در جریان سفر به کردستان و بازدید از پایانه‌های مرزی باشماق و بانه و فعالیت‌های سوخت‌رسانی در این مناطق با فریدون یاسمی، مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه کردستان، که بیش از 10 سال سابقه مدیریت سوخت‌رسانی در این استان را به عهده دارد به گفت‌وگو نشستیم، یاسمی اهل کرمانشاه است و تجربه
بیش از سه دهه فعالیت در صنعت نفت را در کارنامه خود دارد و با توجه به
سابقه 10 ساله حضورش در منطقه کردستان، شناخت خوبی از این استان دارد.
این گفت‌وگو در قالب سه فصل تنظیم شده است، فصل نخست آن به «فعالیت‌های سوخت‌رسانی در منطقه کردستان»، فصل دوم به «کم و کیف سوخت‌رسانی در پایانه‌های مرزی این استان» و فصل سوم نیز به «گفت‌وگو با کارکنان» اختصاص دارد.
مشروح گفت‌وگو با مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه کردستان به شرح زیر است:
نخست از کردستان و موقعیت ویژه آن با توجه به داشتن مرز مشترک با کشور عراق بگویید.
کردستان، استانی سردسیر در غرب کشور است که از شمال به استان‌های آذربایجان غربی و زنجان، از شرق به همدان و از جنوب به کرمانشاه محدود می‌شود. ویژگی خاص این استان وجود 230 کیلومتر مرز (آبی-خاکی) مشترک با کشور عراق است؛ بنابراین، سردسیر بودن و مرز مشترک را می‌توان دو عامل مهم برای این منطقه برشمرد؛ عواملی که سوخت‌رسانی نیز متاثر از آنهاست و از آنجا که به نوعی با اقتصاد و معیشت ساکنان این استان غربی گره خورده، حساسیت بالایی را برای آن ایجاد کرده است. این استان در انتهای خط لوله گاز قرار گرفته است و وجود جاده‌های سخت‌گذر و پیچ در پیچ به‌ویژه در ارتفاعات سوخت‌رسانی را به‌ویژه در فصل زمستان با اهمیت می‌کند. از همین رو تامین و توزیع سوخت در چنین استانی با چنین ویژگی‌هایی، به برنامه‌ریزی دقیق نیاز دارد و این مهم با پشتیبانی ستاد و تلاش همه‌جانبه همکارانم در مجموعه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه کردستان انجام می‌شود.
گازرسانی و توسعه این شبکه تا چه حد توانسته است از حجم فعالیت‌های شما در حوزه توزیع سوخت مایع بکاهد؟
خوشبختانه با فعالیت‌هایی که در این حوزه انجام شده است، بخش گسترده‌ای از استان کردستان زیر پوشش شبکه گاز قرار گرفته‌اند و طبیعی است این حجم گازرسانی، بر توزیع سوخت تاثیر بگذارد، البته آن را متوقف نمی‌کند، زیرا در استان کردستان نقاط سخت‌گذری وجود دارد که برای پخت و پز و گرمایش هنوز نیازمند سوخت مایع هستند، همچنین نیروگاه‌ها و صنایع عمده به‌ویژه در فصل سرد سال که تامین گاز بخش خانگی در اولویت قرار می‌گیرد، به سوخت مایع نیاز دارند. با توجه به تسهیلات مالی هم که دولت از چند سال قبل برای توسعه گازرسانی در بخش صنعتی قائل شده، حذف سوخت مایع و گازرسانی در این بخش شتاب بیشتری به خود گرفته است، به طوری که هم‌اکنون 70 درصد واحدهای مرغداری استان کرستان گاز طبیعی را جایگزین سوخت مایع کرده‌اند و این گام مثبتی در جهت آزاد‌سازی سوخت و صادرات آن به شمار می‌آید. فعالیت‌های گازرسانی و سوخت‌رسانی مانند دو بازو عمل می‌کنند و هریک جایگاه خود را دارند.
