گامهای بلند ایران برای افزایش تولید برق هسته ای

اتاق، بزرگ و قدیمی است تلویزیون 24 اینچ که دیگر قیافه اش از یادمان رفته در اتاقش خودنمایی می کند، عکس شهدای هسته ای (مسعود علیمحمدی، مجید شهریاری و مصطفی احمدی روشن) هم کنار میزکار محمد احمدیان، قائم مقام سازمان انرژی اتمی  قرار گرفته؛ میزش اما پر از کاغذ است.  با ورود ما از پشت میزش بلند می شود و به گرمی استقبال می کند با عذرخواهی  کار ناتمامش را تمام می کند و بعد برای انجام گفت و گویی که 3 ماهی از درخواستش گذشته، مقابل ما می نشیند. سوالات با وضعیت کنونی نیروگاه اتمی بوشهر که به دلیل تعویض سوخت از مدار خارج شده ،آغاز می شود. او با آرامش به همه سوالاتی که درباره نیروگاه اتمی، برنامه های آتی برای تولید برق هسته ای و ساخت نیروگاه های جدید مطرح می شود، پاسخ می دهد.

مشروح گفت و گو با رییس شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی و معاون نیروگاهی سازمان انرژی اتمی ایران در پی می آید:

با توجه به اینکه نیروگاه اتمی بوشهر وارد مرحله تعویض سوخت شده چه زمانی تعویض سوخت آن به پایان  می‌رسد؟

اکثر نیروگاه‌های اتمی بسته به نوع فن‌آوری، سالانه یا یک‌سال و نیم یک‌بار سوخت را در حالتی که نیروگاه بطور کامل از مدار خارج شده، تعویض می‌کنند. البته تعداد محدودی از نیروگاه‌ها هستند که سوخت را می‌تواند در حین کار تعویض کنند، یعنی نیازی نیست نیروگاه خاموش و بعد سوخت عوض شود. ولی غالب نیروگاه‌های هسته‌ای که از نوع راکتور آب سبک هستند باید راکتور از مدار خارج و سوخت تعویض شود. نیروگاه بوشهر هم از این قاعده مستثنی نیست این نیروگاه بعد از 7 هزار ساعت کار که حدود 300 روز می‌شود از مدار خارج و یک سوم از مجتمع‌های سوخت این نیروگاه که داخل قلب راکتور قرار گرفته، با سوخت جدید تعویض و آرایش دو سوم دیگر از مجتمع‌های سوخت توجه به محاسباتی که صورت گرفته، تغییر پیدا می‌کند. همزمان در همه جای دنیا از این فرصت برای یک سری تعمیرات که لازم است در خصوص تجهیزات نیروگاه انجام شود، استفاده می‌کنند.

یعنی هم اکنون تنها واحد نیروگاه بوشهر به طور کامل از مدار خارج شده است؟

محفظه راکتور هم اکنون باز شده و در حال تعویض سوخت و انجام تعمیرات هستیم. منتهی در مورد بوشهر چون امسال اولین سالی است که بعد از راه اندازی، تعویض سوخت انجام می‌شود، یک سری از کارهای اصلاحی که در دوران راه‌اندازی تصمیم گرفته شد که باید انجام شود،  باید در همین مقطع صورت گیرد. این نارسایی‌ها به گونه‌ای بوده که باید صبر می‌کردیم تا نیروگاه از مدار خارج و بعد برطرف بشود. در نتیجه در این مقطع، یک مقدار کارها بیش از حد متعارفی است که فقط برای تغییر سوخت و تعمیرات معمول باید انجام می‌شد.

دقیقا چه زمانی تعویض سوخت آغاز و چه زمانی به پایان می‌رسد؟

از 15 بهمن ماه نیروگاه از مدار خارج شد و امیدواریم در اردیبهشت سال 93 بعد از انجام تعمیرات برنامه‌ریزی شده و تعویض سوخت مجدد به مدار تولید برگردد.

