بیش از چهار سال از ایجاد مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت می‌گذرد و در این مدت از سوی این مرکز فراخوان‌های متعددی در حوزه‌های مختلف اعلام، دوره‌های آموزشی متناسب با هر حرفه برگزار و حتی گواهی صلاحیت منتخبان یکی از حرفه‌ها (مدیریت پروژه) اعطا شده است. اگرچه با توجه به صدور گواهی صلاحیت حرفه‌ای برای منتخبان نخستین مرحله فراخوان حرفه مدیریت پروژه، دستورعملی ناظر بر ترجیح انتصاب منتخبان این مرحله به‌عنوان مدیران پروژه در صنعت نفت ابلاغ شده، اما بدیهی است با پیشبرد بیشتر اهداف و افزایش خروجی‌های مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت، استناد به فهرست منتخبان این مرکز در فرآیند انتصاب مدیران به یک الزام بدل خواهد شد؛ کمااینکه معاون ارزیابی و سنجش مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت می‌گوید «در دو سال اخیر نتایج حاصل از ارزیابی‌های این مرکز، تکلیف برخی پست‌های کلیدی را در سطح وزارت نفت مشخص کرده است». اگر علاقه‌مندید بدانید این مسیر ارزیابی چگونه و با چه مکانیزم‌هایی طی می‌شود، گفت‌وگوی شانا با محمد عموزاد را بخوانید:
خاطرم هست در سال ۹۴ پس از ارزیابی مشاغل صنعت نفت، ۱۶ حرفه شناسایی و حدود نیمی از این حرفه‌ها در اولویت کاری مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت قرار گرفت. در این مدت چه فرایندهایی مرتبط با حرفه‌های اولویت‌دار اجرایی شده است؟
ماموریت اصلی مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت، تربیت نسلی نو از مدیران است. آقای زنگنه از ابتدا بر حرفه‌های مدیریت عمومی و مدیریت پروژه تاکید بیشتری داشتند و فعالیت‌های مرکز هم مبتنی بر اولویت‌های کاری تعیین‌شده، به ویژه این دو حرفه دنبال می‌شود. تا کنون سه مرحله فراخوان مدیریت پروژه اعلام شده است که مرحله نخست آن تکمیل و به صدور گواهی صلاحیت حرفه‌ای منتهی شد، حتی دستورعمل ارتقا و انتصاب مدیران پروژه هم ابلاغ شد. کارهای اجرایی مرحله دوم فراخوان مدیریت پروژه رو به پایان است و سومین فراخوان هم اعلام شده. در حرفه مدیریت عمومی هم دو مرحله ارزیابی سپری و مدل شایستگی مربوطه ساخته شده، اما هنوز به صدور گواهینامه صلاحیت حرفه‌ای منتج نشده است. همچنین فراخوان حرفه مدیریت مالی و فرماندهان صحنه اعلام شده و فراخوان مدیریت حقوقی و قراردادها نیز به‌زودی اعلام خواهد شد. برای اعلام فراخوان حرفه سرپرستی پژوهش و فناوری و حرفه فناوری اطلاعات و ارتباطات هم برنامه‌هایی داریم. همان‌طور که می‌دانید فراخوان‌هایی در حوزه دستیاران دفاتر هم داشتیم که ارزیابی‌های مربوط به آن نیز انجام و نهایی شد.
مواردی که در ارزیابی‌ها مدنظر قرار می‌دهید، کدام‌اند؟
ارزیابی‌های اولیه ما درصدد سنجش مهارت‌های فرد در حوزه‌های عمومی مثل رایانه و زبان انگلیسی، توانمندی‌های ذهنی و سلامت روان است و در مراحل بعدی، سنجش مهارت‌های تخصصی فرد هم در دستور کار مرکز قرار می‌گیرد.
