جلوگیری از خام‌فروشی، افزایش سهم صادرات غیرنفتی و درآمد ارزی کشور، تکمیل زنجیره ارزش در صنایع پایین‌دست و ایجاد ارزش افزوده و اشتغال بیشتر، توسعه اقتصاد کشور و بهبود معیشت مردم بارها و بارها به‌عنوان نقش‌های اثرگذار صنعت پتروشیمی در کشور تکرار شده‌اند و بر کسی پوشیده نیست بنابراین توسعه این صنعت، همسو با اجرای اهداف اقتصاد مقاومتی، ضرورتی انکارناپذیر است. نگاهی مختصر به روند توسعه صنعت پتروشیمی ایران از ابتدای سال ۹۹ تاکنون، با وجود تشدید تحریم‌های بین‌المللی در کنار سایه شوم ویروس کووید-۱۹ خالی از لطف نیست.
برنامه سال ۹۹: بهره‌برداری از ۱۷ طرح پتروشیمی با ۱۱.۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری با هدف تحقق جهش دوم صنعت پتروشیمی برای سال ۹۹ برنامه‌ریزی شده است که ظرفیت این صنعت را از ۶۶ میلیون تن در ابتدای سال با ۲۵ میلیون تن افزایش و رشدی بالغ بر ۳۵ درصد به بیش از ۹۰ میلیون تن در سال می‌رساند.
عملکرد ۹۹ تاکنون: ۶ طرح از ۱۷ طرح پتروشیمی از ابتدای امسال تاکنون به بهره‌برداری رسیده است، به‌طوری که ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی را به حدود سالانه ۷۶ میلیون تن رسانده است. مجموع سرمایه‌گذاری در این طرح‌ها بیش از ۴ میلیارد دلار است که می‌توانند سالانه بالغ بر ۱.۴ میلیارد دلار برای کشور درآمدزایی داشته باشند. در زیر اشاره‌ای کوتاه به هر یک از این طرح‌ها شده است:
پتروشیمی میاندوآب به‌عنوان نخستین طرح در سال ۹۹، پنجم تیرماه به بهره‌برداری رسید. این مجتمع در زمینی به مساحت ۲۲ هکتار در شهرستان میاندوآب و با دانش فنی (لیسانس) شرکت میتسویی ژاپن ساخته شده است که ۷۰ درصد مالکیت آن به شرکت پتروشیمی باختر و ۳۰ درصد آن به متانول پوشینه تعلق دارد.
پلی‌اتیلن سنگین میاندوآب با ظرفیت تولید سالانه ۱۴۰ هزار تن محصول در مسیر خط لوله اتیلن غرب و سرمایه‌گذاری ۴۰ میلیون یورو و ۸ هزار میلیارد ریال ساخته شده است. این مجتمع برای تولید محصول به سالانه ۱۴۰ هزار تن اتیلن و ۲ هزار تن بوتن ۱ نیاز دارد که اتیلن از خط لوله اتیلن غرب و بوتن ۱ از مجتمع‌های پتروشیمی دیگر تأمین خواهد شد. محصولات این مجتمع به‌عنوان خوراک واحدهای پایین‌دستی تولیدکننده انواع لوله، قطعات پلاستیکی، کابل و… استفاده خواهد شد. نکته حائز اهمیت، تولید پلی‌اتیلن با کاتالیست ایرانی برای نخستین بار در کشور در این واحد است.
پتروشیمی کاوه به‌عنوان بزرگترین مجتمع تولیدکننده متانول جهان با تولید روزانه ۷ هزار تن محصول با سرمایه‌گذاری ۹۵۰ میلیون دلاری بخش خصوصی ۱۶ مرداد ماه امسال به بهره‌برداری رسید. این مجتمع با دریافت روزانه ۶ میلیون مترمکعب گاز طبیعی، دارای ظرفیت تولید سالانه ۲.۳ میلیون تن متانول با گرید AA است و پیش‌بینی می‌شود سالانه ۴۰۰ میلیون دلار برای کشور درآمدزایی داشته باشد.
یوتیلیتی و اسکله صادراتی اختصاصی از مزایای متانول کاوه به شمار می‌آید، این اسکله قابلیت بارگیری کشتی با ظرفیت ۱۰۰ هزار تن افزون بر متانول به روش SPM، قابلیت بارگیری مواد دیگر را هم دارد. این مجتمع ۹ مخزن ذخیره با ظرفیت ۴۲۰ هزار تن متانول نیز دارد که در نوع خود منحصربه‌فرد است.
مجتمع متانول کاوه در زمینی به مساحت ۲۲۰ هکتار در سواحل غربی شهرستان دیر استان بوشهر واقع در پارس شمالی احداث و ۶۶ درصد از کل سرمایه‌گذاری این طرح از مهندسی و ساخت تا تأمین تجهیزات از توانمندی و ساخت داخل استفاده شده است. حدود ۱۳۵۰ نفر در مجتمع پتروشیمی کاوه فعالیت می‌کنند که ۶۰ درصد این کارکنان بومی هستند.
