یک کارشناس اقتصاد سیاسی در گفت‌وگویی مفصل با روزنامه آفتاب یزد، ضمن مثبت ارزیابی کردن چشم‌اندازهای پیش روی صنعت نفت و گاز و انرژی، می‌گوید: «وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران با درک این مسئله که ما با نوعی «بحران در بحران در بحران در بحران» رودررو هستیم، از این رو باید به‌خوبی می‌دانست که باید مقتدرانه، امیدوارکننده و هوشمندانه سخن بگوید.»
علی‌اصغر زرگر ادامه می‌دهد: «منظور من از «بحران در بحران در بحران در بحران»، پیچیدگی‌هایی است که در موضوعات مختلف با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنیم؛ تحریم‌های شدید، بحران اقتصادی ناشی از رکود، بحرانی جهان‌گیر به نام کرونا و درگیری‌های تمام‌ناشدنی سیاسی که نه‌تنها حوزه سیاست خارجه که حوزه نفت را نیز درگیر خواهد کرد.» این کارشناس مسائل خلیج‌فارس معتقد است: «اگرچه بحران کرونا و رکود اقتصادی، جهانی است اما ایران گرفتار دو بحران دیگر نیز هست؛ تحریم‌های ظالمانه و کشمکش‌های سیاسی که اساساً برخی متوجه نیستند در یک جاهایی به منافع ملی ما لطمه می‌زند!»
زرگر با مثال زدن فرانسه اظهار می‌کند: «این کشور نیز دچار بحران کرونا شده، رکود اقتصادی هم دارد، اما بعید می‌دانم وضع تولید داخلی و درآمد ملی این کشور مثل ما باشد که حتی اگر باشد قطعاً دیگر با بحرانی به نام تحریم رودررو نیست.»
زنگنه: نفت ایران را نمی‌توان با روش‌های ۱۰۰ سال قبل اداره کرد
وزیر نفت در آیین امضای قرارداد طرح توسعه و بهره‌برداری میدان نفتی یاران گفت: امروز روز خوبی برای صنعت نفت ایران است که قراردادی را برای تکمیل توسعه یک میدان مرزی و مشترک امضا می‌کنیم.
بیژن زنگنه با بیان اینکه در شرایط سختی هستیم و مردممان به دلیل کرونا و تحریم، روزهای سختی را سپری می‌کنند، گفت: ما در صنعت نفت تلاش می‌کنیم این فشار را کاهش دهیم، همه مواد اولیه شوینده‌ها و ضدعفونی‌کننده‌ها در پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها تولید می‌شود و دستور داده شده تا با اولویت این مواد اولیه در صنعت نفت تأمین شود. وی با تأکید بر اینکه در این شرایطی که صنعت نفت با معضلاتی روبه‌رو است، سعی می‌کنیم کار و اشتغال مولد را زنده نگه داریم، افزود: اگرچه تولید نفتمان کاهش یافته، اما باید ظرفیت تولید را بالا ببریم تا بتوانیم هر زمان که لازم شد، با قدرت بالا وارد بازار شویم و سهم خود را احیا کنیم. در هیچ شرایطی تسلیم نمی‌شویم و با قدرت کار خود را انجام می‌دهیم که این قرارداد نمونه‌ای از آن است.
زنگنه بهره‌برداری از میدان‌های مشترک را یک ضرورت و اصل عنوان کرد و گفت: خوشبختانه امروز در میدان گازی پارس جنوبی در ۲۷ فاز و با حداکثر امکان تولید، برداشت گاز انجام می‌شود. دو فاز دیگر به دلیل تحریم‌ها با تأخیر مواجه شد که شرکت پتروپارس در حال انجام آن است و توسعه دو پالایشگاه باقی مانده که امیدواریم نخستین آن امسال وارد مدار شود و پالایشگاه دوم در سال آینده تکمیل شود.