این ارزیابی‌ها چقدر قابلیت اطمینان دارد؟
ما برای پیشبرد اهداف مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت به ابزارهایی نیاز داشتیم که بخشی از آن را از خارج کشور تامین کردیم و بخشی را با اتکا به تخصص و دانش داخلی ساختیم که حتی از قابلیت ثبت در قالب مالکیت فکری برخوردار است. برای نمونه در این مرکز مطالعات بسیار عمیق و گسترده‌ای به منظور تدوین الگوی سطح‌بندی مدیریت انجام شد و در نتیجه آن، ما امروز به‌خوبی می‌دانیم که چه تعداد از مشاغل صنعت نفت در سطوح عالی یا چه تعداد در حوزه‌های راهبردی قرار دارند و مهم‌تر آنکه می‌دانیم با چه مدلی می‌توان به بهره‌مندی از مدیرانی متناسب با مشاغل تعریف‌شده دست یافت. به جرات می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کشورهای توسعه‌نیافته، یا به عبارتی کشورهای مدیریت‌نشده، این است که این کشورها در فاز اجرا قوی هستند، اما از آنجا که بدون رویکرد و راهبرد مشخصی وارد اجرا می‌شوند، اغلب به نتایج پیش‌بینی شده نمی‌رسند. در گام بعدی نسبت به تدوین الگوی شایستگی اقدام کردیم. دقت کرده باشید در کشور ما در قالب بخشنامه‌ها و سخنرانی‌ها و… بسیار بر ضرورت شایسته‌سالاری تاکید می‌شود، اما این رویکردهای تنها زیبا در دنیا به اندازه نیم درصد هم اعتبار ندارد و آنچه مهم است تعریف راهبرد و مدل‌سازی برای تحقق اهداف است. مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت با درک این مهم، با ترکیبی از انجام فعالیت‌های R&D، بهره‌مندی از الگوهای موفق جهانی و استفاده از دیدگاه‌ها و پیشنهادهای نخبگان و خردمندان صنعت نفت در داخل کشور، مدل‌های شایستگی را متناسب با نوع حرفه‌ها تدوین کرد و تا کنون این مدل برای ۶ حرفه تدوین شده است. در تدوین رویکردهای شایستگی و ارزیابی از منابع انجمن مدیریت آمریکا که به‌عنوان مرجع در تمام دنیا استفاده می‌شود استفاده کردیم و بر مبنای آن، شاخصه‌هایی مثل بازی، جذابیت، متدولوژی تحلیل مقایسه زوجی و… را در فرآیند ارزیابی مدنظر قرار دادیم. بعدها نمایندگان GESIP فرانسه به ما اعلام کردند رویکرد ارزیابی مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت بی‌نظیر است. منظور آنکه روش‌های مورد استفاده، یک‌شبه و بدون پشتوانه علمی و تحقیقاتی شکل نگرفته‌اند و بار پژوهشی غنی و سودمندی پشت هر یک از متدهای مرکز قرار دارد.
درباره فرآیند ارزیابی توضیح دهید. ارزیابی‌ها تا چه حد با ظرفیت‌های موجود در صنعت نفت تناسب دارد؟
درباره آزمون‌ها باید بگویم آزمون‌های مرکز در بخش توانمندی‌های ذهنی بسیار پیشرفته است. طبیعتا قدرت تمییز آزمون زبان در سطح آیلتس (IELTS) بالاست. در ارزیابی سلامت روان از بهترین روش‌های روان‌شناسی استفاده می‌شود و در بخش مصاحبه‌های فنی و تخصصی از حضور و همراهی چهره‌های باسابقه و درخشان صنعت نفت بهره‌مند می‌شویم. وقتی به دنیا نگاه می‌کنیم که تا چه اندازه در رویکرد صدور گواهینامه صلاحیت حرفه‌ای جدی برخورد می‌کنند، میبینیم نباید در این فرآیند سهل‌انگارانه برخورد کرد. نمی‌دانم سخنرانی آقای زنگنه در مراسم اعطای گواهینامه صلاحیت منتخبان مدیریت پروژه را به خاطر دارید یا نه. ایشان با اشاره به ۳۲ فرد منتخب حرفه مدیریت پروژه گفتند «افرادی از این دست، کره مشک دوغ ملت ایران هستند». عملکرد مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت باید به گونه‌ای باشد که بتوان از سندیت و اعتبار گواهینامه‌های اعطاشده آن دفاع کرد. این نکته را هم اضافه کنم که شایستگی رفتاری فرد به اندازه دیگر مراحل حائز اهمیت است و ما برای سنجش شایستگی رفتاری، ۴۶ استاندارد بین‌المللی را قبل از تحریم‌ها خریداری کردیم که ۹ استاندارد آن ترجمه شده است. هم‌اکنون کانون ارزیابی مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت یکی از معدود مراکزی در کشور است که شایستگی‌های رفتاری را با اعتباری بالا ارزیابی و نه قضاوت می‌کند. ما هم‌اکنون ۴۵ ارزیاب خبره در اختیار داریم که بخش قابل‌توجهی از آنان در آستانه اخذ گواهینامه موسسه بین‌المللی AC-DC هستند.
به نظر می رسد سطح ارزیابی‌ها از متوسط توانمندی‌ها و قابلیت‌های موجود در صنعت کمی فاصله دارد. هرچه این فاصله کمتر باشد، عملکرد مرکز واقعگرایانهتر نخواهد شد؟
متوجه منظور شما هستم. به عبارتی می‌گویید خیرالموجودین صنعت را دریابیم. این هم دیدگاه اشتباهی نیست، اما من می‌گویم راهکار، تقویت رویکردهای توسعه است، نه کوتاه کردن قد گواهینامه‌ها. ضمن اینکه همیشه این فاصله زیاد نیست و توانمندی‌ها و قابلیت‌های سرمایه انسانی صنعت نفت از بسیاری جهات قابل توجه است.
درباره دستورعمل ارتقا و انتصاب مدیران پروژه که در ابتدا به آن اشاره کردید، بیشتر توضیح دهید.
