به دنبال افزایش بی‌سابقه ذخیره‌سازی نفت در اوایل سال جاری میلادی در بیشتر کشورهای جهان، این پرسش برای فعالان بازار نفت پیش آمده است که با توجه به آغاز فرآیند تخلیه ذخیره‌سازی‌ها از ماه ژوئن گذشته، زمان بازگشت به شرایط عادی و متوازن بازار نفت چه زمانی خواهد بود؟ این شاید مهم‌ترین پرسش کشورهای عضو ائتلاف اوپک پلاس و کشورهای مصرف‌کننده نفت در جهان است و تعیین‌کننده روند آینده قیمت نفت خواهد بود.
بر اساس ارزیابی آژانس بین‌المللی انرژی، بین ماه دسامبر ۲۰۱۹ تا مه ۲۰۲۰ حدود ۸۳۸ میلیون بشکه به ذخیره‌سازی نفت جهان اضافه شده است. در ماه ژوئن تراز بازار نفت منفی و از این رو در مجموع در نیمه نخست سال ۲۰۲۰ به ذخیره‌سازی‌های نفت خام جهان ۸۱۹ میلیون بشکه اضافه شد، از این مقدار ۳۰۶ میلیون بشکه قابل رهگیری و اندازه‌گیری بوده است.
بر اساس تراز نفت خام چین در سال ۲۰۲۰، افزایش ذخیره‌سازی نفت خام این کشور در نیمه نخست سال نیز ۳۰۳ میلیون بشکه برآورد می‌شود. با این احتساب، ۲۱۰ میلیون بشکه از ذخیره‌سازی نفت خام (معادل ۲۶ درصد از مجموع ذخیره‌سازی انجام‌شده) در نیمه نخست سال ۲۰۲۰ غیرقابل رهگیری و در اصطلاح بشکه‌های گم‌شده است.
آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند سطح ذخیره‌سازی نفت خام جهان تا ماه دسامبر ۲۰۲۱ به وضع قبل از کرونا در ماه دسامبر ۲۰۱۹ برسد. طبق این پیش‌بینی، افزایش ذخیره‌سازی نفت خام ۱.۷ میلیون بشکه در روز سال ۲۰۲۰ با نرخ تخلیه ۱.۸ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۱ دنبال می‌شود.
در این محاسبه، آژانس‌بین‌المللی انرژی فرض کرده است که همه کشورهای همراه با تغییر شرایط بازار مالی به بکواردیشن، اقدام به تخلیه ذخیره‌سازی‌های نفت خام خود خواهند کرد. البته این موضوع قابل دفاع نیست، زیرا برخی کشورها مانند چین و هند از فرصت پایین بودن قیمت نفت خام برای پر کردن انبارهای نفت خام راهبردی خود استفاده کرده‌اند و از این رو در کوتاه‌مدت حاضر به تخلیه آنها نیستند.
چین حتی ظرفیت ذخیره‌سازی نفت خام خود را افزایش داده و آن را به ۱.۷ میلیارد بشکه رسانده که از آمریکا بیشتر شده است. بر اساس ارزیابی آژانس بین‌المللی انرژی، مقدار ذخیره‌سازی نفت خام چین در پایان ماه اکتبر برابر ۴۰۳ میلیون بشکه بوده است و بعید به نظر می‌رسد این کشور با تغییر شرایط قیمت‌ها در بازار نفت، شروع به تخلیه آن کند. از این رو درک صحیحی از استراتژی چین برای ذخیره‌سازی نفت خام در سال ۲۰۲۱ مهم‌ترین عنصر تأثیرگذار بر روند متوازن‌سازی بازار نفت و قیمت‌ها در سال آینده است.
بر اساس برآورد آژانس، مقدار ذخیره‌سازی مازاد بازار نفت در آغاز سال ۲۰۲۱ برابر ۶۲۵ میلیون بشکه تخمین زده می‌شود که تنها ۱۸۳ میلیون بشکه آن خارج از چین است. به این ترتیب چهار سناریوی محتمل را می‌توان مطرح کرد. حالت اول این است که چین مقدار ذخیره‌سازی نفت خام خود را در سال ۲۰۲۱ بدون تغییر نگه دارد. در این صورت کل ذخیره‌سازی مازاد نفت خام (۱۸۳ میلیون بشکه) در نیمه نخست سال تخلیه می‌شود و در ژوئیه ۲۰۲۱ سطح ذخیره‌سازی نفت خام جهان کمتر از دسامبر ۲۰۱۹ خواهد بود. در این حالت ذخیره‌سازی نفت خام جهان در دسامبر ۲۰۲۱ حدود ۴۸۸ میلیون بشکه کمتر از دسامبر ۲۰۱۹ خواهد بود.
حالت دوم آن است که چین نیمی از ذخیره‌سازی‌های نفت خام خود در سال ۲۰۲۰ را تخلیه کند که حدود ۲۰۰ میلیون بشکه است. در این حالت بازگشت به وضع ذخیره‌سازی نفت خام پیش از کرونا تا اوت ۲۰۲۱ به تعویق خواهد افتاد و سطح ذخیره‌سازی نفت خام جهان در پایان سال ۲۰۲۱ حدود ۲۸۸ میلیون بشکه کمتر از دسامبر ۲۰۱۹ است.
حالت سوم این است که چین برای تکمیل ظرفیت خالی ذخیره‌سازی‌های نفت خام بیشتر مخازن ذخیره‌سازی نفت خام خود را در سال ۲۰۲۱ میلادی ۳۰۰ میلیون بشکه پر کند. در این حالت متوازن‌سازی بازار نفت خام در ماه ژوئن ۲۰۲۱ اتفاق می‌افتد و در پایان سال آینده میلادی سطح ذخیره‌سازی نفت خام جهان ۵۹۶ میلیون بشکه کمتر از پایان سال ۲۰۱۹ است.
حالت چهارم آن است که نیمی از بشکه‌های گم‌شده نتیجه خطای اندازه گیری باشد و چین تغییری در سطح ذخیره‌سازی نفت خام خود در سال ۲۰۲۱ ندهد. در این صورت مازاد ذخیره‌سازی نفت خام در ابتدای سال آینده میلادی برابر ۱۰۰-۹۰ میلیون بشکه است که تا سه ماه دوم سال ۲۰۲۱ جذب خواهد شد.
البته باید توجه داشت که این برآوردها به فرض افزایش تولید نفت خام کشورهای اوپک به میزان ۵۰۰ هزار بشکه در هر ماه تا آوریل ۲۰۲۱ و پایبندی کامل به فاز سوم توافق اوپک پلاس پس از آن بستگی دارد. بدون تردید بازگشت ایران به بازار نفت این معادلات را دستخوش تغییر جدی خواهد کرد.
منبع: مدیریت امور اوپک وزارت نفت