وزیر نفت از تعیین تکلیف تمام میدان‌های گازی و نفتی مشترک ایران تا پایان این دولت خبر داد و گفت: قرارداد یاران در قالب ای‌پی‌سی تجمیع شده است. این قرارداد، نوع قرارداد تکامل‌یافته بیع متقابل سنتی به شمار می‌رود. البته الان به آن سنتی می‌گوییم، چراکه زمانی قرارداد نوینی بود و عده‌ای مخالف آن بودند. هر چه نو هست، عده‌ای با آن مخالف‌اند. عده‌ای مخالف قراردادهای بیع متقابل بودند و تا پای جان برایش ایستادند، اما بعداً که نوع تکمیل‌یافته آن (ای‌پی‌سی) آمد، گفتند که همان قراردادهای بیع متقابل را انجام دهیم، خب آن هم که پنج سال پیش مخالف آن بودند.
وی با بیان اینکه بهره‌برداری در این مدل قرارداد دیده شده و بازپرداخت پاداشی که به پیمانکار تعلق می‌گیرد منوط به تولید است، ادامه داد: پاداش در این قرارداد زیر ۲.۵ دلار در هر بشکه است. زمان قرارداد در اینجا ۱۰ سال بسته شده است و می‌تواند بیشتر هم باشد. البته از همه مدل‌های قراردادی استفاده می‌کنیم، چراکه مسائل نفت کشور را نمی‌توان با روش‌های قدیمی و مربوط به ۱۰۰ سال قبل اداره کرد و باید روش‌های جدیدی را در نظر گرفت.
وزیر نفت افزود: امروز در دنیا شرکت‌های اکتشاف و تولید صنعت نفت را جلو می‌برند، به همین دلیل تصمیم گرفتیم شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی ایجاد کنیم. زنگنه با بیان اینکه در قراردادهای EPC و EPD تمام منابع از بازار سرمایه تأمین می‌شود و ۱۰۰ درصد پیمانکاران در این قراردادها ایرانی هستند، گفت: قراردادهایی را در قالب EPC و EPD (طرح نگهداشت و افزایش توان تولید نفت) دنبال می‌کنیم و برای اجرای آن بیش از ۶ میلیارد دلار مصوبه از شورای اقتصاد گرفته شده است.
وزیر نفت در پایان تصریح کرد: با همه توان، امید و انرژی برای توسعه میدان‌های نفتی با اولویت میدان‌های مشترک کار می‌کنیم. برای همه میدان‌های نفتی طرح‌هایی را آماده کرده‌ایم و منابع آنها را از بازار سرمایه تأمین خواهیم کرد. در حال حاضر ظرفیت‌سازی برای تولید نفت می‌کنیم و ان‌شاءالله هر وقت تحریم‌ها برداشته شد، تولید را بالا خواهیم برد.
وقتی زنگنه می‌گوید نمی‌توان با روش‌های ۱۰۰ سال قبل… یعنی…
زرگر با اشاره به سخنان وزیر در روز امضای قرارداد در میدان نفتی یاران می‌گوید: «این حوزه نفتی در منتهی‌الیه نقطه صفر مرزی با عراق قرار دارد که با فاصله‌ای اندک، میدان نفتی مجنون عراق قرار دارد و حکایت از آن دارد که عزم ایران برای بهره‌برداری از میدان‌های نفتی مشترک با دیگر همسایه‌ها در خشکی و دریا، عزمی جدی و برگشت‌ناپذیر است.»