هم‌مرز بودن با کشور عراق را یک «ویژگی» خواندید، در این مورد توضیح بیشتری می‌دهید؟
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، استان کردستان از سمت غرب با کشور عراق همسایه است؛ همسایه‌ای با 230 کیلومتر مرز مشترک که حساسیت خود را دارد؛ به این معنا که باید مراقبت‌های خاصی باشد تا از خروج خارج از شبکه رسمی سوخت و ایجاد پدیده «قاچاق» پیشگیری و جلوگیری شود. افراد سودجو همیشه مترصد فرصت هستند که از برخی عوامل مانند اختلاف قیمت در این سو و آن سوی مرز استفاده کنند و سودی سرشار روانه جیب‌های خود سازند. باشماق در مریوان و سیران‌بند در بانه، پایانه‌های عرضه سوخت شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی هستند که عوامل سودجو در آنها تلاش می‌کنند سوخت مایع (نفت گاز- نفت سفید) را به آن سوی مرز هدایت کنند، اما هوشیاری و تعامل تنگاتنگ عوامل نظارتی داخل مجموعه (شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه کردستان) و بیرون از مجموعه (هنگ مرزی، نیروی انتظامی و. . . ) فعالیت این دسته از افراد سودجو را ابتر کرده، به طوری که قاچاق فرآورده‌های نفتی در این منطقه به کمترین حد رسیده است. وظیفه شرکت ملی پخش در این منطقه، توزیع مطلوب و بدون وقفه سوخت است، چه در داخل شهرها و روستاهایی که نیازمند آن هستند و چه در پایانه‌های مرزی که موضوع مرز مشترک با کشور همسایه مطرح است. این یک تکلیف است که باید به درستی انجام شود.
چه راهکارهایی به کار گرفته‌اید تا قاچاق سوخت در استان کردستان کاهش یابد؟
اختلاف آشکار قیمت، یکی از عوامل مهم و به عبارتی جذابیت اصلی در پدیده قاچاق سوخت است که اگر این جذابیت نباشد، سود‌آوری نیز از میان می‌رود. برای رسیدن به این هدف راهکارهای مختلفی از جمله «منطقه‌ای کردن سهمیه سوخت در حوزه حمل‌ونقل» برنامه‌ریزی شده و شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه کردستان به‌عنوان نخستین منطقه در میان 37 منطقه آن را اجرا کرده است.
درباره «منطقه‌ای کردن سهمیه سوخت» توضیح بیشتری می‌دهید؟
شرایط جغرافیایی استان کردستان، وجود مرز مشترک با کشور عراق و نبود سوخت در جایگاه‌های این کشور (به‌ویژه اقلیم کردستان عراق) عواملی هستند که سیستم توزیع بنزین شهرستان‌های یاد شده را متاثر از خود می‌ساخت؛ از این رو با توجه به بررسی‌های میدانی، نحوه میزان دریافت سوخت وسایل نقلیه و افزایش غیرمنطقی مصرف بنزین در شهرستان‌های بانه و مریوان، طرح «منطقه‌ای کردن سهمیه سوخت» در جایگاه‌های این دو ناحیه اجرا و موجب شد مصرف سوخت در این شهرهای مرزی چرخه منطقی پیدا کند. سهمیه‌بندی سوخت در حوزه‌های کشاورزی و صنعت نیز انجام شد، به طوری که مثلا در حوزه صنعت با سهمیه‌بندی سوخت و منطقی شدن آن، دوره زمانی جوجه‌ریزی از 60 روز به 51 روز کاهش یافت.
درباره راهکارهای کاهش قاچاق سوخت می‌گفتید، لطفا ادامه دهید؟
احیای صادرات نفت‌گاز یا گازوئیل در قالب برگزاری مزایده و فروش آن به تعاونی مرزنشینان، یکی دیگر از راهکارهایی است که با اجرای آن تلاش شده است تا علاوه بر ایجاد فضای سالم اشتغال برای مرزنشینان، جذابیت و کشش قیمتی سوخت تا آنجا کاهش یابد که جاذبه‌ای برای قاچاق فرآورده‌های نفتی باقی نماند. مزایده فروش مرزی به تعاونی مرزنشینان برای نخستین بار، بنا بر پیشنهاد شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه کردستان به کارگروه سوخت استان در منطقه کردستان اجرا شده است و این شیوه (فروش سوخت به روش مزایده) هم‌اکنون نیز در دیگر مناطق مرزی کشور اجرا می‌شود.
نکته مهم این است که مزایده فروش سوخت فقط منحصر به کارگزار و تعاونی مرزنشینان بومی استان است.
