قرار گفتگو با دبیر کل جی یی سی اف در دفتر ماهنامه اش گذاشته می شود؛ او خود یک فرد رسانه ای است. پرسشهای این گفتگو را با سوالی درباره ایران و به عنوان این که ایران موسس این مجمع بوده است، آغاز می کنم اما بدون آن که اجازه دهد پرسشم به پایان برسد، می گوید: “من پرسشها درباره ایران را جواب نمی دهم؛ چون نماینده 18 کشور هستم و وجهه بین المللی دارم، بنابراین درباره هیچ کشوری به صورت مشخص صحبت نمی کنم.”
محمد حسین مهدوی عادلی به عنوان دومین دبیر کل تاریخ ایران در یک نهاد بین المللی پس از فواد روحانی، نخستین دبیر کل سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک)، از ابتدای تاسیس مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی یی سی اف) معتقد است: این مجمع کاری با سیاست ندارد اما برخی اوقات این مجمع به دلیل حضور وزیران نفت و انرژی 18 کشور جهان، رنگ سیاسی به خود می گیرد، او برگزاری سومین نشست سران این مجمع در تهران را هم یک تصمیم سیاسی می داند.
گفتگوی شانا با دبیر کل مجمع کشورهای صادر کننده گاز (جی یی سی اف) در پی می آید:
مهمترین فعالیتهای جی یی سی اف از زمان تاسیس در سال 2001 تا کنون چه بوده است؟
این مجمع تا سال 2008 تنها در اندازه نشست وزارتی بوده است و از سال 2008 که تصمیم گرفت دبیرخانه داشته باشد دو سال طول کشید تا دبیرخانه در سال 2010 تاسیس شود؛ زمان دبیر کلی لئنوید بوخانوفسکی از روسیه صرف ایجاد دبیرخانه، تشکیل ساختار منظم، جذب کارکنان لازم و تهیه برنامه این مجمع شد و فعالیتهای اصلی این سازمان در 2 تا 3 سال گذشته شکل گرفته است.
یعنی از سال 2013 کار جدی این مجمع آغاز شده است؟
از سال 2012 کار محتوایی این مجمع آغاز شد، شاید بتوان گفت از ابتدای سال 2014 و آغاز مسئولیت من کارهای محتوایی این مجمع برای نخستین بار، تازه ظهور پیدا کرد.
مهمترین کارهای محتوایی مجمع کشورهای صادر کننده گاز چیست؟
مهمترین کار این مجمع، ایجاد یک پایگاه برای مبادله اطلاعات، داده های مربوط به بازار گاز و تجربه های مربوط به کشورهاست و کار دیگر آن، رصد کردن تحولات بازارهای جهانی گاز از نظر تجارت و قراردادهای گازی، فناوری، عرضه و تقاضا و قیمت گاز در سراسر دنیا در کوتاه مدت است؛ نتایج این رصد در اختیار کشورهای عضو این مجمع قرار می گیرد تا کشورها بتوانند از طریق این پیش بینی ها، سیاستگذاری مربوط به تولید و صادرات گاز را انجام دهند و تصمیم بگیرند گاز خود را در چه بازاری و با چه قیمتی عرضه کنند؛ بعضی از این کارها پایه اش از 2012 و 2013 آغاز شده و برخی از آنها هم به تازگی آغاز شده و از 2014 به منصه ظهور رسیده است.
می توان گفت مشاوره دادن به کشورها فعالیت اصلی این سازمان است؟
این سازمان یک سازمان کمک کننده برای سیاستگذاری کشورها در امور گاز است، در واقع این سازمان می تواند به کشورها فضای بین المللی گاز را ارائه دهد و به آنها کمک کند تا سیاستها و کارهای تجاری مناسب انجام دهند.
آقای دکتر، با توجه به این که 18 کشور عضو جی یی سی اف هستند آیا برای هر کشور به صورت جداگانه رصد انجام می شود؟
بله؛ برای هرکشوری به صورت جداگانه رصد انجام می شود، نه تنها برای اعضا بلکه برای همه تولید کنند گان گاز جهان بررسی جداگانه انجام می شود؛ به عنوان مثال، تمام کلیات و جزئیات پروژه های آمریکا، استرالیا و کشورهای که با بازار گاز سروکار دارند به صورت هر حلقه چاه جداگانه رصد می شود و این اطلاعات در اختیار کشورهای عضو قرار می گیرد.