بر اساس دستورعمل ابلاغی از سوی وزیر نفت، هرگاه قرار بر انتصاب مدیر پروژه در مجموعه وزارت نفت و شرکت‌های تابعه باشد، منتخبان دارای گواهینامه صلاحیت حرفه‌ای مدیریت پروژه در اولویت هستند. این دستورعمل یعنی استفاده از دستاوردها و نتایج کار مرکز، و برای ما هیچ چیز مهم‌تر از آن نیست که دستاوردهای مرکز مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
به این ابلاغیه عمل هم شده است؟
بله. حدود نیمی از مجموع منتخبان حرفه مدیریت پروژه که گواهینامه مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت را دریافت کرده‌اند، به سمت‌های مدیریتی منصوب شده‌اند. شاید به نظرتان این رقم کم بیاید، اما باید این توضیح را بدهم که منتخبان حرفه مدیریت پروژه برای مدیریت پروژه‌هایی با ارزش بیش از ۳۵۰ میلیون دلار صاحب‌صلاحیت شناخته می‌شوند و تعداد چنین پروژه‌هایی بی‌شمار نیست.
پس می‌توان گفت روند اثرگذاری این مرکز در فرآیند انتصابات صنعت نفت آغاز شده.
بله. گواهینامه صلاحیت حرفه‌ای نشان‌دهنده برخورداری از حداقل‌های مورد نیاز مدیریتی در زمینه شایستگی رفتاری، توانمندی‌های ذهنی، دانش عمومی رایانه، زبان انگلیسی و دانش فنی حوزه تخصصی است و به‌طور طبیعی مدیران ارشد زمانی که با فهرستی از افراد برخوردار از این شایستگی و دانش مواجه شوند، ترجیح می‌دهند انتصاب‌هایشان را بر همین مبنا انجام دهند. همان‌طور که گفتم ارزیابی‌های این مرکز در انتخاب برخی پست‌های کلیدی اثرگذار بوده است.
ارزیابی‌های فراخوان فرماندهان صحنه در چه مرحله‌ای است؟
بعد از حادثه پتروشیمی بوعلی‌سینا بود که با تاکید وزیر نفت بر ضرورت تربیت فرماندهانی کارآزموده برای اداره حوادث در صنعت نفت، ایده تربیت فرماندهان صحنه مطرح شد. مهم‌ترین پیام این اقدام این بود که مدیران صحنه حوادث صنعت نفت باید افرادی باشند که برای این کار پرورش یافته‌اند؛ افرادی آشنا به اداره حوادث و بحران‌ها که نسبت به موقعیت محیطی و تجهیزات و تاسیسات مرتبط شناخت دارند و با خونسردی و حفظ آرامش عمل می‌کنند و تصمیم می‌گیرند. به این منظور برنامه‌ریزی‌های منسجمی در مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت صورت گرفت و مدل‌سازی‌های مربوطه انجام شد. با توجه به تجارب کشور انگلستان در این عرصه، دستورعمل‌های پرورش و تقویت فرماندهان صحنه دریافت و مدل شایستگی این حرفه تدوین شد. سرانجام ۴۵ نفر انتخاب شدند که به دنبال تعامل مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت با مرکز آموزش GESIP فرانسه، این افراد دوره‌های آموزشی لازم را در ایران و فرانسه سپری کردند و به‌زودی گواهینامه‌های صلاحیت حرفه‌ای آنان اعطا می‌شود. همچنین با توجه به دستورعمل شورای سلام مبنی بر اینکه همه سرپرستان بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE) باید صلاحیت گواهینامه حرفه‌ای داشته باشند، مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت در برگزاری دوره‌های آموزشی برای این افراد هم مشارکت کرد و به این ترتیب، افزون بر ۴۵ گواهینامه یادشده، تعدادی گواهینامه برای اعطا به سرپرستان اچ‌اس‌یی آماده است.
خروجی فراخوان‌ها و ارزیابی‌های حرفه دستیاران دفاتر چند نفر بود؟
۶۷ نفر. این دوره، تنها دوره‌ای بود که کارکنان قراردادی مدت معین و مدت موقت هم مجاز بودند در آن شرکت کنند.
مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت به خارج از صنعت نفت هم خدماتی ارائه می‌دهد؟
ارائه خدمات نه، اما به‌طور مستمر درخواست‌های سازمان‌ها و دانشگاه‌های مختلف را برای آشنایی با این مرکز و فعالیت‌های آن دریافت می‌کنیم و از این منظر همکاری بسیار خوبی با نهادهای خارج از صنعت نفت داریم. برای نمونه، وزارتخانه‌های نیرو، بهداشت، جهاد کشاورزی، بیمه ما، بیمه ملت، دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی و… در سطح مدیران و دانشجویان از این مرکز بازدید داشته‌اند.
هانیه موحد
