شیراز، شهر اسرار صنعت گاز ایران

خوشا شیراز و وضع بی‌مثالش                      خداوندا نگه‌دار از زوالش

ز رکن‌آباد ما صد لوحش الله                         که عمر خضر می‌بخشد زلالش

شیر در زبان فارسی اوستایی به معنای شهر و راز به معنای اسرار آمده است که در کنار یکدیگر به‌عنوان شهر اسرار یا شیراز نامیده می‌شوند. نام شیراز، دختر نازنین ایران‌بانو، برای نخستین بار در لوح گلی ایلامی متعلق به 4 هزار سال پیش ذکر شده است و تاریخ‌نگاران این سرزمین را به‌واسطه حضور بزرگان، فاضلان و درویشان، برج اولیا می‌خوانند.

همراه با گروه خبری عازم دیاری می‌شویم که خاکش به‌طور شگفت‌انگیزی حاصلخیز است. بهترین میوه‌ها، انار بسیار بزرگ و انگورهای گوناگون و شیرین دارد. شیراز که از قدیم تاکنون، در دوره‌های تاریخی گوناگون، رخدادهای تلخ و شیرین فراوانی را از سر گذرانده است، همواره جایگاه دلیرمردان و شیرزنانی بوده که نام ایران را تا ابد جاودان نگه می‌دارند.

گرچه نام بزرگان در تاریخ شیراز بسیار یافت می‌شود، اما امروز نیز این شهر اسرار، ایرانیان غیور فراوانی را درون خود جای‌داده است. هدف سفر ما، مشاهده همت تلاش‌گرانی است که نعمت گاز را به نقاط دور و نزدیک استان فارس می‌رسانند. گفت‌وگو و دیدار با کارکنان منطقه 5 عملیات انتقال گاز، شرکت گاز استان فارس و پالایشگاه بزرگ پارسیان، نتیجه این سفر است که در ادامه می‌خوانید:

گاز محور توسعه است

شرکت گاز استان فارس، نخستین بخش از خانواده صنعت گاز است که پس از رسیدن به شهر شیراز، راهی آنجا می‌شویم. ابتدا با عبدالخالق هاشمی، مسئول پروژه واحد اجرای طرح‌های شرکت گاز استان فارس، به گفت‌وگو می‌نشینیم. به گفته وی، شرکت گاز استان فارس اکنون یکی از سخت‌ترین پروژه‌های خود اجرا می‌کند که مطابق آن، گازرسانی به محور روستاهای کُهمره – سرخی با اعتباری بیش از 40 میلیارد تومان از محل بند «ق» تبصره 2 قانون بودجه سال 93، از سوی پیمانکاران بومی اجرا می‌شود.

هاشمی می‌گوید: شیب اجرای پروژه در برخی نقاط بیش از 60 درجه است. ما لوله‌های گاز را از نقاطی می‌گذرانیم که در یک سمت آن کوهستان و در سمت دیگر، دره‌های عمیق است. در 13 نقطه نیز از عمق رودخانه عبور می‌کنیم و همه این سختی‌ها را به جان می‌خریم تا مردم روستاهای شیراز در زمستان امسال بدون گاز نمانند.

با تعاریفی که از هاشمی می‌شنویم تصمیم می‌گیریم در محل انجام عملیات این طرح حاضر شویم و چگونگی انجام کار را از نزدیک ببینیم. محمدرضا زارعیان، معاون مهندسی و اجرای طرح‌های شرکت گاز استان فارس و همچنین محمد حسین‌پور، معاون بهره‌برداری شرکت گاز استان فارس ازجمله مدیرانی هستند که ما را در این بازدید همراهی می‌کنند.

زارعیان در مسیر رسیدن به محل اجرای طرح، تعداد روستاهای استان فارس را 5 هزار روستا عنوان می‌کند که از این تعداد، حدود 2 هزار و 600 روستا شامل طرح گازرسانی می‌شوند.

به منطقه کوهستانی می‌رسیم که کارگران در آنجا مشغول به کار هستند. از خودرو پیاده می‌شویم تا نزدیک آنان برویم. شیب مسیر بسیار زیاد است. با احتیاط از جاده باریک کوهستان، سرازیری را طی می‌کنیم. با سوز سرمایی که به صورت‌مان می‌خورد به وضوح می‌توانیم احساس کنیم که زمستان در این مناطق چقدر سخت و سرد می‌گذرد. شرایط همان‌گونه است که توصیفش را شنیده بودیم. افزون بر کوهستان، درختان انبوه، شکل‌دهنده جنگلی زیبا در این منطقه هستند که روستاهای زیادی را در کنار خود جای داده‌اند. با خط لوله‌ای که در حال احداث است، همه این روستاها از نعمت گاز بهره‌مند خواهند شد. این خط لوله از خط 30 اینچ انتقال گاز شیراز – کازرون منشعب شده و تاکنون بیش از 12 روستا را در مسیر خود گازرسانی کرده است.