این روش فروش سوخت چه نفعی برای مرزنشینان دارد؟
حسن انجام این کار این است که درآمد حاصل از فروش سوخت به روش مزایده به تعاونی مرزنشیان، به حساب مرزنشینان واریز می‌شود؛ به طوری که در مزایده اخیر، 80 میلیون لیتر فرآورده نفتی به تعاونی مرزنشینان تحویل و تعاونی مرزنشینان نیز سود حاصل از فروش آن را (یک میلیون و 118 هزار تومان برای هر خانوار ساکن در شعاع 20 کیلومتری مرز کردستان عراق) از طریق بانک عامل به حساب 18 هزار و 103 خانوار واریز کرده است. این روال که ضمن کاهش چشمگیر قاچاق سوخت و افزایش امنیت نوار مرزی، به معیشت مرزنشینان نیز کمک کرده است، با شدت و حدت بیشتری ادامه خواهد یافت.
همکاری شما با دیگر سازمان‌ها و متولیان مبارزه با قاچاق سوخت چگونه است؟
بدون تردید مبارزه با چنین پدیده‌ای نیازمند همکاری سازمان‌ها و دستگاه‌های متولی است. شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اگرچه مسئولیت مستقیمی در مبارزه با قاچاق سوخت ندارد، اما به لحاظ وظیفه ذاتی خود با دستگاه‌ها و سازمان‌های متولی، تعامل و هماهنگی خوبی دارد. انجام گشت‌های مشترک با هماهنگی دستگاه‌های ذی‌ربط و کمیسیون مبارزه با قاچاق، موجب شده است فعالیت خاطیان در منطقه به کمترین ممکن برسد و در سایه این همکاری‌ها شرایط خوبی در حوزه پیشگیری از قاچاق سوخت برقرار شده است.
به تازگی یکسان‌سازی قیمت سوخت را با هدف پیشگیری از قاچاق سوخت پیاده‌سازی کرده‌اید، فرآیند این کار چگونه است؟
کردستان، کرمانشاه، میاندوآب و ارومیه، مناطقی هستند که با کشور عراق مرز مشترک دارند و از آنجا که وجود نرخ‌های مختلف فروش مرزی در پایانه‌های مرزی و بازارچه‌های مرزی آنها مشکلات عدیده‌ای را در داخل و خارج مرز ایجاد می‌کرد، یکسان‌سازی نرخ فروش مرزی به‌عنوان راهکاری برای حل این مشکل در نظر گرفته شد. بنابراین طرح، هر چهار منطقه به دلیل همجواری با مرز عراق، فرآورده‌های نفتی را با نرخی یکسان (براساس اعلام و ابلاغ کارگروه نرخ فروش مرزی) عرضه خواهند کرد و این راهکار می‌تواند در کاهش تخلف‌های احتمالی و قاچاق سوخت تاثیری بسزا داشته باشد.
پیشنهاد دیگری هم برای کاهش قاچاق سوخت و تخلفات ناشی از آن دارید؟
در کنار فعالیت‌هایی که هم‌اکنون انجام می‌شود، پیشنهاد دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند به سلامت هرچه بیشتر چرخه توزیع و کاهش تخلفات در این حوزه کمک بسزایی کند و غیرفعال کردن کارت سوخت کامیون‌های ایرانی خروجی از مرز و فعال کردن آنها پس از بازگشت به کشور است. این مهم مانع از آن می‌شود که کارت سوخت وسیله نقلیه مزبور را فرد دیگری استفاده کند. افزایش صادرات مرزی نیز می‌تواند عامل و راهکار دیگری باشد که علاوه بر افزایش انگیزه در کارگزاران و تعاونی مرزنشینان، سد راهی برای قاچاق سوخت باشد. یک پیشنهاد دیگر این است که تمهیدی در نظر گرفته شود تا بتوان به نیاز سوخت شهروند آن سوی مرز، در حد متعارف و با نرخ شناور مرزی پاسخ داد. این مهم می‌تواند در پیشگیری از قاچاق سوخت موثر باشد که البته نیازمند سازوکاری دقیق است. پیشنهاد آخر هم این است که بتوان در آن سوی مرز ایران و در خاک عراق، جایگاهی داشت و سوخت را با نرخ شناور مرزی، به کامیون‌های ترانزیت و ترانشیب عرضه کرد. این پیشنهادها نیازمند بررسی در مدیریت بازرگانی و تامین و توزیع شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی است که در صورت صلاحدید برای بررسی بیشتر و تصمیم‌گیری به ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز انتقال داده می‌شود.