در واقع این سازمان به اعضایش خط می دهد که در چه جهتی حرکت کنند؟
هم اکنون چهار منطقه بزرگ مصرف کننده گاز یعنی آمریکا، ژاپن، چین و اتحادیه اروپا و البته اندکی کمتر از بقیه هند در جهان وجود دارند که به صورت ویژه بررسی می شوند؛ به طور مثال زمانی گفته می شود ژاپن تلاشش را برای وارد مدار کردن 54 نیروگاه هسته ای از اواخر سال 2014 آغاز کرده به قطر به عنوان بزرگترین صادر کننده ال ان جی اطلاع داده می شود که ظرف یکسال آینده تقاضا برای ال ان جی کاهش می یابد؛ در واقع این سازمان مهمترین اطلاعات بازار را که روی شرایط قرارداد، میزان قرارداد و قیمت اثر دارد به کشورها اطلاع می دهد و کشورها هرکدام بر اساس حاکمیت ملی؛ میزان، مقصد و قیمت صادرات را تعیین می کنند و ما آن را دیکته نمی کنیم.
یعنی نقش جی یی سی اف در زمینه تجارت گاز تنها به دادن این پالسها ختم می شود؟
ما فقط علائم می دهیم، هر کشوری مدیریت، صادرات و قیمت را خودش تعیین می کند این گونه نیست که مجمع برای هر کشور سهمیه تعیین کند. در واقع این مجمع کارتل نیست.
سهم هر کشور در بازار چگونه مشخص می شود؟
سهم هر کشور را ظرفیت و میزان تولید آن کشور مشخص می کند؛ قطر هم اکنون 33 درصداز سهم ال ان جی جهان را در اختیار دارد که ظرف دو سال آینده استرالیا و آمریکا جای آن را می گیرد؛ در واقع گرفتن بازار توافق اداری نیست و بر اساس ظرفیت تولید است.
آقای دکتر، به نظر می رسد علاوه بر ظرفیت تولید کشورها، مقدار مصرف داخلی هر کشور نیز در سهمیه آنها تاثیر گذار باشد به طور مثال، ایران با تولید حدود 600 میلیون متر مکعب گاز به جز مقدار اندکی صادرات به ترکیه که تا حدودی اندازه آن از ترکمنستان وارد می کند هیچ سهمی در تجارت جهانی گاز ندارد.
به طور کامل درست است؛ همین اتفاق برای مصر هم افتاده است، مصر به عنوان یکی از صادر کنندگان گاز به دلیل افزایش مصرف داخلی هم اکنون سهمش در صادرات به صفر رسیده است، درواقع هر کشوری برای افزایش سهم بازارش علاوه بر توسعه میدانهای خود باید مصرف را کنترل کند و بازاریابی مناسبی داشته باشد، طبق پیش بینی جی یی سی اف، تقاضا برای گاز تا سال 2035 به بیش از 75 درصد افزایش پیدا می کند.
کاهش جهانی قیمت نفت چه تاثیری بر قیمت گاز خواهد داشت؟
گاز برخلاف نفت یک کالای جهانی نیست که دارای قیمت واحدی باشد؛ در واقع گاز چهار بازار مختلف با قیمت و شرایط متفاوت دارد. قیمت گاز در بازار آمریکا که تعیین کننده قیمت آن هنری هاب (hh) است حدود 3.5 دلار، ان بی پی (NBP) اروپا هفت دلار، عرضه تک محموله در اروپا 9 دلار و بازار خاور دور 10.5 تا 11 دلار برای هر یک میلیون بی تی یو است که قیمت آن متفاوت است. قیمت گاز پارسال در این بازارها به ترتیب 4.5 ، 10 تا 12، 12 تا 14 و 17 تا 19 دلار بود. همانطور که مشاهده می کنید قیمت گازدر خاور دور نسبت به پارسال حدود 47 و 48 درصد افت کرده در حالی که در هنری هاب 16 تا 17 درصد افت کرده است. بنابراین تاثیر قیمت نفت بر قیمت گاز خیلی متفاوت است وهربازاری وضع و شرایط ویژه خود را دارد. تصور بر این است با وجود افت قیمت که برای بازار گاز وجود دارد، پیش بینی می شود رشد تقاضا سال آینده افزایش یابد.