همراه زارعیان به سراغ راننده‌ها و کارگران می‌رویم. به آن خدا قوت می‌گوییم و درباره حس و حال‌شان هنگام اجرای طرح‌های گازرسانی می‌پرسیم. یکی از آنان می‌گوید: «من اهل شیرازم. تا زمانی که گاز به روستاها نرسد روستاییان سراغ هیزم‌ها و جنگل‌ها می‌روند تا زمستان‌شان را گرم بگذرانند. تماشای قطع درختان حس بسیار بدی دارد. دیار ما سرسبز است و حیف‌مان می‌آید که این درختان تنومند و زیبا را از دست بدهیم، اما تا زمانی که گاز نرسد چاره چیست؟».

و همکارش ادامه می‌دهد: « اما خدا را شکر به هر روستا و محوری که گاز رسیده، مردم دست از قطع درختان و جمع کردن شاخه‌ها برداشته‌اند. دیگر نیازی به این کار هم ندارند. راحت در خانه می‌نشینند و از گرمای گاز استفاده می‌کنند. چه چیزی از این بهتر؟ با آرامش آنان، ما هم خستگی از تن‌مان در می‌رود».

زارعیان با شنیدن این حرف‌ها، لبخندی می‌زند و می‌گوید: « غیر از روستاها، 106 شهر نیز در استان فارس داریم که تاکنون 95 شهر را گازرسانی کرده‌ایم و برخی از آنها به عنوان شهر سبز شناخته شده‌اند، زیرا بیش از 95 درصد از روستاهای‌شان در کنار خود شهر گازدار شده‌اند. بقیه شهرها هم در دستور گازرسانی قرار دارند . غیر از شهرها و روستاها، از حدود 8 هزار و 415 صنعتی که در استان فارس داریم نیز تاکنون 7 هزار و 110 صنعت گازرسانی شده‌اند. نیروگاه‌های استان فارس نیز از مهم‌ترین بخش‌هایی هستند که با استفاده از گاز طبیعی، تأثیر مهمی در صرفه‌جویی مصرف سوخت مایع دارند».

میزان تحقق وعده شرکت ملی گاز مبنی بر گازرسانی به 10 روستا در هر روز تا پایان امسال، از دیگر موضوعاتی است که معاون مهندسی و اجرای طرح‌های شرکت گاز استان فارس درباره‌اش توضیح می‌دهد و می‌گوید: «ما تا هفته دولت حدود 106 روستا را گازرسانی کردیم و تلاش می‌کنیم حدود 120 روستا نیز تا دهه فجر گازرسانی شوند. ما به مسئولان شهرستان‌هایی که گازرسانی کرده‌ایم توصیه می‌کنیم از زیرساختی که به واسطه گازرسانی ایجاد شده است برای توسعه صنایع در شهرها و روستاها استفاده کنند. گاز، محور توسعه است. نه اینکه ما در داخل خانه‌ها کار راه بیندازیم، بلکه برای مردم زمینه توسعه صنایع و اشتغال را فراهم می‌کنیم».

از زارعیان می‌پرسیم که آیا گازرسانی در این مناطق سبب شکل گرفتن شهرک‌های صنعتی نیز شده است یا خیر؟ او پیشنهاد می‌دهد با هم راهی نزدیک‌ترین شهرک صنعتی شویم که با بهره‌گیری از همین خط لوله گاز، کارخانه‌های زیادی را در خود جای داده و پربار شده است، در حالی که شهرک‌های صنعتی گازرسانی نشده، هنوز دارای زمین‌های خالی زیادی هستند که مقایسه این دو در کنار هم، به‌خوبی تأثیر گازرسانی را نشان می‌دهد.