اجازه دهید برگردیم به موضوع تامین سوخت و توزیع آن در منطقه کردستان، در این باره چه توضیحی دارید؟
بنزین، نفت سفید، نفت کوره، نفت گاز و ال‌پی‌جی، فرآورده‌هایی هستند که در این منطقه توزیع می‌شود. وجود 230 دستگاه نفتکش جاده‌پیما و بهره‌گیری از این ناوگان سبب شده است 70 درصد انواع فرآورده‌های نفتی از این طریق و بقیه تامین سوخت نیز به وسیله خطوط لوله موجود متصل به انبارهای نفت انجام شود.
سوخت‌رسانی در پایانه‌های مرزی چگونه انجام می‌شود؟
در مرز باشماق مریوان که نقطه صفر مرزی است، سه جایگاه عرضه سوخت که دو جایگاه سیار است و در مرز سیران‌بند نیز یک جایگاه سیار فعالیت می‌کنند تا سوخت مورد نیاز کامیون‌های عبوری (ترانزیت) و ترانشیب از این مرزها را به قیمت مصوب تعیین شده ازسوی شورای نرخ‌گذاری استان عرضه کنند.
منظور از ترانشیب چیست؟
منظور کامیون‌هایی است که وارد خاک ایران می‌شوند و امکان سوختگیری برای آنها در مرز با نرخ مصوب اعلامی ازسوی کارگروه سوخت استان فراهم شده است. این کامیون‌ها پشت به پشت کامیون‌های ایرانی می‌ایستند و بار کامیون ایرانی را در مرز تخلیه و به سوی کشور خود (عراق) حمل می‌کنند. سوخت‌رسانی به کامیون‌های ترانزیت و ترانشیب به شیوه‌هایی همچون باک پر (فول باک) و دیپ‌زنی دیجیتال (اندازه‌گیری سوخت موجود در باک با دستگاه) انجام می‌شود. در این روش‌ها، قیمت سوخت با توجه به در نظر گرفتن قیمت آن در سوی دیگر مرز، بنابر اعلام شورای نرخ‌گذاری سوخت استان، محاسبه، دریافت و به خزانه دولت واریز می‌شود. این روش‌های عرضه سوخت موجب شده است تا از قاچاق فرآورده‌های نفتی در پایانه‌های مرزی استان کردستان به نحوی مطلوب پیشگیری شود.
استان کردستان به لحاظ کشاورزی به‌ویژه کشت گندم وتوت فرنگی زبانزد است، سوخت ادوات کشاورزی برای جلوگیری از مصرف غیر‌واقعی آن چگونه تامین می‌شود؟
مصرف سوخت واقعی در این حوزه نیز یکی دیگر از مواردی است که مورد توجه قرار دارد. توجه از آن جهت که سوخت در چرخه واقعی خود قرار گیرد و از قاچاق آن جلوگیری شود. برای این کار نیز راهکاری در نظر گرفته شده و آن تخصیص سوخت به ادوات کشاورزی براساس سطح زمین زیر کشت است. جهاد کشاورزی استان مکلف است سوخت مورد نیاز بخش کشاورزی را براساس فرمول یادشده به شرکت ملی پخش اعلام کند تا سهمیه سوخت ادوات کشاورزی بنابر درخواست وزارت جهاد کشاورزی تخصیص یابد. این مهم موجب شده است مصرف سوخت در بخش کشاورزی نیز واقعی باشد و از عرضه خارج از شبکه رسمی توزیع جلوگیری شود. آمارها نشان می‌دهد در نیمه نخست امسال نه افزایش مصرفی در حوزه تخصیص سوخت به بخش کشاورزی ایجاد شده و نه کاهش مصرفی؛ به عبارتی مصرف سوخت واقعی و براساس سطح زمین زیر کشت انجام شده است.
تجربه توزیع نفت سفید به روش الکترونیکی (ای‌تی‌ام) را داشته‌ایم و موفق هم بوده است، به‌طوری که هم‌اکنون بیش از 23 هزار مشترک سهمیه نفت سفید خود را با این روش دریافت می‌کنند. هم‌اکنون نیز به دنبال آن هستیم که این تجربه موفق (توزیع الکترونیک نفت‌گاز) را به‌عنوان نخستین منطقه در حوزه تخصیص سوخت به ادوات کشاورزی پیاده کنیم.