با سوخت تعویضی چه می‌کنید؟

سوخت استفاده شده در راکتور از نظر فعل و انفعالات هسته‌ای فوق‌العاده فعال است. لذا مجتمع‌هایی را که از راکتور خارج می‌کنند، در استخری که برای نگهداری سوخت مصرفی تعبیه شده، به مدت 3 تا 5 سال نگهداری می‌شود تا فعل و انفعالات هسته‌ای آن کاهش پیدا کند، در این مدت سوخت باید دائماً خنک شود. بعد از این مرحله، سوخت که از حالت فوق‌العاده فعال خارج شده به انبار موقت برای نگهداری انتقال داده می شود تا بعد از آن به انبار دائم نگهداری سوخت انتقال داده شود.

انبار دائم سوخت که در ایران نیست؟

درباره واحد یکم نیروگاه بوشهر توافق شده که سوخت مصرف شده به روسیه بر گردانده شود.

یعنی بعد از 5 سال منتقل می شود؟

حداقل بعد از 5 سال منتقل می‌شود.

در این فاصله از لحاظ ایمنی مشکلی ایجاد نمی کند؟

سوخت مصرف شده، از نظر فعل و انفعالات هسته‌ای در آن مقطع زمانی که از راکتور در می‌آید، فعال است و همان‌طور که گفته شد باید خنک شود. اگر به هر دلیل این‌کار انجام نشود، دچار مشکلاتی خواهد شد، مشابه همان اتفاقاتی که در فوکوشیما افتاد. بخشی از مشکلات فوکوشیما بر می‌گشت به سوخت‌هایی که در استخرهای سوخت مصرف شده بودند و به دلیل اتفاق هایی که افتاد، زلزله و سونامی و قطع برق، قادر نبودند آن‌جا را خنک کنند. بنابراین پیش بینی‌های متعددی انجام شده که عمل خنک‌سازی استخر سوخت‌های مصرف شده، تا رسیدن مجتمع‌های سوخت به حالت غیر فعال، دائماً انجام شود. بعد از این مرحله، مجتمع‌های سوخت مصرف شده، یک پسماند نسبتا فعالی هستند که باید با شرایط و استانداردهای خاص خودشان نگهداری شوند.

تعویض سوخت توسط ایرانی ها انجام می شود؟

برای تعویض سوخت دو کار باید انجام شود. نخست آنکه باید یکسری محاسبات دقیق انجام شود که نشان می‌دهد با توجه به تاریخچه عمل راکتور در یک‌سال یا چند سال گذشته، هر کدام از مجتمع‌های سوخت در این تغییر مکانی که اتفاق می‌افتد، باید در کجا قرار گیرند. این محاسبه ها برای یکی دو سال اول با همکاری و مشارکت کارشناسان ایرانی و  روسی با هم، انجام می‌شود.

یعنی در حال حاضر روسها انجام می دهند؟

به صورت مشترک انجام می‌ شود.

کار فیزیکی تعویض سوخت هم مشترک انجام می شود؟

 در آوردن سوخت از راکتور و حمل آن به استخر سوخت مصرف شده، کار دقیق و مشکلی است، چون زیر آب انجام می‌شود. این کار به کمک ماشین تعویض سوخت و جرثقیل قطبی و با رعایت موارد ایمنی و توسط اپراتورهای ایرانی انجام می‌شود.

هزینه تعویض سوخت چقدر است؟

یکی از مزایای نیروگاه‌های هسته‌ای این است که با وجود هزینه سرمایه‌گذاری فوق‌العاده سنگینی که این نیروگاه‌ها دارند، سوخت مصرفی‌شان ارزان است. به طور تقریب برای یک‌سال نیروگاه اتمی بوشهر و تولید حدود 7 هزار گیگاوات ساعت انرژی برق، هزینه سوخت حدود 60 میلیون دلار است.

