بازسازی و احیای رابطه‌ای تخریب‌شده با امضای قرارداد سوآپ گاز
رضا نوشادی در گفت‌وگو با خبرنگار شانا با اشاره به امضای قرارداد سه‌جانبه سوآپ گاز میان ایران، ترکمنستان و آذربایجان، درباره اینکه این قرارداد چه تأثیری در بن‌بست‌شکنی دیپلماسی انرژی به‌ویژه با همسایگان دارد، اظهار کرد: من از پیشینه مذاکرات سوآپ گاز و واردات گاز اطلاع دارم، یعنی خط به خط مذاکرات وزیر پیشین و مدیران پیشین را با ترکمنستان مرور کردم، بنابراین مطالب را با اشراف خدمت شما عرض می‌کنم.
وی ادامه داد: نخست اینکه ایران توانسته رابطه‌ای تخریب‌شده را بازسازی و احیا کند. در دوره پیشین وزیر وقت می‌توانست شرکت ملی گاز را به موافقت و نقطه مشترک برساند اما در عمل اعلام کردند که دیگر رئیس هیئت مدیره گاز نیستند، گاز هیئت مدیره دارد و خودش تصمیم می‌گیرد، در حالی که می‌توانست بزرگی کند و این رابطه را نگه دارد، اما به طرف ترکمن اعلام شد که شما سراغ موارد حقوقی و داوری بروید و از آنجا دنبال حقتان باشید.
رابطه با ترکمنستان بازسازی شد
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران تأکید کرد: در حالی که مدنظر طرف ترکمن، تفاهم بود. با این تفاسیر رابطه‌ای را تخریب کردیم و حسن قراردادی که اکنون امضا شده این است که این رابطه، بازسازی شده است.
نوشادی با اشاره به اهمیت راهبردی این قرارداد، گفت: به هر حال ترکمنستان ذخایر گازی دارد، هرچند در مقدار آن اغراق هم شده است، اما اگر ما از این کشور گاز دریافت کنیم، شبکه‌ای داریم که می‌توانیم آن را به آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و عراق ارسال کنیم و این شبکه‌ها اکنون در دسترس هستند، بنابراین این ظرفیت وجود دارد که ما این روزنه ایجادشده را عمیق کنیم و گسترش دهیم.
وی افزود: نکته قابل‌توجه دیگر اینکه اکنون دو خط لوله مهم در منطقه در حال احداث و هر دو برای دور زدن ایران است؛ یکی خط لوله تاپی است (ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند) که این خط لوله به دلیل ناامنی‌های موجود در افغانستان و قسمت‌هایی از پاکستان به محاق رفته و رقیب خط لوله صلح ماست. ما خط لوله صلح را سال‌هاست که احداث کردیم (حدود یک دهه) و یک تا ۲ میلیارد دلار برای خط لوله IPI (ایران، پاکستان، هند) هزینه کرده‌ایم که همان خط لوله موسوم به صلح است. در شرایط جدید ما می‌توانیم از ترکمنستان گاز دریافت گنیم و به پاکستان انتقال یابد که این ظرفیت دوم سوآپ است، به‌ویژه که رقبای سیاسی منطقه‌ای و جهانی ما دنبال خط تاپی هستند و سهامدار این خط شده‌اند.
ترکمنستان چه ظرفیت دیگری برای ما دارد؟
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران یادآور شد: ارتباط بد گازی ما با ترکمنستان در پنج سال گذشته، تجارت ما در دیگر زمینه‌های غیر انرژی را هم متأثر کرد، یعنی باقی تجارت‌ها و مبادله‌هایی که داشتیم، متأثر شد. احیای این رابطه می‌تواند احیا و تقویت دیگر زمینه‌های تجاری را نیز در پی داشته باشد، اما ترکمنستان چه ظرفیت دیگری برای ما دارد؟ یک خط لوله TCP است که در دریای خزر در حال احداث و برای دور زدن ایران است، کل خطوط منطقه‌ای که به‌نوعی ایران با آنها درگیر است ترجیح می‌دهند یک خط و مسیر غیراقتصادی پیدا کنند، اما ایران را انتخاب نکنند و اینها رقبای منطقه‌ای و دشمنان بین‌المللی ما هستند.