صحبت از نفت سفید و توزیع آن شد. ورود به نیمه دوم سال و سرد شدن تدریجی هوا، اهمیت این فرآورده را به‌ویژه در مناطق سخت‌گذر و کوهستانی و فاقد گاز دوچندان می‌سازد. در این باره چه اقدام‌هایی انجام شده است تا مردم فصول سرد سال را بدون مشکل سپری کنند؟
پیش‌تر نیز اشاره شد که استان کردستان در انتهای شبکه خطوط انتقال گاز قرار دارد و این موضوع نیازمند آن است که تمهیداتی قبل از آغاز فصل سرما در نظر گرفته شود. با توجه به کوهستانی بودن منطقه کردستان و سخت‌گذر بودن جاده‌های مواصلاتی آن به‌ویژه در فصل زمستان، تلاش می‌شود توزیع نفت سفید از طریق فروشندگی‌های روستایی مستقر در مناطق مرتفع و کوهستانی، پیش از شروع دوره سرما انجام شود. بیش از60 نازل سیار آماده به کار است تا درصورت ضرورت (افت فشار یا قطع احتمالی گاز) روی تانکرهای سیار نصب و از آنها برای توزیع نفت سفید استفاده شود. در مجموع باید بگویم هیچ نگرانی از این بابت وجود ندارد، زیرا پیش از شروع دوره سرما، ذخیره‌سازی مناسبی در این حوزه انجام می‌شود.
ارائه خدمات مطلوب در جایگاه‌های عرضه سوخت نیز یکی از مطالبات مهم شهروندان است. برای پاسخگویی به این مهم چه کرده‌اید؟
مجاری عرضه بنزین، حکم ویترینی را دارند که باید چیدمانی زیبا داشته باشند؛ درعین حال مراجعان به آن نیز باید شاهد برخوردی مطلوب و سوخت‌رسانی ایمن در آن باشند. برای ارزیابی یک جایگاه عرضه سوخت، شاخص‌هایی در بخش‌های مختلف از جمله ایمنی، سلامت تجهیزات، نصب دوربین مدار بسته، نماسازی، محوطه‌سازی، برخورد مطلوب کارکنان با مراجعان به جایگاه و …) در نظر گرفته می‌شود و بر همین اساس، بازدید از آنها نیز در مقاطع زمانی مختلف به وسیله گروه‌های بازرسی انجام می‌شود. شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ضمن تامین به موقع سوخت مورد نیاز جایگاه‌ها برای عرضه به مردم، پایش دقیق و مستمر آنها را نیز با جدیت پیگیری می‌کند تا از هرگونه تخلف احتمالی جلوگیری شود. روابط عمومی نیز در این زمینه بنا بر مسئولیتی که در حوزه اطلاع‌رسانی و تبلیغات به عهده دارد، با انجام فعالیت‌های فرهنگی – تبلیغی، در ارائه خدمات مطلوب به شهروندان و مسافران نقش‌آفرین ظاهر شده است.
کردستان یکی از مناطق هم مرز با کشور عراق است و همه ساله شماری زائر به‌ویژه در موسم اربعین برای زیارت به کربلای معلی مشرف می‌شوند، برای این مهم چه تمهیداتی در نظر گرفته شده است؟
باتوجه به اینکه همه ساله در ایام اربعین حسینی، زائرانی از استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل، گیلان و زنجان از مسیر بیجار و سقز وارد سنندج می‌شوند و از طریق کرمانشاه و ایلام خود را به کربلا می‌رسانند، شرکت پخش فرآورده‌های نفتی منطقه کردستان نیز آمادگی‌هایی را برای تامین و توزیع مناسب سوخت خودروها در نظر می‌گیرد تا زائران امام حسین (ع) مشکلی از این نظر نداشته باشند. هم‌اکنون نیز تعدادی جایگاه عرضه سوخت و گروه‌های نظارتی مشخص شده‌اند تا در این ایام (اربعین حسینی) به نحو مطلوبی ارائه خدمات کنند. در کنار آمادگی جایگاه‌های استان و جایگاه‌های مشخص شده برای خدمات‌رسانی در ایام اربعین، دو جایگاه سیار نیز پیش‌بینی شده است که در صورت نیاز از آنها نیز استفاده خواهد شد. به جز موارد پیش گفته، 60 نازل سیار که هم‌اکنون در انبارهای نفت موجود است و در صورت بروز حوادث غیرمترقبه از آنها استفاده می‌شود، آماده است تا درصورت لزوم با متصل کردن‌شان به نفتکش‌های جاده پیما (با رعایت مسائل ایمنی) در اربعین حسینی از آنها استفاده شود.
