به گزارش شانا، براساس بند “ق” تبصره ۲ قانون بودجه سال 1393 وزارت نفت اجازه دارد تا سقف ١٠٠ میلیارد دلار برای اجرای طرح‌های نفت وگاز، بهینه‌سازی، کاهش مصرف انرژی در بخشهای مختلف صنعت با اولویت صنایع انرژی بر، حمل ونقل عمومی، استفاده از سی ان جی و تولید خودروهای کم مصرف با رعایت سیاستهای کلی اصل ۴۴ قانون اساسی قرارداد منعقد کند.
مقایسه شدت انرژی زیر بخشهای صنعتی کشور و دنیا نشان می دهد که این شاخص در ایران به طور متوسط 2 تا 3 برابر مقادیر متوسط دنیاست. نداشتن کارایی فنی مصرف انرژی و هدر رفتن قریب به یک سوم از کل انرژی در فرایندهای صنعتی و اثرات زیست محیطی ناشی از آن، ضرورت بهینه سازی مصرف انرژی را در صنایع روشن می کند.
از جمله اقدامات لازم در زمینه مدیریت مصرف انرژی، توجه به راهکارهای صرفه جویی انرژی در کارخانه های مختلف است. این امر از طریق انجام ممیزی انرژی جهت مشخص کردن فرصتهای صرفه جویی و تدوین و به کار گیری معیار مصرف سوخت و انرژی امکانپذیر است.
در ایران بیشترین میزان افزایش مصرف نهایی انرژی در میان بخشهای مختلف مصرف طی سالهای اخیر متعلق به بخش صنعت بوده است، به طوری که در سالهای 1384 تا 1391 مصرف نهایی این بخش 1.7 برابر شده و از 181.3 میلیون بشکه معادل نفت خام به 303.7 میلیون بشکه افزایش یافته است. این افزایش مصرف عمدتا به دلیل استفاده از فناوریهای قدیمی، تجهیزات فرسوده و بویژه اعمال نشدن راهکارهای صحیح مدیریتی در مصرف انرژی این بخش است.
توسط سازمان بهره وری انرژی ایران، مطالعه و تدوین نقشه راه بهینه سازی مصرف انرژی در صنایع سیمان، شیشه و بلور، کاشی و سرامیک، ریخته گری، آهن و فولاد صورت گرفته است که نشان می دهد بهینه سازی مصرف انرژی در این بخشها می تواند تاثیر قابل توجهی در بهبود وضع مصرف انرژی کشور داشته باشد.
صنعت سیمان: ایران با تولید سالانه بیش از 70 میلیون تن سیمان، یکی از 5 تولید کننده بزرگ سیمان در دنیاست. این صنعت با مصرفی بیش از 7500 میلیون کیلووات ساعت در سال به عنوان یکی از صنایع استراتژیک و پر مصرف کشور حدود 12 درصد از انرژی الکتریکی مصرفی در بخش صنعت را به خود اختصاص داده است. طبق مطالعات انجام شده با اجرای راهکارهای رایج بهینه سازی مصرف انرژی در این صنعت، پتانسیل صرفه جویی سالیانه بیش از 1000 میلیون کیلووات ساعت وجود دارد.
صنعت شیشه و بلور: صنعت شیشه و بلور با مصرفی بیش از 303 میلیون کیلووات ساعت و 530 میلیون مترمکعب گازطبیعی در سال یکی از صنایع مهم و پرمصرف کشور است. با توجه به بالا بودن نرخ رشد و میزان مصرف انرژی در صنایع تولید شیشه و همچنین بالا بودن مصرف ویژه انرژی (به عنوان مثال، مصرف ویژه انرژی حرارتی و الکتریکی به ازای هر تن مذاب تولیدی در برخی کارخانه های ایران تقریباً دو برابر مصرف ویژه انرژی حرارتی و الکتریکی نسبت به نرمهای جهانی است) ضرورت تدوین مکانیزمی برای منطقی کردن مصرف انرژی در این صنعت آشکار می شود. شناسایی پتانسیل 90 میلیون کیلووات ساعت صرفه جویی، و تدوین نقشه راه حصول به این هدف از مهمترین دستاوردهای مطالعه و تدوین نقشه راه بهینه سازی مصرف انرژی در این بخش است.