نوشادی ادامه داد: خط لوله (TCP (Through Caspian pipeline برای دور زدن ما از دریای خزر (که عمق بسیار زیادی هم دارد) است، می‌خواهند یک خط لوله بسیار گران را برای رساندن گاز به آذربایجان اجرا کنند، اما ما می‌توانیم بدون اینکه میلیاردها دلار هزینه شود یک پیشنهاد جابه‌جایی گاز داشته باشیم، از طرفی رابطه ما با جمهوری آذربایجان و ارمنستان وضع خوبی دارد و می‌توانیم حد واسطی بین ترکمنستان و به‌ویژه در گام نخست بین دو کشور آذربایجان و ارمنستان شویم و بخش خصوصی ما می‌تواند وارد این داستان شود.
وی تصریح کرد: این اهمیت همکاری ما با ترکمنستان است که می‌تواند یک همکاری واقعی منطقه‌ای را شکل دهد؛ اینها مسائل قابل حصول و قابل وصول است. من شخصاً دو هفته پیش امید نداشتم که این اتفاق به وقوع بپیوندد، به دلیل اینکه اگر ما به داوری نمی‌رفتیم همان ۱.۸ میلیارد دلار را پرداخت می‌کردیم، (هرچند اکنون در پرداخت تأخیر داریم ماهانه حدود ۹ میلیون دلار جریمه یا تأخیر رأی داوری را می‌دهیم) و می‌توانستیم با مذاکره آن را بهتر حل کنیم. در اصل مراجعه به مراجع حقوقی برای کسانی که همسایگان و شرکای تجاری ما هستند باید در کمترین حالت اتفاق بیفتد و اگر شرکت ملی گاز نتوانست مسائلش را حل کند، وزیر نفت باید وارد شود، اگر وزیر هم نتوانست هیئت دولت و رئیس‌جمهوری.
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران تأکید کرد: البته این‌گونه نیست که ما به هیچ وجه مراجعه به مراجع حقوقی و داوری نداشته باشیم، به هر حال داوری هم یک ابزار است که جاهایی به‌کار می‌آید. در این باره واقعیت این است که هم ترکمنستان برای انتقال گاز به ایران سرمایه‌گذاری کرده و هم ما سرمایه‌گذاری کردیم و این خواب سرمایه طرفین را آزار می‌دهد.
دریافت گاز از ترکمنستان و جلوگیری از افت فشار
نوشادی افزود: حال می‌خواهم به‌طور کامل فنی صحبت کنم، یعنی بحث‌های سیاسی، مدیریتی و دیپلماسی انرژی نیست. در این شبکه گسترده بی‌نظیر خط لوله که ما در کشور داریم عمده مخازن گازی ما در جنوب و جنوب غرب کشور است که اینها را باید با یک هزینه بسیار زیاد به شمال شرق منتقل کنیم که ۲ تا ۳ هزار کیلومتر آن‌طرف‌تر است و انتقال این گاز انرژی زیادی می‌برد. پس انتخاب این گزینه صرفه‌جویی انرژی را در بردارد.
نوشادی بیان کرد: این در حالی است که می‌توانیم از شمال کشور و از ترکمنستان گاز بگیریم و به عراق و ترکیه و آذربایجان بدهیم و این مسیر نزدیک‌تر است، در ضمن اینجا نقطه ضعف شبکه ماست زیرا از پارس جنوبی خیلی دور است و سریع‌تر از همه جا دچار افت فشار می‌شود.
وی همچنین در پایان بیان کرد: هیچ‌وقت هیچ گزینه‌ای صد نیست و همیشه گزینه بهتر وجود دارد. برای نمونه ممکن است کارشناسانی بگویند ما که گاز می‌گیریم چرا آن را صادر کنیم؟ بیاییم یک ارزش‌افزوده برق صادر کنیم که بسیار ایده خوبی است و می‌توانیم در گام‌های بعدی آن را جزو گزینه‌ها داشته باشیم و گاز را به انرژی تبدیل و صادر کنیم.