در مسیر شهرک صنعتی، از کنار روستایی عبور می‌کنیم که علمک‌های گاز در کنار ورودی خانه‌های آن، مشخص است. از مدیرانی که ما را همراهی می‌کنند می‌خواهیم با هم سری به خانه‌های این روستا بزنیم. سراغ یکی از خانه‌ها می‌رویم. در می‌زنیم و منتظر پاسخ می‌مانیم. بانویی با لباس محلی در خانه را می‌گشاید و بدون آنکه ما را بشناسد لبخند می‌زند و تعارف می‌کند که به داخل خانه برویم. به‌راستی کجای دنیا می‌توان مردمانی به این حد میهمان‌نواز پیدا کرد؟! خودمان را معرفی می‌کنیم و با کسب اجازه وارد خانه می‌شویم. آقای حسین‌پور تا چشمش به کنتورها و لوله‌های گاز ابتدای حیاط خانه می‌افتد که وزن چند سازه آهنی را تحمل می‌کنند، بلافاصله صاحبخانه را صدا می‌زند و به او می‌گوید که در اولین فرصت آهن‌ها را از روی لوله‌های گاز بردارند. انگار زنگ خطر در ذهن معاون بهره‌برداری شرکت گاز استان فارس به صدا در آمده است. صاحبخانه را «بی‌بی» صدا می‌زند و از او می‌خواهد تا بقیه اتصالات درون خانه‌اش را نشان دهد. گرچه این کار جزو وظایف شرکت گاز نیست، اما انگار تا همه لوله‌ها را چک نکند، آرام نمی‌شود. از صاحب‌خانه سوال می‌کند که آیا آموزش لازم برای استفاده از گاز را دیده است یا خیر و اینکه گازبان و کنتورخوان، به مشکلات و سوالات اهالی روستا رسیدگی می‌کنند؟!

خانم سرو محمدی از روستای ریچی ما را به داخل منزلش دعوت می‌کند. در هوای سرد و کوهستانی این روستا، نشستن کنار بخاری گازی بسیار دلچسب است. خانم محمدی، می‌گوید: « تا زمانی که گاز به روستای ما نرسیده بود، باید وزن کپسول‌های گاز یا بوی بد نفت‌سفید را تحمل می‌کردیم، خیلی وقت‌ها هم سراغ جنگل‌های اطراف می‌رفتیم تا شاخه و هیزم جمع کنیم، اما از وقتی که گازکشی شده دیگر لازم نیست این کارها را انجام دهیم. هم خانه‌مان گرم است، هم غذای‌مان را راحت می‌پزیم. هر وقت هم سوالی داریم از همان آقایی که می‌آید و کنتور گاز را نگاه می‌کند می‌پرسیم. اول وقت سرما هم، به ما یاد دادند که چطور از بخاری و آبگرمکن گازی استفاده کنیم و حواس‌مان به لوله‌ها و دودکش‌ها باشد.»

از این بانوی شیرازی خوش‌لهجه خداحافظی می‌کنیم. راه‌مان را به سوی شهرک صنعتی مورد نظر ادامه می‌دهیم، اما روستای دیگری که در ارتفاع یکی از کوه‌ها واقع شده توجه‌مان را جلب می‌کند. وارد روستای کوه‌زرد می‌شویم. مرد جوانی را می‌بینیم که با لباس مخصوص امداد گازرسانی به سوی یکی از خانه‌ها می‌رود. با او همراه می‌شویم و با اجازه صاحب‌خانه به درون خانه‌ای می‌رویم که آقا و بانوی مسنی، استکان‌های‌شان را برای نوشیدن چای آماده کرده‌اند و کنار بخاری گازی نشسته‌اند. آقای فتح‌الله محبی به همراه همسرش ما را به داخل دعوت می‌کنند. آقای محبی عمر رسیدن گاز به خانه‌اش را حدود یک سال اعلام می‌کند و می‌گوید که در این مدت آسایش آنها برای گذران زندگی، بهتر شده است و دیگر لازم نیست هیزم جمع کنند یا از نفت استفاده کنند.

او می‌گوید: «از وقتی گاز آمده، ما زندگی راحت‌تری داریم. هم برای گرم شدن خانه و هم برای پخت غذا دیگر مشکلی نداریم».

آقای محبی چند سوال از گازبان روستا دارد. صبر می‌کنیم تا توضیحات درباره کنتور و بخاری را دریافت کند. از میهمان‌نوازی او تشکر و خانه‌اش را ترک می‌کنیم. به شهرک صنعتی که می‌رسیم، یکی از کارخانه‌ها را برای تهیه گزارش گازرسانی انتخاب می‌کنیم. مدتی طول می‌کشد تا از حراست کارخانه مجوز ورود را دریافت کنیم. در ورودی کارخانه، یک اتاق زردرنگ تعبیه شده است. همراه با معاون بهره‌برداری شرکت گاز استان فارس وارد اتاق میترینگ می‌شویم. جایی که گاز ورودی به کارخانه، اندازه‌گیری می‌شود. حسین‌پور توضیحاتی درباره نحوه اندازه‌گیری گاز ورودی به کارخانه‌ها را ارائه می‌دهد.