واحد تولید کاتالیست پتروشیمی لرستان با هدف تولید سالانه ۱۰۰ تن کاتالیست مورد نیاز تولید انواع پلی‌اتیلن با دانش فنی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی ۱۶ مردادماه به‌صورت رسمی به بهره‌برداری رسید. این واحد با سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیون دلاری هلدینگ باختر در پتروشیمی لرستان ساخته شده است و سالانه حدود ۳۰ میلیون دلار برای کشور درآمدزایی خواهد داشت. ۱۰۰ درصد مهندسی و ساختمان و نصب و ۷۰ درصد تجهیزات واحد کاتالیست پتروشیمی لرستان ایرانی است و این واحد سبب اشتغال‌زایی مستقیم ۶۰ نفر شده است.
پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه، در مدت زمان چهار سال و براساس برنامه زمان‌بندی استاندارد عملیاتی شد و با ظرفیت تولید یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن متانول ۱۶ مردادماه امسال به بهره‌برداری رسید. این مجتمع روزانه ۴.۵ میلیون مترمکعب گاز طبیعی دریافت می‌کند و براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، سالانه ۳۰۰ میلیون دلار درآمد از محل صادرات محصول این واحد نصیب کشور می‌شود.
۵۰ درصد از کل سرمایه‌گذاری انجام‌شده در پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه از مهندسی، مشاوره تا ساخت و نصب و تجهیزات از توانمندی‌های داخلی بوده و برای ۷۰۰ نفر شغل ایجاد کرده است. این مجتمع که از شرکت‌های تابع هلدینگ پتروفرهنگ به شمار می‌رود با سرمایه‌گذاری حدود ۶۰۰ میلیون دلار در زمینی به مساحت حدود ۸ هکتار در فاز دوم پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی عسلویه اجرا شده و ارائه دهنده دانش فنی آن هالدور تاپسو دانمارک است.
پتروشیمی بوشهر به‌عنوان یکی از بزرگترین مجتمع‌های پتروشیمی کشور و خاورمیانه با سرمایه‌گذاری شستان در سه زمین با مجموع مساحت ۷۰ هکتار در فاز ۲ عسلویه استان بوشهر احداث شده است. این مجتمع مشتمل بر سه فاز است که فاز نخست آن شامل واحدهای شیرین‌سازی گاز، استحصال اتان، تولید متانول و خدمات جانبی، سوم شهریورماه امسال با ظرفیت تولید سالانه بیش از ۴ میلیون تن محصول به بهره‌برداری رسید.
فاز نخست پتروشیمی بوشهر با دریافت روزانه ۹.۶ میلیون مترمکعب گاز غنی ترش از پالایشگاه چهارم (فازهای ۶ و ۷ و ۸) ظرفیت تولید سالانه یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن متانول، یک میلیون و ۳۲۳ هزار تن متان، ۸۵۰ هزار تن اتان، ۱۳۰ هزار تن پروپان، ۳۰ هزار تن بوتان، ۳ هزار تن پنتان پلاس و ۱۲۵ هزار تن گوگرد را دارد. اتیلن، اتیلن گلایکول‌ها، پلی‌اتیلن سنگین در فاز دوم و اسید استیک و وینیل استات نیز در فاز سوم این مجتمع تولید می‌شود.
حجم سرمایه‌گذاری در فاز نخست پتروشیمی بوشهر یک میلیارد و ۳۲۲ میلیون یورو است که ۶۱ درصد از کل سرمایه‌گذاری صورت گرفته در این طرح از توانمندی‌ها و تجهیزات ساخت داخل استفاده شده است. این طرح سالانه حدود ۳۷۰ میلیون یورو برای کشور درآمدزایی خواهد داشت، همچنین در دوران بهره‌برداری برای ۱۵۰۰ نفر ایجاد اشتغال کرده است که بیشتر آنان افراد بومی هستند.
پتروشیمی لردگان با هدف تولید سالانه ۱۰۷۵ هزار تن اوره و ۶۷۷ هزار تن آمونیاک ششم آذرماه امسال به بهره‌برداری رسید و ارزش محصولات این مجتمع ۲۴۰ میلیون دلار است. این مجتمع به سالانه ۳۲۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی برای سوخت و ۴۲۹ میلیون مترمکعب گاز طبیعی به‌عنوان خوراک نیاز دارد که از خط لوله گاز سراسری تأمین می‌شود.
۷۵۴ میلیون یورو و ۱۱۲۳۰ میلیارد ریال در پتروشیمی لردگان سرمایه‌گذاری شده است. حدود ۶۰ درصد تجهیزات استفاده‌شده در این مجتمع که به‌طور کامل به‌دست متخصصان ایرانی راه‌اندازی و عملیاتی شده است، داخلی هستند. پتروشیمی لردگان در زمان اجرای پروژه به‌طور متوسط برای ۲۸۰۰ نفر به‌صورت مستقیم و برای ۴۵۰ نفر به‌طور غیرمستقیم شغل ایجاد کرد و در زمان بهره‌برداری نیز زمینه اشتغال ۷۰۰ نفر به‌طور مستقیم و بیش از ۱۵۰۰ نفر به‌صورت غیرمستقیم را فراهم کرده است.
شرکت کودشیمیایی اوره لردگان در زمینی به مساحت ۱۰۰ هکتار در منطقه فلارد شهرستان لردگان در استان چهارمحال و بختیاری ساخته شده است که صاحب لیسانس واحد آمونیاک، شرکت آموینکا کازاله سوئیس و واحد اوره، شرکت استامی کربن هلند، پیمانکار واحدهای فرآیندی و یوتیلیتی نیز کنسرسیوم AVIC/HFEC و مهندسی بخش یوتیلیتی HFEC است.
سمانه بیدمشک