طبیعت زیبای کردستان و جاذبه‌های گردشگری آن، همچنین وجود بازارچه‌های مرزی مثل بانه و مریوان، سوخت‌رسانی را به‌ویژه در موسمی مانند تعطیلات نوروز و تابستان متفاوت می‌سازد، تامین و توزیع سوخت در چنین موسمی را چگونه مدیریت می‌کنید؟
به نکته خوبی اشاره کردید. استان کردستان جاذبه‌های گردشگری زیبایی دارد مانند تفرجگاه «آبیدر» در شهرستان سنندج، «خانه کرد» در همین شهرستان، دریاچه زریوار در شهرستان مریوان و رودخانه‌هایی که در نقاط مختلف این استان جاری هستند. همچنین بازارچه‌های مرزی بانه و مریوان که قطب‌های اقتصادی استان کردستان به شمار می‌آیند. اینها و ده‌ها جاذبه طبیعی دیگر گردشگران عاشق طبیعت را به این استان می‌کشاند. بنابراین، کردستان را می‌توان منطقه‌ای گردشگرپذیر دانست که تامین سوخت از این منظر نیز درآن مهم است. پیش‌تر نیز اشاره شد، تامین و توزیع سوخت در چنین استانی با چنین ویژگی‌هایی، برنامه‌ریزی دقیق و تلاشی منسجم را می‌طلبد. این برنامه‌ریزی بنا به تجربه و تلاش مجموعه همکاران نه تنها در موسمی مانند نوروز و تابستان، بلکه در تمام ایام سال انجام می‌شود تا مسافرانی که به این دیار سفر می‌کنند، دغدغه‌ای برای تامین سوخت خود نداشته باشند. این برنامه‌ریزی در حوزه سوخت‌رسانی هوایی نیز انجام می‌شود تا مسافرانی که با هواپیما به استان کردستان سفر می‌کنند، مشکلی از این بابت نداشته باشند.
در آخر نکته دیگری هم هست که بخواهید به آن اشاره کنید؟
مطلب خاصی نیست، جز اینکه همه فعالیت‌هایی که به آنها اشاره شد، تنها با تلاش گروهی امکان‌پذیر است. فعالیت‌هایی که روز و شب یا تعطیل و غیرتعطیل نمی‌شناسد و روحیه همدلی و بسیجی می‌طلبد که خوشبختانه در شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه کردستان همچون دیگر مناطق حاکم است.
صحبت با یاسمی، طولانی شد جز این هم انتظار نبود؛ چون فعالیت‌های شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران که منطقه کردستان نیز بخشی از آن به شمار می‌رود، گسترده است. طبق برنامه قرار بر این بود به منظور ادامه تهیه گزارش، سپیده صبح روز بعد به مرز باشماق عزیمت کنیم و یاسمی سفارش‌های لازم را کرد؛ سفارش‌هایی در باب هماهنگی و احتیاط جاده‌ای. . .
فصل دوم: باشماق، پایانه‌ای برای همه فصول
هوا هنوز تاریک و سنندج تقریبا در خواب است. دیری نمی‌پاید که یدالله زندی رئیس روابط عمومی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه کردستان به همراه محمد صاعدی (راننده شرکت) از راه می‌رسند و بی‌معطلی جاده مریوان، پیش‌رویمان قرار می‌گیرد.
دقایقی در سکوت می‌گذرد و زندی که خود اهل این استان است، سکوت را می‌شکند و می‌گوید: جاده سنندج- مریوان را بارها طی کرده است؛ هر بار به دلیلی …
وی ادامه می‌دهد: کار در روابط عمومی سخت است، به‌خصوص در چنین نقاطی که حساسیت‌های خود را دارد. اما عشق به کار سختی‌ها را کم رنگ و گاه بی‌رنگ می‌سازد.
خنکای صبح، آرامش‌بخش است و نسیم صبحگاهی پوستت را نوازش می‌دهد. راه طولانی و تقریبا 300 کیلومتر است. جاده‌ای پیچ در پیچ که با بالا آمدن خورشید زیبایی‌اش دو چندان می‌شود. یکباره خودروها در آن قطار می‌شوند و اندکی بعد دوباره آرام می‌گیرد. این خاصیت جاده است. مقصد معلوم است، باشماق که با سنندج به لحاظ زمانی سه ساعت فاصله دارد. مرزی مشترک با عراق که در آن سویش سلیمانیه است. صاعدی پیش می‌راند، جاده را خوب می‌شناسد. می‌گوید 11سالی می‌شود که راه جاده را در پیش گرفته است.