وی می‌افزاید: «در شرایطی که دچار تحریم‌هایی سخت، ظالمانه و سختگیرانه هستیم به‌طور طبیعی نمی‌توانیم بنشینیم و دست روی دست بگذاریم، پس همان‌گونه که آقای زنگنه می‌گوید؛ ضمن ارتقای دانش فنی باید آمادگی خود و توان فنی خود برای تولید و استخراج را نیز حفظ کنیم پس بخشی از سخنان وزیر در این قالب می‌تواند تحلیل و تفسیر شود در ثانی وقتی ما نمی‌توانیم مثل۱۰۰ سال قبل نفت تولید کنیم می‌تواند ناظر بر این مسئله مهم باشد که دیگر قرار نیست منتظر دیگر کشورها بمانیم که برای ما نفت؛ اکتشاف، استخراج و صادر کنند و این یعنی هم در زمینه نرم‌افزاری و هم در زمینه سخت‌افزاری به دورانی وارد شده‌ایم که حتی منتظر چینی‌ها نیز نخواهیم ماند، زیرا در قرارداد اخیر، پای یک شرکت داخلی در میان است و این یعنی؛ بیژن نامدار زنگنه می‌خواهد این پیام را اعلام کند که: «هوشمندانه و مقتدرانه نفت و گاز تولید و صادر می‌کنیم» آن هم با تکیه بر دانش و توان نیروهای داخلی.»
زرگر با اشاره به جمعیت ۸۰ میلیونی و وسعت یک میلیون و ۶۴۸ هزار کیلومتری ایران اسلامی بیان می‌کند: «ایران به خودی خود هشت کشور ۱۰ میلیونی یا در نگاهی دقیق‌تر، ۱۰ کشور ۸ میلیونی است، پس بخشی از توان تولید و پالایش باید در خدمت بازار مصرف داخل باشد، کما اینکه همین حالا نیز تأمین گاز همه ایران در مواقعی، کاملاً با دردسر روبه‌رو می‌شود. بگذریم که مازاد تولید گاز ایران مشتریان ثابتی همچون عراق و ترکیه و حتی اروپا دارد. نکته مهم‌تر مصرف ۲ میلیون بشکه‌ای نفت در خود ایران است، پس ایران همچنان باید با این حقیقت رودررو باشد که دیگر مثل گذشته نمی‌تواند و اجازه نیز ندارد که خام‌فروشی کند، یا خود را وابسته به شرکت‌های بزرگ نفتی کند.»
این کارشناس اقتصاد سیاسی با نیم‌نگاهی به بحث‌هایی که این روزها در مورد قرارداد ۲۵ ساله با چینی‌ها در جریان است، اظهار می‌کند: «به چند نکته باید توجه کافی داشت:
ـ چین ۸۰ قرارداد دیگر نظیر قراردادی که می‌خواهد با ایران منعقد کند در دستور کار دارد.
ـ چین ناچار است به دنبال منابع پایدار نفت و گاز و انرژی باشد، زیرا منابع چین حتی کفاف یکی، دو سال را نیز نمی‌دهد.
ـ چین خواهان بهره‌گیری از توان نفتی ما است، زیرا تنها کشوری که در خاورمیانه زیر سلطه آمریکا نرفته، جمهوری اسلامی ایران است، پس در اینجا چین «مجبور» است با ایران وارد گفت‌وگو شود.
ـ چین پیشنهادهایی دارد که ایران نیز در مواجهه با این پیشنهادها می‌تواند خواست‌ها و استراتژی‌های خود را مطرح کند و چنین اگر بنگریم تازه متوجه می‌شویم برخی بالا و پایین پریدن‌ها و بحث قرارداد ترکمنچای را مطرح کردن آن هم از سوی کشوری که خود این قرارداد را به ما تحمیل کرده، سر از چه ناکجاآبادهایی بیرون می‌آورد.
ـ از همه مهم‌تر، ایران باید در مقابله با چین از سخت‌کوشی و توان فنی و مدیریتی آنها استفاده کند، تکنولوژی بخواهد، اجازه ورود نیروی کار ندهد، ماشین نخرد و… اینها همه در فحوای این قرارداد می‌تواند گنجانده شود.»
قرارداد آی‌پی‌سی یعنی تحول در انگاره‌های حوزه نفت
زرگر با اشاره به قراردادهای EPC و EPD و برشمردن ویژگی‌ها و محاسن آن می‌گوید: «پیش‌تر شرکت‌های نفتی به این دلیل که در قالب قراردادهای کوتاه‌مدت و میان‌مدت به منافع خود دست پیدا می‌کردند چندان به منافع کشور مقصد توجه نداشتند، حال آنکه قراردادهای جدید هم منافع ما را تأمین می‌کند و هم پیمانکاران با رغبت بیشتری وارد فضای رقابت می‌شوند.»