این هزینه برای خرید مجتمع های سوخت است؟

بله، برای خرید سوخت از روس‌ها است. اگر معادلش برای یک نیروگاه حرارتی که از سوخت فسیلی استفاده می‌کند در نظر گرفته شود، رقمی به مراتب بیش از این خواهد شد. با توجه به این‌که هر لیتر گازوییل یا هر متر مکعب گاز حدود 3 تا 4 کیلووات ساعت برق تولید می‌کند، برای تولید برق در یک نیروگاه حرارتی با ظرفیت مشابه نیروگاه بوشهر باید در سال حدود 2 میلیارد لیتر سوخت مایع و یا 2 میلیارد متر مکعب گاز مصرف کرد. ملاحظه می‌کنید ارزش سوخت فسیلی معادل فوق العاده بالا است. اگر در یک برخورد محتاطانه، با توجه به وضع فعلی مصرف سوخت در نیروگاه‌های کشور، بطور متوسط 25 درصد سوخت مایع و 75 درصد سوخت گاز در نظر بگیریم و هر لیتر گازوییل را 75 سنت و هر متر مکعب گاز را 20 سنت منظور کنیم، ارزش سوخت فسیلی تقریباً برابر یک میلیارد دلارخواهد شد یعنی بیش از 16 برابر هزینه سوخت یک نیروگاه هسته‌ای. 

هزینه جابه جایی سوخت چقدر است؟

با توجه به این که تاسیسات و تجهیزات لازم برای جابجایی سوخت، در زمان احداث نیروگاه، خریداری و نصب شده مقداری هزینه‌های پرسنلی می‌ماند که در مقایسه با ارقام فوق ناچیز است. در کل هزینه سوخت در نیروگاه‌های هسته‌ای بسیار پایین است.

آیا برنامه ای وجود دارد که ایران وارد چرخه تولید سوخت هسته ای شود؟

سازمان انرژی اتمی ایران در چند حوزه مختلف فعالیت می‌کند که یکی از آن‌ها حوزه‌ی سوخت هسته‌ای است که معاونت مستقلی در سازمان انرژی اتمی این موضوع را پیگیری می‌کند. برنامه سازمان انرژی اتمی ایران در خصوص سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای در حال کار و یا احداث این است که بتواند همیشه آزادی عمل و قدرت انتخاب کافی داشته باشد. تا مشابه اتفاقی که برای تامین سوخت راکتور تحقیقاتی تهران افتاد و تامین سوخت آن در مضیقه قرار گرفت، تامین سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای به اهرم فشاری بر علیه کشور تبدیل نشود. در حال حاضر از نظر فنآوری و از نظر فنی خیلی از حلقه‌های بسیار پیچیده‌ی این‌کار، که یکی از مهم‌ترین آن‌ها بحث غنی‌سازی است توسط متخصصان سازمان انرژی اتمی ایران انجام شده است. عامل تعیین کننده دیگری که باقی می‌ماند، بحث اقتصادی است. چون هم اکنون تنها یک واحد نیروگاه بوشهر فعالیت می‌کند، طبعاً هزینه سربار ساخت سوخت این نیروگاه  فوق‌العاده زیاد خواهد بود. بنابراین برنامه سازمان این است که با افزایش تعداد نیروگاه‌های اتمی و با تجهیز زیر ساخت‌ها، هر وقت لازم شد به سمت تولید انبوه سوخت نیروگاه حرکت کنیم.

از چه شرکتی سوخت تهیه می کنید؟

ازشرکت روسی تِوِل خریداری می‌شود که تامین سوخت حدود 75 راکتور هسته‌ای را در دنیا به عهده دارد.

در واقع از نظر شما تولید سوخت در حال حاضر صرفه اقتصادی ندارد؟

بله، در حال حاضر از نظر اقتصادی صرفه ندارد.