وی که از درد پا رنج می‌برد، می‌گوید: رانندگی شغلی است که در وهله اول ساده به نظر می‌رسد، اما خیلی انرژی بر است، چون در طول مسیر همه حواست باید جمع جاده باشد.
ساعت از پی ساعت گذشته و خورشید هم بالا و بالاتر آمده است. تا باشماق در شهرستان مریوان، راهی نمانده است. تنها یک توقف کوتاه برای صرف صبحانه در کنارگذر جاده‌ای که نسیمی خنک روحت را جلا می‌دهد و ساعتی بعد باشماق. وقتی نامی از مریوان به میان می‌آید، دریاچه زیبای زریوار به ذهن متبادر می‌شود، اما باشماق را شاید کمتر کسی بشناسد جز رانندگانی که در مسیر آن تردد و محموله‌های تجاری به کشور عراق حمل می‌کنند. باشماق، بازارچه مرزی است در جوار روستایی به همین نام که در 17 کیلومتری غرب شهرستان مریوان قرار دارد. سوختگیری خودروها در مرزهای کشور که غالب آنها کامیون‌ها و تریلرهای حامل محموله‌های تجاری برای صادرات به آن سوی مرز هستند، خود داستانی است با پیچیدگی‌های خاص که شامل مرز باشماق نیز می‌شود. در این باره حسن دلیر کانسبی که متصدی عملیات ناحیه مریوان است، توضیحاتی ارائه کرد، توضیحاتی کمی و کیفی از جنس سوختگیری در پایانه مرزی باشماق.
از چگونگی سوختگیری در پایانه مرزی باشماق بگویید؟
این پایانه مرزی محل عبور کامیون‌ها و تریلرهایی است که کالاهای تجاری را به سمت عراق حمل می‌کنند (کامیون‌های ترانزیت) همین‌طور محلی است که در آن کامیون‌های عراقی کالای تجاری حمل شده تا این پایانه را تحویل می‌گیرند، بی آن‌که وارد خاک کشور ما شوند (کامیون‌ها و تریلرهای ترانشیب).
برای کامیون‌ها و تریلرهای ترازیت در مرز باشماق جایگاهی تعبیه شده است که سوختگیری را انجام دهند. نکته مهم در سوختگیری آنها نوع محاسبه سوخت دریافتی است. وقتی کامیون یا تریلی که عازم خاک عراق است و برای سوختگیری وارد جایگاه می‌شود، باید فرآیندی را طی کند. به این ترتیب که در وهله نخست باک آن به وسیله دیپ دیجیتال اندازه‌گیری و مقدار سوخت موجود در باک مشخص می‌شود. با مشخص شدن موجودی باک، مقدار سوخت دریافتی با نرخ اعلامی از سوی کمیسیون استانداری محاسبه و به وسیله دستگاه کارت‌خوان از راننده دریافت و با برگه تسویه حساب از جایگاه خارج می‌شود. این برگه تسویه‌حساب، سندی است که راننده با ارائه آن به عوامل شرکت ملی پخش مستقر در نقطه صفر مرزی (مرز باشماق) می‌تواند از مرز خارج شود. در فرایند سوختگیری دو مرحله پایش سوخت انجام می‌شود. یکی زمانی که کامیون وارد جایگاه می‌شود و دیگری زمانی است که از مرز خارج می‌شود. با توجه به حضور برخی افراد سودجو در مرز، کنترل نهایی نیز به وسیله ناظران مستقر در مرز باشماق که با جایگاه نزدیک به 500 متر فاصله دارد، انجام می‌شود. اگر راننده‌ای تخلف کند و مقدار سوخت اندازه‌گیری شده در جایگاه با مقدار سوخت خروجی از مرز همخوانی نداشته باشد، جریمه و کارت سوخت فرد متخلف نیز به مدت یک ماه و حداکثر دو ماه باطل می‌شود.
کنترل و پایش سوخت برای کامیون‌ها زمان‌بر است؟
با توجه استفاده از دیپ‌های دیجیتالی برای اندازه‌گیری مقدار سوخت داخل باک کامیون‌ها، زمان سوختگیری یک کامیون از لحظه ورود به جایگاه تا لحظه خروج آن خیلی کوتاه است. تراشه الکترونیکی موسوم به «تگ» که مشخصاتی نظیر شماره پلاک کامیون، اندازه باک مربوط به خودرو در آن ثبت شده است، در اختیار راننده قرار دارد که با ارائه آن به دفتر جایگاه و رویت مشخصات کامیون توسط متصدی دفتر جایگاه، محاسبه وجه سوخت در کسری از ثانیه انجام، برگه تسویه حساب صادر و به راننده ارائه می‌شود.