آیا این پیش بینی ها قابل اتکاست؟ زیرا بسیاری از کارشناسان معتقدند یکی از دلایل کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی پیش بینی نادرست موسسه های معتبر بین المللی مبنی بر افزایش تقاضا بوده است؟
تلاش مجمع کشورهای صادر کننده گاز این است که به جای تکیه بر داده های موسسه های دیگر خودش با توجه به فرضیه های موجود در بازار پیش بینی کند، زیرا پیش بینی هر سازمان بر اساس مدل خود انجام می شود، بنابراین سازمان ما باید خودش اینکار را انجام دهد.
آقای دکتر، در واقع مدل جهانی گاز که در سال 2014 در مجمع تکمیل شد قرار است همانند سازمانهای بزرگ انرژی جهان IEA ( آژانس بین المللی انرژی) شرایط میان مدت و بلند مدت گاز را پیش بینی کند، این مجمع از چه زمانی به طور رسمی به پیش بینی بازار می پردازد؟
تلاش این است که در نیمه نخست امسال این مجمع به پیش بینی بازار گاز بپردازد و آن را به سراسر دنیا اعلام کند، در واقع پیش بینی بر اساس فرضیه ها اعلام می شود و بر بازاراثر می گذارد که به طور مثال سهم گاز از انرژی مختلف چقدر خواهد بود و تقاضا برای گاز بالا می رود و صادرکنندگان چه کاری باید انجام دهند.
شاخصه اصلی مدل مجمع کشورهای صادر کنند گاز نسبت به مدلهای دیگری که هم اکنون وجود دارد، چیست؟
این مدل از لحاظ تکنیکی بسیار پیشرفته است، در این مدل پیش بینی بر اساس واقعیتهای مربوط به 133 کشور جهان، میدانها و همه چاههای آنها انجام می شود در حالی که مدلهای دیگر یک جامع آماری را پیش بینی می کند و بر اساس آن می گوید چه اتفاقی می افتد. دومین ویژگی این مدل این است که پیش بینی آن بر اساس پیش فرضهایی است که به واقعیت نزدیکتر است. چون ما با 18 کشور صادر کننده گاز جهان ارتباط مستقیم داریم در نتیجه اطلاعات و پیش فرضهای ما به واقعیت نزدیکتر است. 70 درصد ذخایر جهانی گاز، 65 درصد تجارت ال ان جی و 40 درصد تجارت خط لوله در اختیار اعضای این مجمع است. با این توضیحات مدل ما یک مدلی است که هم اطلاعات درستی دارد و هم از نظر مکانیکی سطحش بالاست ودر نتیجه خودمان نسبت به مدلمان اعتماد کامل داریم .البته همه مدلها هر 6 ماه یکبار براساس تحولات واقعی که در بازار رخ می دهد پیش بینی ها را بازنگری می کنند؛ تکمیل و ارائه مدل جهانی گاز از مهمترین دستاوردهای این سازمان است زیرا همانند یک پرچم برای این سازمان خواهد شد.
چه زمانی به جهان ارائه می شود؟
هم اکنون این مدل به وزیران 18 کشور عضو ارائه شده است و منتظر بازخورد آن هستیم؛ احتمال می رود سه ماه نخست امسال به دنیا اعلام کنیم.
آقای عادلی تا کنون چند کشور، اطلاعات گازی خود را در اختیار سازو کار مبادله اطلاعات گازی مجمع قرار داده اند؟
به جز دو کشور همه اطلاعات دادند. در واقع از هر کشوری یک نماینده از سوی وزیر نفت یا انرژی آنها انتخاب شدند که تا کنون دو جلسه با آنها برگزارشده است، کار نرم افزاری این ساز وکار آغاز شده است و در واقع هر کشوری اطلاعات گاز خودش را به مجمع می دهد و در ازای آن به اطلاعات دیگر کشورها دسترسی پیدا می کند.