او می‌گوید: «وقتی می‌گوییم گاز محور توسعه است یعنی همین! گاز که به این شهرک رسید، تعداد کارخانه‌ها و کارگاه‌ها روز به روز بیشتر شد. همه آنها خیال‌شان راحت است که بدون قطع گاز می‌توانند شبانه‌روز به کار خود ادامه دهند. زمانی که طرح‌های گازرسانی را انجام می‌دهیم، به‌طور مستقیم برای تعداد زیادی از افراد، شغل ایجاد می‌شود، پس از آن هم، کارخانه‌ها ایجاد می‌شوند، نانوایی‌ها راه می‌افتند، کارگاه‌ها شکل می‌گیرند، مرغداری‌ها، گلخانه‌ها، مزارع کوچک و خیلی جاهای دیگر با همین خطوط گاز تغذیه می‌شوند، همه اینها هم ایجاد شغل است هم گسترش رفاه و آسایش برای مردم».

داخل کارخانه می‌رویم. خط تولید با تکیه بر شعله‌های خوشرنگ گازی که در کوره‌ها فروزان است، بی‌وقفه کار می‌کند.

به گفته حسین‌پور، در شش ماه نخست امسال، 5 میلیارد و 900 میلیون مترمکعب گاز در استان فارس مصرف شده که با توجه به روند توسعه گازرسانی، پیش‌بینی می‌شود این رقم تا پایان سال به 13 میلیارد مترمکعب افزایش یابد.

او وعده یک زمستان گرم و آرام بدون قطع گاز را به مردم استان فارس می‌دهد و می‌گوید: «6 خط سراسری انتقال گاز از استان فارس عبور می‌کنند. همکاران ما در منطقه 5 عملیات انتقال گاز شبانه‌روز کار می‌کنند تا گاز بدون مشکل به شرکت گاز استان فارس تحویل داده شود. ما به هر کجا که گازرسانی می‌کنیم می‌گوییم که چه زحمتی بر دوش همکاران انتقال گاز است تا مردم از آسایش بهره‌مند شوند».

از زارعیان و حسین‌پور خداحافظی می‌کنیم. شب را با حس خوب توسعه و رفاه هم‌وطنان شیرین‌سخن شیراز می‌گذرانیم تا صبح فردا، راهی منطقه 5 عملیات انتقال گاز شویم.

منطقه 5 انتقال گاز، منطقه برتر در رعایت اصول HSE

صبح روز دوم، عازم محل قرار با ولی‌الله فرخی، مدیر منطقه 5 عملیات انتقال گاز می‌شویم؛ منطقه‌ای که گاز انتقالی خود را از پالایشگاه دالان فراشبند، پالایشگاه‌های پارس جنوبی، فجرجم و پارسیان دریافت می‌کند. مسیر خط انتقال گاز 24 اینچی پتروشیمی شیراز که از خط چهارم سراسری انشعاب گرفته و خوراک مورد نیاز پتروشیمی را تامین می‌کند مقصد ما است. به محل اجرای عملیات تعویض پوشش خط می‌رسیم.

دل خاک باز شده و خط لوله انتقال گاز هویدا است. فرخی که هم مویی سپید کرده و هم لباسی سراپا سپید بر تن دارد، کنار لوله ایستاده و نظاره‌گر اجرای عملیات تعمیرات است. همکارانش او را صدا می‌زنند. از محل اجرای عملیات خارج می‌شود و به سوی ما می‌آید. خوشامد می‌گوید و از ما دعوت می‌کند تا به درون حفره برویم و عملیات تعویض پوشش را از نزدیک ببینیم. با او کنار خط 24 اینچی می‌رویم. فرخی می‌گوید: «در آخرین پیگرانی هوشمندی که تابستان امسال انجام شد متوجه شدیم این خط دارای ضعف‌هایی هست و فشارپذیری لازم را ندارد، بنابراین 11 نقطه را شناسایی کردیم تا تعمیرات انجام شود. با هماهنگی شرکت گاز استان فارس و پتروشیمی شیراز، در یک بازه زمانی کوتاه ظرف 6 روز کاری با برنامه‌ریزی شبانه‌روزی تعمیرات این 11 نقطه را انجام دادیم.»

به گفته فرخی، منطقه 5 عملیات انتقال گاز با حدود 128 هزار کیلومتر مربع گستردگی در استان فارس، قسمت‌هایی از استان‌های بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد و یزد را زیر پوشش دارد و دمای منفی 20 درجه در سردترین ایستگاه و 56 درجه در گرم‌ترین ایستگاه تقویت فشار را از آن خود کرده است. 4 هزار و 500 کیلومتر خط لوله، 15 ایستگاه تقویت فشار گاز و پنج مرکز بهره‌برداری با وجود خطوط سراسری دوم، سوم، چهارم، هشتم و دهم، این منطقه را به یکی از راهبردی‌ترین مناطق انتقال گاز تبدیل کرده است. همچنین تحویل گاز به صنایع بزرگی مانند پتروشیمی شیراز، پالایشگاه نفت شیراز، نیروگاه کازرون، نیروگاه جهرم، نیروگاه بزرگ شیراز، نیروگاه حافظ شیراز و همچنین بیش از پنج کارخانه سیمان و دو کارخانه فولاد نیز از عمده وظایف این منطقه است.