صنعت کاشی و سرامیک: صنعت کاشی و سرامیک در ایران در سالهای اخیر رشدی چشم افسا داشته، به طوری که در طی 10 سال گذشته تعداد کارخانه ها بیش از 200 درصد و میزان تولید محصول بیش از 300 درصد افزایش یافته است. این صنعت با مصرفی بیش از 1200 میلیون کیلووات ساعت در سال، حدود 2 درصد از انرژی الکتریکی مصرفی در بخش صنعت کشور را به خود اختصاص داده است. طبق مطالعات انجام شده با اجرای راهکارهای رایج بهینه سازی مصرف انرژی در این صنعت، پتانسیل صرفه جویی سالیانه بیش از 100 میلیون کیلووات ساعت وجود دارد و این مقدار می تواند تا 150 میلیون کیلووات ساعت افزایش پیدا کند.
صنعت ریخته گری: صنعت ریخته گری در سطح کشور با حدود 860 واحد مجزا به ترتیب 0.35 و 2.21 درصد از کل مصرف انرژی حرارتی و الکتریکی را در بخش صنایع به خود اختصاص می دهد. پتانسیل دست کم 100 میلیون کیلووات ساعت صرفه جویی در این بخش وجود دارد.
صنعت آهن و فولاد: صنعت آهن و فولاد با مصرفی بیش از 20000 میلیون کیلووات ساعت در سال به عنوان یکی از صنایع استراتژیک و پرمصرف کشور، حدود 30 درصد از انرژی الکتریکی مصرفی بخش صنعت را به خود اختصاص داده است. شناسایی پتانسیل 1600 میلیون کیلووات ساعت صرفه جویی و تدوین چشم انداز حصول به این هدف از مهمترین دستاوردهای مطالعه و تدوین نقشه راه بهینه سازی مصرف انرژی بوده است.
علاوه بر بخش صنعت، بخش ساختمان به دلیل طراحی و ساخت نامناسب، مصالح و تجهیزات غیر استاندارد و مواد به کار رفته و انتخاب نامناسب پوشش ساختمانها اعم از پنجره و سیستم عایقکاری بزرگترین مصرف کننده انرژی در مقایسه با دیگر بخشهای اقتصادی ایران است. به این بخش باید راندمان پایین بخش نیروگاهی و رعایت نشدن استانداردهای انرژی در بخش لوازم خانگی را نیز افزود.
به هر حال پایین بودن بهای انرژی، فرسوده بودن تجهیزات و وجود فناوریهای قدیمی و انرژی بر، افزایش جمعیت و توسعه شهرنشینی و شیوه زیست مدرن، تغییر الگوی مصرف، افزایش غیر استاندارد مصرف انرژی در بخشهای صنعت و خدمات، اطمینان از وجود نفت و گاز سرشار تا سالها، ناکارآمدی برنامه ریزیها در بخش انرژی و ساماندهی نشدن بازار انرژی و وجود قاچاقچیانی که به اختلالات بازار دامن زده اند، از جمله دلایل افزایش رشد غیر استاندارد مصرف انرژی در ایران است.
برابر بند ٧ ابلاغیه سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف از سوی مقام معظم رهبری باید صرفه جویی در مصرف انرژی با اعمال مجموعه ای متعادل از اقدامات قیمتی و غیرقیمتی به منظور کاهش مستمر شاخص شدت انرژی کشور به دست کم دو سوم میزان کنونی تا پایان برنامه پنجم توسعه و به دست کم یک دوم میزان کنونی تا پایان برنامه ششم توسعه انجام پذیرد.
برای کاهش شدت مصرف و افزایش بهره وری انرژی در ایران ارتقای تکنولوژی تولید، اصلاح فرآیند تولید، ارتقای راندمان تجهیزات، مدیریت انرژی و تدوین مقررات و استانداردهای لازم الاجرا، بهبود عملیات و روشهای تولید، فرهنگسازی و منطقی کردن قیمتها از الزاماتی است که باید در سیاستهای انرژی کشور مورد توجه قرار گیرد.
منابع:
سازمان بهره وری انرژی ایران
سازمان بهینه سازی مصرف سوخت
ترازنامه انرژی سال 1391
اداره بررسیها و سیاستهای اقتصادی بانک مرکزی
دوفصلنامه توسعه تکنولوژی صنعتی شماره نوزده سال ٩١
خبرگزاری خانه ملت