سوختگیری برای کامیون‌ها و تریلرهای ترانشیب چگونه است؟
وقتی کامیون‌های حامل کالا به مرز می‌رسند، کالای خود را در محوطه ترانشیب‌منت به‌صورت پشت به پشت در کامیون عراقی تخلیه می‌کنند. در این روش صادرات کالا، کامیون عراقی در نقطه مرزی کالا را تحویل می‌گیرد و وارد خاک ایران نمی‌شود.
در محوطه ترانشیب‌منت یک جایگاه سیار مستقر است که سوخت کامیون‌های عراقی را به نرخ شناور اعلامی ازسوی استانداری در اختیار آنها قرار دهد.
در سوختگیری کامیون‌های ترانشیب، کامیون‌های عراقی باید با هر مقدار سوختی که وارد خاک ایران می‌شوند با همان مقدار سوخت خارج شوند، مگر اینکه از جایگاه ایران با تعرفه نرخ شناور سوختگیری کرده و مدارک آن موجود باشد. اگر سوخت باک آن در لحظه خروج با زمان ورود به محوطه «ترانشیب‌منت» همخوانی نداشته باشد، به معنای تخلف است و در این صورت، سوخت مازاد به هر مقدار که باشد براساس نرخ مصوب شناور محاسبه و مابه‌التفاوت وجه به‌عنوان جریمه از راننده دریافت می‌شود.
در پایانه مرزی باشماق چند جایگاه سوخت فعالیت می‌کند؟
در این نقطه مرزی سه جایگاه (یک جایگاه ثابت و دو جایگاه سیار) با 15 نازل سوختگیری کامیون‌ها را انجام می‌دهند. روزانه به طور میانگین 300 تا 400 دستگاه کامیون ترانزیت در این پایانه مرزی سوختگیری می‌کنند و سوخت با نرخ شناور به کامیون‌های ترانشیب عراقی عرضه و مبالغ دریافتی به خزانه دولت واریز می‌شود.
همکاری شما با مجموعه‌هایی چون هنگ مرزی یا گمرک چگونه است؟
گمرک، نقطه ورود و خروج است، بنابراین به منظور سهولت در کار و جلوگیری از ازدحام، همکاری خوبی باید میان دستگاه‌های مستقر در مرز وجود داشته باشد و خوشبختانه این تعامل وجود دارد. در زمینه پایش‌های کنترلی نیز میان کارکنان شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی مستقر در مرز باشماق با هنگ مرزی و دیگر دستگاه‌های نظارتی همکاری خوبی وجود دارد.
در پایان اگر سخنی دارید، بفرمایید؟
کار در مناطق مرزی سخت است، به‌ویژه آن‌که اگر کمبود نیرو در آن وجود داشته باشد. شمار نفراتی که هم‌اکنون در مرز باشماق در مجموعه شرکت ملی پخش با دل و جان کار می‌کنند، کافی نیست و انتظار می‌رود از نظر تامین نیروی انسانی توجه بیشتری شود.
فصل سوم: گپی با کارکنان پایانه سوخت مرزی باشماق
کارکنان منطقه مرزی باشماق سربازان ناپیدایی درچرخه سوختگیری در این منطقه از کشور هستند که نباید آنها را نادیده گرفت.
کار در این نقاط سخت است و طاقت‌فرسا، سرما و گرما هم نمی‌شناسد. نکته‌ای که بهاءالدین شکرانی که در اتاقکی تعبیه شده در مرز به فعالیت مشغول است، به آن اشاره دارد.
شکرانی، مسئول دفتر بخش کامیون‌های ترانشیب مرز باشماق است و با لباسی که نور آفتاب رنگ و رویش را همچون چهره‌اش، برده است، کار می‌کند تا روزی اهل و عیال را فراهم کند.
او هم از نحوه فعالیتش در حوزه مسئولیتی خود در مرز می‌گوید، تقریبا همان مطالبی که کانسبی متصدی عملیات ناحیه مریوان گفته بود. شکرانی 37 ساله مانند خیلی از هم سن و سال‌های خود دوست دارد موقعیتی بهتر داشته باشد، اما باز زبان به شکر می‌گشاید و می‌گوید: هزینه‌های زندگی بالاست، باید ساخت.
سعید محمدبگی
منبع: هفته‌نامه مشعل