از فرخی درباره پروژه‌های در دست اقدام منطقه 5 انتقال گاز می‌پرسیم. او پاسخ می‌دهد: «پروژه احداث ایستگاه تقویت فشار گاز ارسنجان روی خط هشتم سراسری و پروژه ایستگاه تقویت فشار نورآباد روی خط دهم سراسری مهم‌ترین طرح‌هایی هستند که در منطقه 5 انتقال گاز باید اجرا شوند. پروژه‌های تعویض پوشش بر روی خطوط سراسری دوم و سوم، ساخت ابنیه و امکانات ساختمانی بر روی خطوط‌، تعمیرات و نگهداری توربوکمپرسورهای ایستگاه‌های مختلف نیز از دیگر طرح‌های مهم در دست اقدام ما هستند.»

همراه با مدیر منطقه 5 عملیات انتقال گاز راهی یکی از ایستگاه‌های تقویت فشار گاز می‌شویم. راه از میان دشت‌ها و مزارع اطراف شیراز عبور می‌کند. بدون تردید یکی از مهم‌ترین وظایفی که هر منطقه انتقال گاز بر عهده دارد حفظ حریم خطوط لوله است. فرخی در این‌باره می‌گوید: «همه نیروهای ما جوان و متخصص هستند. نیروهای بومی که هم گاز را به خوبی می‌شناسند، هم کارشان را بلدند و هم بر منطقه زیر پوشش انتقال گاز اشراف دارند. ما در این منطقه، هم حجم زیادی خط لوله و هم انواع توربین‌ها و توربوکمپرسورهای خارجی را داریم که با تلاش نیروهای‌مان، دانش ساخت و تعمیر آنها بومی‌سازی شده است و در این زمینه هیچ دغدغه‌ای نداریم. اما یکی از دغدغه‌های اصلی ما حفظ حریم خطوط لوله است. 6 گروه گشت و کنترل حریم، شبانه‌روز به حراست از همه خطوط انتقال گاز منطقه می‌پردازند. ما همه آموزش‌های لازم را به هم‌جواران خطوط از جمله کشاورزان ارائه کرده‌ایم، با این حال گاهی شاهد بروز تخلفاتی هستیم که آن را با صدور اخطاریه کتبی و پیگیری از طریق مراجع قضایی و انتظامی رفع می‌کنیم. به صورت منظم و دوره‌ای نیز با سازمان‌های مختلف در سطح استان جلسات متعددی داریم که موجب شده است پیش از شروع هرگونه عملیات عمرانی، استعلام و هماهنگی با منطقه 5 را در دستور کار خود قرار دهند».

مدیر منطقه 5 عملیات انتقال گاز، سخنان خود را ادامه می‌دهد. او درباره همکاری با پیمانکاران بومی برای اجرای طرح‌ها و ارتباط با مراکز علمی و دانشگاهی می‌گوید؛ ارتباط دو سویه‌ای که امکان کسب تجربه برای بخش دانشگاهی و دریافت روش‌های علمی نوین در اجرای طرح‌ها برای منطقه 5 انتقال گاز را فراهم آورده است.

انجام تعمیرات اساسی و موردی نیز از دیگر موضوعات مطرح شده در سخنان فرخی است. به گفته او، تعمیرات اساسی در 6 ماه نخست امسال 100 درصد اجرا و پیمان‌سپاری تعمیر 17 دستگاه کمپرسور گاز و توربین نیز انجام شده است.

به ایستگاه تقویت فشار گاز ارسنجان می‌رسیم. ایستگاه ارسنجان بسیار بزرگ است. ایستگاهی پر از تجهیزات که حالا وظیفه حفظ و تعمیر آنها، دیگر برعهده شرکت‌های خارجی سازنده نیست، بلکه متخصصان و کارکنان ایرانی هستند که باید دانش ساخت، تعمیر و نگهداری از آنها را بومی‌سازی کنند. فرخی می‌گوید: « به منظور حمایت از کالای ایرانی، ساخت و تعمیر تجهیزاتی که به‌صورت عمده از خارج کشور تهیه شده‌اند توسط سازندگان و نیروهای داخلی انجام می‌شود. ما توانایی‌های شرکت‌های استانی را شناسایی کرده‌ایم. از نیروهای بومی توانمند دعوت به همکاری کرده‌ایم و حالا ساخت تجهیزات جدید یا تعمیر تجهیزات قدیمی را با تکیه بر توان داخلی انجام می‌دهیم».