اطلاعات را چگونه دریافت می کنید؟
به صورت پرسشنامه است که بر اساس آن اطلاعات کشورها را می گیریم.
مثلا نوع مخزن، حجم مخزن و … در این اطلاعات است؟
ما اطلاعات تولیدی می گیریم.
مبنای این آماری که کشورها ارائه می دهند، چیست؟ آیا این آمارها قابل اعتماد است؟
مبنا اعتماد به کشورها است که از اطلاعات آنها استفاده می شود.
آقای عادلی، بسیاری معتقدند مجمع کشورهای صادر کننده گاز تنها یک مجمع تشریفاتی است و کارایی زیادی در عرصه انرژی جهان ندارد.
این اعتقاد درست نیست؛ در یکسال گذشته کشور پرو به این مجمع پیوسته است و این نشان می دهد که این مجمع کارایی لازم در عرصه بین المللی را داشته است وگرنه اگر تشریفاتی بود کشور تازه به آن نمی پیوست. ضمن این که قرار است امسال تعداد کشورهای این مجمع به 20 کشور برسد.
در ارتباط با مصرف کنندگان چقدر این مجمع توانست موفق عمل کند؟
من طرحی به مجمع درباره این که بتوانیم یک ساز و کار ویژه برای گفتگو با تولید کنندگان و مصرف کنندگان گاز آغازکنیم، ارائه دادم که در حال بررسی است.
چه زمانی ارائه دادید؟
خردادماه امسال به نمایندگان وزیران کشورهای عضو مجمع ارائه داده شده است که بر اساس آن قرار است مجمع کشورهای صادر کننده گاز افزون بر تحولات تولید بتواند به صورت گروهی با مصرف کنندگان گفتگو کنند.
آقای دکتر، به نظر می رسد پس از آن که مصرف کنندگان در پی ایجاد یک نشستی برای هماهنگی میان خود افتادند، تجمع تولید کنندگان برای گفتگو با مصرف کنندگان ضروری باشد؟
شرایط ایجاب می کند که کشورهای تولید کننده گاز به صورت گروهی با مصرف کنندگان تماس داشته باشند. حال که مصرف کنندگان می خواهند اتحادیه تشکیل دهند لازم است تولید کنندگان گاز نیز به صورت گروهی با مصرف کنندگان گفتگو داشته باشند.
مگر اتحادیه است؟
در واقع اتحادیه مصرف کنندگان است که بحث هماهنگی و یکسان سازی خرید دارند. به طور مثال تعدای از شرکتهای کره ای، ژاپنی چینی و احتمال می رود هندی با هم صحبت کردند که با هم خریدهایشان را یکسان کنند.
چرا؟
می خواهند روی قیمت اثر گذارند. همه تصمیمهایی که از سوی تولید کنندگان و مصرف کنندگان گرفته می شود، سرانجام برای این است که با قیمت بهتری گاز را بفروشند یا خریداری کنند.
آقای دکتر، اوپک در دهه نخست تاسیس خود یعنی از سال 1960 تا 1970 یا حتی 1973 سازمانی قدرتمندی نبود و پس از آن سازمان قدرتمندی شد آیا مجمع کشورهای صادر کننده گاز هم این گونه خواهد بود؟
مجمع هم اکنون هم قدرتمند است، اما مجمع گاز با اوپک فرق می کند و ابزارش این است که از بازار آزاد و عوامل موثر استفاده کند و به هیچ وجه علاقمند به تاثیر گذاری از لحاظ تولید، احتکار و کنترل صادرات نیست. مجمع کشورهای صادر کننده گاز از طریق پیش بینی بازار سیاستگذاری می کنند و کشورها هر طور که دوست دارند عمل می کنند. درواقع همه کشورهای عضو مجمع در تلاش هستند تا سهم گاز را در سبد انرژی جهان افزایش دهند و تصورم این است که تا حالا ناموفق نبودند و از حالا به بعد تاثیرشان بیشتر می شود.
قدرت سیاسی کشورها چقدر در تاثیر گذاری آنها در مجمع نقش دارد؟
مجمع کشورهای صادر کننده گاز یک مجمع فنی و دور از سیاست است، اما میزان تولید و سهم کشور در تاثیرگذاری آن نقش دارد.
گفتگو از : رویا خالقی