آیا تامین سوخت از یک کشور پاشنه آشیل ایران نیست در واقع برنامه ای برای واردات سوخت از کشورهای دیگر دارید؟

در حال حاضر در دنیا چند سازنده سوخت بیشتر، وجود ندارد.  ضمن این‌که خیلی متداول نیست که برای یک نیروگاه روسی از سوخت دیگر کشورها استفاده شود، چون تغییر سازنده سوخت، پیچیدگی خاص خود را دارد. تا به حال هم اتفاق نیفتاده کارخانه های تامین کننده سوخت بخواهند محدودیت‌هایی از این جنس که شما اشاره کردید، ایجاد کنند. لذا پاسخ روشن شما این است که تغییر تامین کننده سوخت امکان‌پذیر است اما متداول نیست. به طور طبیعی روی این حساب می‌کنیم که سوخت را از همین کارخانه تولید کننده سوخت روسی تهیه کنیم.

تولید کنندگان عمده سوخت در حال حاضر چه کشورهای هستند؟

فرانسه، انگلستان، آلمان، آمریکا، و روسیه که سوخت را در شکل نهایی‌اش می سازند و تحویل می‌دهند. البته کشورهایی مثل استرالیا و قزاقستان هم منابع سرشار اورانیوم دارند و در مراحل اولیه چرخه سوخت فعال هستند.

تغییر سوخت با حضور بازرسان انرژی اتمی انجام می شود؟

زمانی‌ که قرار است درِ راکتور باز شود بازرسان حضور دارند و بعضی از مجتمع‌های سوخت را هم به طور تصادفی بازرسی می‌کنند. در پایان کار هم زمانی‌که دوباره درِ راکتور بسته میشود، حضور دارند.

یعنی در حال حاضر آنجا حضور دارند؟

دائم آن‌جا نیستند، چون مرحله باز کردنِ راکتور انجام شده است. در واقع در نیروگاه بوشهر بازرس مقیم نداریم.

نیروگاه بوشهر چند ماه با ظرفیت کامل برق تولید کرد؟

در شروع سال 92 نیروگاه به ظرفیت 1000 مگاوات رسید ولی به دلیل مشکلاتی که در ژنراتور بوجود آمد تا چهارم تیرماه تولیدش بسیار محدود بود و در این محدوده زمانی تعمیرات ژنراتور انجام شد. از چهارم تیرماه مشکلات نیروگاه برطرف و تا اول مهرماه آخرین مراحل تست و راه اندازی انجام شد. اول مهرماه نیروگاه به بهره‌بردار ایرانی تحویل داده شد و به اصلاح تحویل موقت نیروگاه انجام شد. از اول مهرماه تا 15 بهمن که نیروگاه برای تعویض سوخت از مدار خارج شد جز چند مورد اتفاق های فنی که سبب شد نیروگاه برای ساعتی‌های محدودی از مدار خارج شود به طور دائم در مدار تولید قرار داشت.

یعنی 5 ماه با ظرفیت 1000 مگاوات برق تولید کرد؟
بله.

آیا ساخت واحدهای دیگر این نیروگاه هم در برنامه است؟

از دو واحدی که قرار بود توسط آلمان‌ها در بوشهر ساخته شود یک واحد آن با کمک روس‌ها به پایان رسید. اما واحد دوم امکان تکمیلش وجود ندارد. از نظر کارشناسی جمع بندی ما این است که واحدهای جدیدی که می‌خواهد ساخته شود از ابتدا با فن‌آوری روز دنیا طراحی و ساخته شود. به طور طبیعی به صلاح نیست تنوع فن‌آوری در یک ساختگاه وجود داشته باشد. لذا دو واحد دیگر در بوشهر با فنآوری روسی یک گزینه طبیعی برای واحدهای جدید است. البته برای تولید برق هسته‌ای در کشور برنامه نسبتا وسیعی وجود دارد و در افق میان مدت حدود 8 هزار مگاوات و در بلند مدت طبق مصوبه مجلس تا 20 هزار مگاوات برق هسته‌ای پیش‌بینی شده است.  برای ساختگاه‌های بعدی باید شرایط بین‌المللی در نظر گرفته شود، این‌که  آیا ما می‌توانیم روی مشارکت کشورهای دیگر حساب کنیم و بعد بتوانیم مقایسه‌ای بین پیشنهادهائی که مطرح می‌شود، داشته باشیم و بهترینش را انتخاب کنیم.