به اتاق کنترل ایستگاه تقویت فشار گاز ارسنجان می‌رویم. کارکنان با لباس آبی رنگ، مشغول چک کردن فشار گاز ورودی و خروجی ایستگاه هستند. کنترل سلامت و کارکرد تجهیزات عظیم این ایستگاه نیز از دیگر وظایف آنان است. یکی از نکاتی که در هر بخش از صنعت باید رعایت شود، اصول ایمنی، بهداشت و محیط زیست است که منطقه 5 انتقال گاز رتبه برتر HSE را در بین مناطق عملیاتی و تندیس زرین خدمات سبز کشوری از سازمان محیط زیست را برای نخستین بار در سطح شرکت ملی گاز ایران دریافت کرده است.

یکی از مهم‌ترین اقدامات در حوزه حفظ محیط زیست، اجرای پروژه بزرگ جلوگیری از هدررفت گاز طبیعی است. مدیر منطقه 5 انتقال گاز درباره اجرای این طرح توضیح می‌دهد: «اجرای طرح جلوگیری از هدررفت گاز طبیعی، هزینه هنگفتی را به خود اختصاص داد، اما استفاده از روش‌های نوین در همه مناطق عملیات انتقال گاز موجب شد تا مشکل تخلیه گاز هنگام انجام عملیات تعمیرات از بین برود. این یک دستاورد بزرگ است که با اجرای آن، گاز به عنوان یک سرمایه ملی و ثروت ارزشمند از خطوط به صورت نابجا تخلیه نمی‌شود و صرفه‌جویی حاصل شده از محل اجرای این طرح نسبت به هزینه اجرای آن، ارزش بسیار بالاتری دارد. این طرح هم جنبه اقتصادی دارد، هم زیست محیطی. افزون بر این، ریسک‌های عملیاتی بسیار سنگین روی لوله‌های آغشته به گاز را نیز کاهش داده است».

همراه با فرخی به بازدید از بخش‌های مختلف تاسیسات ایستگاه تقویت فشار گاز ارسنجان می‌پردازیم. صدای گاز در این ایستگاه بسیار زیاد است. باید قدر کارکنان انتقال گاز را بدانیم. آنها حتی یک ثانیه را بدون اضطراب سپری نمی‌کنند. باید همه حواس‌شان پی انتقال گاز ایمن و پایدار باشد. امسال برای نخستین بار المپیاد بهره‌برداران از سوی شرکت انتقال گاز ایران برگزار شد. منطقه 5، در این المپیاد مقام سوم را کسب کرد. هوش، تخصص، تجربه و سرعت عمل از مهم‌ترین ویژگی‌های کارکنان و بهره‌برداران همه مناطق انتقال گاز است تا گازرسانی به سراسر کشور بی‌وقفه و ایمن ادامه داشته باشد.

پالایشگاه گاز پارسیان، مهد خودکفایی استان فارس

سومین روز از سفر به دیار ادیبان و شاعران ایرانی، فرا رسیده است. پارسیان، نام ایرانی زیبایی است که برای یکی از بزرگ‌ترین پالایشگاه‌های گازی کشور انتخاب شده است. راه از شیراز تا پارسیان زیاد است، به همین جهت، کارکنان پالایشگاه چند روزی را دور از خانواده در پالایشگاه می‌مانند و چند روزی نیز به استراحت نزد خانواده خود می‌پردازند. طرح کار اقماری، در بیشتر بخش‌های صنعت نفت و گاز کشور، اجرا می‌شود.

پالایشگاه گاز پارسیان با تکیه بر توان داخلی در سال‌هایی احداث شد که موازنه گاز در کشور به سبب وارد مدار نشدن کامل فازهای پارس جنوبی، تا حد زیادی منفی بود. این پالایشگاه در دو فاز طراحی شد که ابتدا در سال 82، واحد 400 از فاز یک به بهره‌برداری رسید، سپس در سال 85، واحد 500 به عنوان واحد تکمیل‌کننده واحد قبلی وارد مدار شد. پس از آن نیز فاز دوم پالایشگاه شامل واحد نم‌زدایی و واحد تثبیت میعانات گازی وارد سرویس شدند.

به پالایشگاه پارسیان که می‌رسیم، ابتدا تصمیم می‌گیریم تا بخش‌های مختلف پالایشگاه را از نظر بگذرانیم، سپس به سراغ مدیرعامل برویم.