این کارشناس اضافه می‌کند: «در قراردادهای EPC و EPD به دلایل عدیده از جمله بهره بردن از نفت و گاز تولید شده، این تضمین وجود دارد که دیگر دچار آن نوع اکتشاف و استخراج‌هایی که با پایان قرارداد دیگر نفعی برای کشور ما نداشت، نخواهیم شد.»
علی‌اصغر زرگر معتقد است: «یکی از زوایای این گفته زنگنه که مثل صد سال قبل نمی‌توانیم نفت تولید کنیم به این مسئله بازمی‌گردد که در شرایط تحریم ما دچار فرسودگی و ایستایی خطوط تولید و انتقال می‌شویم، بنابراین باید خود را همواره برای برون‌رفت از این شرایط مهیا و آماده نگه داریم و این یعنی قرار نیست چون تحریم هستیم شیرهای نفت را ببندیم و هیچ کاری نکنیم که آگاهان این صنعت می‌دانند تن دادن به چنین مسئله‌ای یعنی از بین بردن تمامی زیرساخت‌ها و این یعنی اگر تحریم‌ها حذف شود چون توان فنی خود را به‌روزرسانی نکرده‌ایم تازه با مشکلی بزرگ‌تر به نام ناکارآمدی سخت‌افزارها مواجه خواهیم بود.
زرگر با اشاره به اینکه تحریم‌ها نمی‌تواند پایدار بماند، پس ما ناچاریم با مسائل روز همراه شویم، اضافه می‌کند: «حتی اگر تحریم‌ها خواسته باشد به‌صورت طولانی‌مدت ادامه یابد، حق با وزیر نفت است که ما نمی‌توانیم مثل صد سال پیش بیندیشیم و مثل صد سال پیش تولید کنیم و مثل صد سال پیش نفت بفروشیم.»
این کارشناس حوزه خلیج‌فارس با بازگشتی به گذشته در پایان این گفت‌وگو می‌گوید: «دیگر نمی‌توان با شرکت‌های اروپایی، فرانسوی و چندملیتی وارد قرارداد شد، در حالی که آنها تعیین‌کننده باشند. اصلاً حرف‌های وزیر نفت در روزی که با یک شرکت داخلی قرارداد می‌بست به این معناست که ما دیگر مثل گذشته منتظر هیچ‌کس، حتی چینی‌ها نمی‌مانیم، چون هم توان فنی داریم، هم بازار و هم عزم و انگیزه و هم شرکت‌های داخلی که بتوانند نیازهای ما را پاسخ دهند.» به نظر می‌رسد ملاحظاتی که همواره در حوزه نفت و گاز و انرژی وجود دارد سبب شده تا بیژن نامدار زنگنه بسیاری از مسائل را نگوید، اما با تکیه بر نظرات این کارشناس و فضای حاکم بر مسائل سیاسی – اجتماعی و سختی‌هایی که مردم از ناحیه اقتصادی متحمل می‌شوند می‌توان به این نتیجه رسید و خوش‌بین بود که خبرهای خوشی در این حوزه به‌زودی منتشر خواهد شد و اما امیدواریم این روزها که روزهای سخت و حساسی است، مجلس یازدهم ناگهان هوس نکند آن رفتاری که با وزیر امور خارجه داشت با وزیر نفت هم داشته باشد، یا حداقل برخی جلسات که با وزرا برگزار می‌شود غیرعلنی و با درک شرایط حساس کنونی باشد، البته غیرعلنی به این شرط که بعدها صدها مصاحبه و توئیت دردسرساز در برخی رسانه‌ها و صفحات شخصی منتشر نشود!
منبع: آفتاب یزد
