هم اکنون نیز ادامه دارد و چشم به آینده‌ای روشن دوخته است.
خطوط لوله و مخابرات نفت در آینه انقلاب
خطوط لوله و مخابرات نفت ایران، یکی دیگر از زیرمجموعه‌های شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی است با فعالیت‌هایی بسیار اما ناپیدا؛ از آن جهت که ثمره همه این تلاش‌ها، حرکت سیالی است در درون لوله‌هایی که به این سو و آن سوی کشور ارسال می‌شود. شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت در چهار دهه‌ای که از عمر انقلاب اسلامی می‌گذرد، همچون دیگر بخش‌های صنعت نفت، سخت و سهل‌هایی داشته است تا به امروز.
وجود 14هزار کیلومتر خط لوله با بهره‌گیری از 186مرکز انتقال نفت که روزانه حجم بالایی از نفت و انواع فرآورده نفتی را در گستره کشور جابه جا می‌کند، می‌تواند گویای سهم و نقش‌آفرینی این شرکت در اقتصادی ایمن و پایدار انرژی باشد. شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت با گذشت نزدیک به 40 سال از شکوفایی انقلاب اسلامی تلاش کرده است در زمره بهترین‌های صنعت نفت باشد و ماموریت‌های حوزه انتقال نفت خام فرآورده‌های نفتی را به نحو مطلوب انجام دهد.
ماموریت اصلی شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت، تامین خوراک پالایشگاه‌های نفت و انتقال فرآورده‌های تولیدی آنها به انبارهای نفت است؛ ماموریتی که همگام با رشد مصرف فرآورده‌های نفتی در داخل، متفاوت‌تر و سنگین‌تر شده است و زبان آمار می‌تواند این تفاوت و سنگینی مسئولیت را به خوبی نشان دهد.
پیش از انقلاب اسلامی در سال 57، طول خطوط لوله‌ای که نفت خام و فرآورده‌های نفتی را به مبادی مصرف منتقل می‌کرد، 7 هزار و 800 کیلومتر بود، اما امروز 14هزار کیلومتر خط لوله در جای جای میهن، نفت خام و فرآورده‌های نفتی را به نقاط مصرف انتقال می دهند.
به گواه آمار در نزدیک به 40سال قبل، تنها 3 میلیارد و 689 میلیون تن- کیلومتر فرآورده نفتی با استفاده از 91 مرکز انتقال نفت به مناطق مختلف کشور منتقل می‌شد؛ درحالی که امروز حجم انتقال فرآورده‌های نفتی به حدود 26 میلیارد تن-کیلومتر رسیده است و این میزان انتقال با 186 مرکز انتقال نفت انجام می‌شود. جا‌به‌جایی نفت خام نیز در سال‌های پس از انقلاب رشد داشته و از 14میلیارد و781میلیون تن–کیلومتر در سال 57به 32 میلیارد تن– کیلومتر رسیده است.
مخابرات نیز به عنوان مکملی در شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت که نقشی دارد و جایگاهی، سیر تکاملی را در چهار دهه اخیر گذرانده است، به طوری که شمار ایستگاه‌های مخابراتی از 130 مورد در اول انقلاب به 296 ایستگاه رسیده است و به عنوان یک حمایت‌گر، نقشی مهم و اساسی در حوزه انتقال نفت خام و فرآورده‌های نفتی ایفا می‌کند.
خطوط لوله و مخابرات نفت ایران در سال‌های دفاع مقدس و پس از آن در دوران سازندگی نیز، روزگاری را از سر گذرانده است.
در دوران دفاع مقدس، تلمبه‌خانه‌های نفت از اهداف مهمی بود که دشمن بعثی، هدف عداوت‌های خود قرار می‌داد تا آنجا که بارها آنها را بمباران هوایی کرد؛ نمونه این کینه‌توزی‌ها 52 بار بمباران تلمبه‌خانه تنگ فنی بود که به شهادت 24 نفر از کارکنان و روستاییان مجاور آن انجامید.
در این دوران با همه دشواری‌های ناشی از جنگ، فعالیت شرکت خطوط لوله و مخابرات متوقف نماند و پس از جنگ، گام در دوران سازندگی نهاد. امروز نیز به مدد اعتقاد، پشتکار و تجربیات آن روزگار با مجهز شدن به علوم و فنون روز، همچنین تکیه بر ظرفیت‌های داخلی، راه خود را به سوی آینده‌ای روشن ادامه می‌دهد.
شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران، به ویژه در سال‌های پس از جنگ که دشمن از خاک کشور بیرون رانده شد، تلاش کرد حرکت خود را در جاده پیشرفت شتاب بخشد و برای دسترسی به این هدف، از ظرفیت‌های خود بهره گرفت تا جایی که امروز به پشتوانه همین ظرفیت‌ها، توربین‌هایی در مدار قرار گرفته است که پیش‌تر در انحصار معدود کشورهای جهان بود.
تعمیرات تجهیزات این حوزه نیز دستخوش تحولی شگرف شده است و از روش‌های نوینی مانند «آی پی سی‌ام‌ام» بهره گرفته می‌شود.
ساخت داخل و استفاده از توانمندی سازندگان داخلی، رشدی تکاملی است که خطوط لوله و مخابرات نفت ایران نیز همسو با دیگر بخش‌های صنعت نفت، در مسیر آن گام برداشته و تلاش کرده است از این قافله عقب نماند.
هرسال که از رشد درخت انقلاب اسلامی می‌گذرد، صنعت نفت و بخش‌های وابسته به آن نیز، مسیری تازه‌تر و آینده‌ای روشن‌تر را برای قطورتر شدن این درخت پیش روی خود قرار می‌دهند و امروز این درخت 39 ساله شده است.