کارگاه مرکزی، یکی از بخش‌هایی است که توجه ما را جلب می‌کند. وارد محوطه کارگاه می‌شویم. سالن بزرگ و سرپوشیده‌ای که پر از قطعات و تجهیزات پالایشگاهی است. مرد جوانی به سوی ما می‌آید. مجتبی فرجی، مسئول کارگاه عمومی، جانشین رئیس کارگاه مرکزی و دبیر شورای خودکفایی پالایشگاه گاز پارسیان است. وقتی خود را معرفی می‌کند، موضوع خودکفایی در ذهن‌مان تداعی می‌شود. فرجی می‌گوید: «پالایشگاه گاز پارسیان در بخش‌های مختلفی به خودکفایی رسیده است. ما در زمینه ساخت قطعات مثل قطعات شیرآلات کنترلی، قطعات مربوط به پمپ، قطعات مربوط به کمپرسورها، قطعات مربوط به فن‌ها و …، حمایت از تولیدکنندگان داخلی را در دستور کار داریم و تاکنون نیز موفق عمل کرده‌ایم».

از او می‌خواهیم تا نمونه‌ قطعات بومی‌سازی شده را به ما نشان دهد. راهی بخشی از کارگاه مرکزی می‌شویم که در آنجا یک قطعه بزرگ سیاه رنگ قرار دارد. فرجی می‌گوید که این قطعه در اصل ساخت آمریکا و کانادا است اما اکنون به طور کامل در ایران تولید می‌شود. این شیر، در مسیر گاز احیا قرار می‌گیرد و کارش باز و بسته کردن مسیر گاز احیا است و یکی از مهم‌ترین شیرآلات در پالایشگاه محسوب می‌شود. از او می‌پرسیم که آیا اطمینان دارد شیر بومی‌سازی شده به خوبی نمونه خارجی است یا خیر؟ که او پاسخ می‌دهد: «یکی از همین شیرهای بومی‌سازی شده اکنون روی یکی از واحدها نصب شده و در دو سال گذشته نیاز ما را بدون هیچ مشکلی رفع کرده است».

همراه با فرجی از بخش‌های مختلف کارگاه مرکزی پالایشگاه پارسیان بازدید می‌کنیم و بعد، راهی محوطه پالایشگاه می‌شویم. مساحت این پالایشگاه گازی بسیار زیاد است. فاز یک پالایشگاه در یک سو و فاز دوم در سویی دیگر واقع شده است. هنوز هم فضای خالی بسیاری برای انجام طرح‌های توسعه‌ای وجود دارد.

در مسیر بازدید، با یکی دیگر از کارکنان به گفت‌وگو می‌پردازیم. علیرضا رضایی، جانشین رئیس بهره‌برداری پالایشگاه گاز پارسیان است. او در مسیر بازدید، ما را همراهی می‌کند و توضیحاتی درباره پالایشگاه ارائه می‌دهد. به گفته رضایی، پالایشگاه پارسیان یک پالایشگاه سبز است و مرغوب‌ترین نوع میعانات گازی را تولید می‌کند. این پالایشگاه، کم‌ترین میزان آلودگی را دارد و با راه‌اندازی کمپرسورهای واحدها، میزان گازهای ارسالی به مشعل نیز به حداقل رسیده است.

رضایی ادامه می‌دهد: «با راه‌اندازی نخستین واحد پالایشگاه پارسیان، 20 میلیون مترمکعب به ظرفیت تولید گاز کشور افزوده شد. واحدهای 500 و پارسیان 2 نیز ظرفیت ما را به 80 میلیون مترمکعب در روز رساندند تا جایی که اکنون حدود 25 میلیارد مترمکعب گاز در سال تولید می‌کنیم».

از رضایی خداحافظی می‌کنیم و به سوی دیگر پالایشگاه می‌رویم. مشغول تهیه عکس و فیلم از پالایشگاه هستیم. صدایی از پشت سرمان می‌گوید: «اینجا فاز اول پارسیان است. خوراک گازش از میدان تابناک با دو خط 30 اینچ می‌رسد. فاز دوم هم آن طرف است که خوراکش از حوزه هوش (هما، شانول و وراوی) تأمین می‌شود».

به سوی صدا می‌چرخیم. فرشید ابدالی دهدزی، مدیرعامل پالایشگاه گاز پارسیان است. مدیرعامل خنده‌رویی که ما را در ادامه بازدید همراهی می‌‎کند. ابدالی می‌گوید گاز تولیدی پارسیان از طریق خط چهارم سراسری برای مصرف استان‌های همجوار ارسال می‌شود.

