بازدید از نخستین کنسولگری انگلیس در ایران یا عمارت «باغ آقا» که ژنرال سرپرسی سایکس در سال 1894 مامور تاسیس آن شد به واپسین روزهای آبانماه موکول شد، روزهایی که بی شک برای بازدید از زیبایی یک عمارت با درختان سر به فلک کشیده، بهترین است، این عمارت در محله‌ای به نام زریسف قرارگرفته است، که پیش از کنسولگری انگلیس، محل بیتوته آقاخان محلاتی بوده است. می گفتند محله زریسف از محله‌های خوش آب و هوای کرمان است و درست هم گفته‌اند، آسمان آبی که چند ماهی است در تهران از دیدن آن بی نصیب ایم در آنجا دلربایی می‌کرد، هوا برای نفس کشیدن استثنایی بود، حتی اگر ساختمان آن روزی، کنسولگری انگلیس در ایران با کارکرد نظامی بوده باشد.
اکبر نعمت الهی، مدیر طرح موزههای صنعت نفت پیش از آغاز بازدید، در نشستی با اصحاب رسانه چند خبر مهم از موزه‌ها می‌دهد؛ نخست؛ تا پایان سال جاری، مدرسه فنی و حرفه‌ای (آریتزان اسکول) آبادان، عمارت کنسولگری کرمان و بنزین‌خانه دروازه دولت تهران به بهره‌برداری می‌رسد. دوم؛ تاریخ شفاهی وزرای نفت از ابتدای انقلاب اسلامی تا کنون در حال گردآوری است و بزودی خاطرات علی‌اکبر معین‌فر، نخستین وزیر نفت ایران به چاپ می رسد. سوم؛ تاکنون ۱۰۴ بنا متعلق به وزارت نفت در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌اند و در حال حاضر نیز ۲۰ نقطه دیگر در سازمان میراث فرهنگی منتظر تشکیل کمیسیون و ثبت ملی هستند. چهارم؛ متاسفانه بسیاری از تجهیزات قدیمی شرکت نفت به صورت کیلویی به فروش رفته است و پنجم؛ صدا و سیما، رادیو نفت آبادان را که در حال تخریب است تحویل نمی‌دهد، در حالی که حکم تخلیه از قوه قضاییه گرفته‌ایم.
پس از نشست خبری، راهی عمارت «باغ آقا» می شویم که از سیدابوالحسن خان بیگلربیگی حاکم وقت کرمان به‌عنوان بانی آن نام برده می شود. این عمارت دارای یک خیابان اصلی است، درختان «انار» اما در کنار این خیابان اصلی خودنمایی می کند. درختانی که میوه هایشان مورد هجوم پرندگان قرار گرفته و خشک شده اند. پاییز هزار رنگ اما زیبایی این باغ را دو چندان کرده است. مقرنس‌های دل‌انگیز، رواق‌ها و درب و پنجره‌های چوبین همچنان پابرجاست. در کتاب تاریخ وزیری در مورد این باغ آمده است: «از ابنیه آن مرحوم (سید ابوالحسن خان بیگلربیگی) میدانی که در جنب جامع گواشیر است. روزهای شنبه مرد و زن اجتماع و ازدحام کرده و خرید و فروش می نمایند. حکام کرمان خلعت دولتی را در آن می پوشند و حقا که از پول حلال ساخته شده است.»
به ساختمان عمارت که می رسیم، کارگران مشغول مرمت هستند؛ مراحل اجرایی فاز دوم عملیات این پروژه عمرانی و عام المنفعه دهم فروردین ماه امسال آغاز شد و در حال حاضر دارای پیشرفت فیزیکی بیش از 90 درصد است. در فاز اول این پروژه نیز برچیدن و جمع آوری لایه کاه گل و خاک آوار پشت بام، برچیدن پالانه فرسوده و تمیز کردن پوشش و اجرای پالانه آجری، اجرای پوشش گنبدی تیغه پوش با آجر ختایی، قامه چینی، دورچینی و کرنوپوشی با آجر قزاقی، استحکام بخشی دیوارها شامل برچیدن بخش فرسوده و دیوار چینی با آجر گره‌های با یک ردیف هره چینی نهایی، اصلاح بخش‌های شرقی آسیب دیده و فرسوده لب بام، تهیه و نصب لعل درگاه از ناودانی و اجرای طاق ضربی بین ناودانی ها انجام شده است.
کنسولگری انگلیس زمان زیادی ندارد تا به عنوان موزه صنعت نفت مورد بازدید عموم قرار گیرد؛ موزه ای که «کوه‌های مسجد صاحب زمان» در انتهای آن خودنمایی می کند، یکی از میزبانان اما در بازدید از کنسولگری انگلیس در ایران، روایتی را که دهان به دهان نقل گشته، می گوید؛ «زمانی که این عمارت به‌عنوان کنسولگری انگلیس انتخاب شد این کشور اقدام به ساختن قبرستانی در نزدیکی این عمارت کرد تا مردم از ساختن خانه در این مناطق خودداری کنند.» ماهیت نظامی کنسولگری بی شک، در اتخاذ چنین حربه‌ای بی تاثیر نبوده است. یافته‌های پژوهشی هم می‌گوید که رویکرد انگلیس در جنوب شرق ایران رویکردی نظامی بود.
عقربه‌های ساعت کمی از ساعت 14 گذشته بود که عمارت کنسولگری انگلیس در کرمان را ترک کردیم، بنایی که به نظر می‌رسد زیبایی آن در شب دو چندان باشد. با خود فکر می‌کنم بناهای ایران در 200 سال گذشته چگونه بوده است و امروز چه وضعی دارند. ساختمانی که 200 سال قدمت دارد و زندگی ای در آن جریان نداشته است هنوز قرص و محکم پابرجاست. خانه‌های امروزی چنین استحکامی دارند؟! آیا کار کار انگلیسی‌هاست؟؟؟!!
پایان بازدید:
عنوان پروژه: مرمت عمارت کنسولگری
کارفرما: شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی
نظارت: سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان کرمان
پیمانکار: شرکت توسعه بهینه ابنیه
رویا خالقی