آیا مذاکراتی برای ساخت واحدهای جدید انجام شده است؟

مذاکره ها و توافق های اولیه با روس‌ها انجام شده است. قراری هم گذاشته شده که اگر کارها خوب پیش برود و پیشنهادها خوب باشد، روس‌ها امکان همکاری در تعداد واحد بیشتری هم داشته باشند.

در بوشهر؟

نه. تجمیع واحدها در یک نقطه از یک حدی بالاتر مشکلاتی ایجاد می‌کند. طبق برنامه قرار است علاوه بر واحد فعلی بوشهر حداقل دو واحد دیگر در بوشهر ساخته شود و ظرفیت نیروگاه به 3 هزار مگاوات برسد. ولی برای واحدهای بعدی باید در وقت خودش تصمیم گیری شود.

توافقات هسته ای که انجام شده چقدر می تواند روی مذاکره های شما تاثیر گذار باشد؟

طبیعی است که اثر مثبتی دارد. وقتی فضا بسته باشد تعداد شرکت‌هایی که حاضرند با ما کار کنند، محدود است و از حق انتخاب کمتری برخورداریم. همین که احساس می‌شود ممکن است که این محدودیت‌ها برداشته شود، سبب می‌شود ما با پیشنهادهای بهتری از شرکت‌های غربی یا از شرکت‌های شرق آسیا مواجه شویم.

هیات های تجاری مختلفی وارد کشور شده اند، آیا در خصوص  ساخت نیروگاه مذاکراتی با این هیاتهای خارجی شده است؟ 

هیات‌های تجاری موضوع ها را به صورت خیلی کلی مطرح کرده‌اند، آن‌ها بیشتر علاقه مندند استراتژی و سیاست‌های ما را در زمینه ساخت نیروگاه بدانند. به عبارت دیگر  آن‌ها علاقه‌مند بدانند که ما بطور جدی تمایل به ساخت نیروگاه‌های جدید داریم یا خیر؟

آیابا شرکت زیمنس که با هیئت تجاری آلمان به ایران  آمده بود، مذاکره ای داشته اید؟

 شرکت زیمنس مدت‌ها است که بخش هسته‌ای خود را تعطیل کرده است و اگر اشتباه نکنم با آرِوا در هم ادغام شده‌اند، از این رو زیمنس که در سال‌های قبل پیمانکار اصلی نیروگاه بوشهر بود دیگر فعالیتی در حوزه نیروگاه‌های انجام نمی‌دهد.

با شرکتهای دیگرآلمانی ها چطور؟

نخیر، مذاکره‌ای نداشته‌ایم.