به گفته مدیرعامل پارسیان، گاز این پالایشگاه به صورت اسمی، شیرین است، اما در سال‌های اخیر، رفتار مخازن در حال تغییر است و برخی ناخالصی‌ها در گاز شیرین ورودی پالایشگاه پدیدار شده است که به دستگاه‌ها و تجهیزات نیز آسیب می‌زنند. با این حال، گازی که از خط لوله خروجی پالایشگاه به سوی خط چهارم ارسال می‌شود، مطابق با استاندارد شرکت ملی گاز ایران است. همچنین میعانات گازی تولید شده در پارسیان بسیار سبک و شیرین است که از کیفیت مرغوب جهانی برخوردار بوده و مشتریان خاص خود را دارد.

یکی از مهم‌ترین مشتریان داخلی میعانات گازی پارسیان، پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس است که این میعانات گازی را به بنزین باکیفیتی تبدیل می‌کند تا ایران در مقام خودکفایی تولید بنزین یورو 4 و یورو 5 باقی بماند. در واقع پالایشگاه گاز پارسیان بازوی پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس است.

ابدالی کنار یکی از تجهیزات پالایشگاه می‌ایستد و اظهار می‌کند: «مهم‌ترین وظیفه پالایشگاه پارسیان، تولید گاز طبیعی مرغوب است. ما 10.5 درصد از تامین گاز و 7.5 درصد از سبد انرژی کشور را بر عهده داریم. در واقع، بعد از مجموعه پالایشگاه‌های مجتمع گاز پارس جنوبی، پالایشگاه پارسیان دومین تولید‌کننده گاز طبیعی کشور محسوب می‌شود».

از او درباره اجرای مسئولیت اجتماعی در پالایشگاه پارسیان می‌پرسیم. مدیرعامل پالایشگاه در نخستین قدم، ایجاد اشتغال مستقیم برای یک هزار و 200 نفر و ایجاد اشتغال غیرمستقیم برای 20 هزار نفر در کنار 60 پیمانکار را از مهم‌ترین بخش‌های مسئولیت اجتماعی پالایشگاه می‌داند و می‌گوید: «زمان آغاز به کار پالایشگاه، ما تنها به 12 نفر نیروی فوق دیپلم نیاز داشتیم که همین تعداد هم پیدا نمی‌شد، اما اکنون به سبب وجود پالایشگاه، سطح سواد نیز در بین مردم منطقه افزایش آشکاری داشته است. حالا ما در اینجا دانشگاه‌های مختلفی داریم که رشته‌های فنی و صنعتی در آنها تدریس می‌شوند، همچنین امکان گذراندن دوره کارآموزی برای دانشجویان منطقه نیز فراهم شده است».

توسعه صنایع، ساخت اتوبان، اجرای طرح‌های عام‌المنفعه، تجهیز و تکمیل بیمارستان مُهر، ساخت ورزشگاه اختصاصی برای بانوان، فراهم‌ کردن امکان بازدید دانش‌آموزان و دانشجویان از پالایشگاه، برقراری ارتباط مطلوب بین پالایشگاه و سایر نهادهای استان مانند مراکز علمی، انتظامی و …، استفاده از نیروهای بومی در اجرای طرح‌های داخلی، کمک 9 هزار مگاواتی به شبکه برق در تابستان امسال، واگذاری طرح‌های پالایشگاه به پیمانکاران داخلی و … از مهم‌ترین گام‌های پالایشگاه گاز پارسیان جهت اجرای مسئولیت اجتماعی هستند.

ابدالی می‌گوید: «ما با مراکز علمی و دانشگاهی ارتباط مطلوبی داریم. آنها به خوبی از عهده ساخت و ارتقای قطعات صنعتی بر می‌آیند. به عنوان مثال یکی از قطعات پالایشگاه مستقیم از کانادا وارد می‌شد که به دلیل تحریم‌ها، مدام با مشکل مواجه می‌شدیم، اما به کمک پارک علم و فناوری توانستیم این قطعات را بومی‌سازی کنیم. ما دستگاه‌ها و قطعات آمریکایی و کانادایی بسیار زیادی در سطح صنعت داریم اما حالا شرکت‌های داخلی در شهرها و استان‌های مختلف هستند که این قطعات را بومی‌سازی کرده‌اند، بنابراین هیچ مشکلی برای تامین قطعات و تعمیرات آنها نداریم».

دیدن و شنیدن توانمندی جوانان و شرکت‌های ایرانی حس بسیار خوبی دارد. اینکه لازم نیست از تحریم‌ها بترسیم و نگران توقف فعالیت صنایع بزرگی مانند نفت و گاز باشیم، غرورآفرین است. خداقوت به همه تلاشگران ایران که در هر حرفه و جایگاهی، قلب‌شان برای وطن می‌تپد.

فاطمه شعبانی