آقای دکتر اگر موافق باشید در مورد نیروگاه دارخوین هم  توضیح دهید؟

نیروگاه دارخوین یک پروژه کاملا متفاوت از نیروگاه بوشهر است، سازمان انرژی اتمی ایران در سال‌های قبل تصمیم گرفت، به منظور ارتقاء توانمندی‌های داخلی در زمینه طراحی نیروگاه‌های هسته ای، ساخت تجهیزات نیروگاه‌های هسته‌ای و هم در زمینه راه‌اندازی نیروگاه‌ها و فعالیت‌هائی از این قبیل، یک پروژه را به صورت کاملاً بومی دنبال کند. در این پروژه بر خلاف پروژه بوشهر یا واحدهای بعدی که در بوشهر ساخته می‌شود و هدف اصلی تولید برق است و تلاش بر این است که واحدها در کوتاه‌ترین زمان ممکن به صورت کاملاً اقتصادی در مدار قرار بگیرند و برقی با قیمت تمام شده‌ی قابل رقابت با سایر نیروگاه‌ها راتولید کنند،.  هدف اصلی، در دارخوین، افزایش توانمندی‌های داخل بوده است و این هدف در پرتو ساخت یک نیروگاه با جدیت پیگیری شده است. هدف اصلی این بوده که  نیروگاه کاملا با اتکاء به توان‌مندی‌های داخلی ساخته شود. البته تمام پروژه‌های صنعتی بزرگی که کشورها انجام می‌دهند به هر حال در یک بخش‌هایی، به خصوص به خاطر بحث صرفه و صلاح اقتصادی، تجهیزاتی را بصورت ساخته شده خریداری می‌کنند و از بعضی از خدمات مشاوره‌ای و کارشناسی استفاده می‌کنند و این یک موضوع در پروژه‌های بزرگ صنعتی امری طبیعی است. به عبارت دیگر کشوری که پالایشگاه می‌سازد به مفهوم این نیست که تمام تجهیزات پالایشگاه را هم بسازد، بلکه از برخی خدمات غیر بومی نیز بهره می‌گیرد. همین نگاه را همکاران ما در سازمان انرژی اتمی نیز در پروژه دارخوین دنبال می‌کنند.

میزان پیشرفت این نیروگاه چقدر است؟

کار طراحی مفهومی و پایه‌ای نیرگاه دارخوین انجام شده و به آخر رسیده است، کار طراحی تفصیلی نیروگاه نیز حدود 30 درصد پیشرفت داشته است. البته در طول 2 سال گذشته با محدودیت‌های شدیدی روبه رو شدیم و امکان تامین تجهیزات و حتی اطلاعات مربوط به تجهیزات اصلی نیروگاه دارخوین از خارج از کشور وجود نداشت. حتی شیرآلات و پمپ‌ها و خیلی از تجهیزاتی که در نیروگاه‌ها کاربرد دارد، به رغم پیگیری همکاران ما رغبتی برای فروش این وسایل از سوی خارجی‌ها به ایران نبود، بنابراین یک تغییری در هدف پروژه ایجاد شد و آن مطالعه و بررسی این مساله بود که آیا امکان ساخت تجهیزات اصلی مثل مولدهای بخار و پمپ‌های مدار اول در داخل کشور وجود دارد یا خیر؟ خوشبختانه با مطالعاتی که صورت گرفت و با توجه توانمندی‌هایی که  در مجموعه‌های داخلی کشور و کارخانجات داخلی وجود دارد، نشان داده شد که این امکان وجود دارد و می‌توان از ظرفیت‌های فنی و تکنولوژیک در کشور برای ساخت این نیروگاه بهره برد. منتهی این موضوع زمان اتمام پروژه و هزینه‌ها را هم به شدت افزایش می‌دهد. یعنی هزینه این‌که راکتور را از خارج سفارش بدهیم و بخریم فوق‌العاده کمتر از این می‌شود که ما یک کارخانه‌ای که بالقوه این توانایی را دارد،  تجهیز کرده و این کارخانه راکتور بسازد، و امکانات تست راکتور را فراهم کند. همان‌طور که در قسمت‌های قبل اشاره کردم بحث توجیه اقتصادی است. برای تعداد محدود مثلا 4 یا 5 راکتور هزینه‌ها فوق‌العاده سنگین خواهد بود و یک مقدار صرفه اقتصادی را با تامل مواجه می‌ کند. به هر حال مطالعات به طور جدی دنبال می‌شود و خوشبختانه با تغییری که درفضا ایجاد شده است شاید بتوانیم پروژه را در همان مسیر اولیه‌ای که طراحی شده بود پیش ببریم. در هر حال این یک پروژه بسیار جدی برای سازمان است و با جدیت هم دنبال می‌شود ولی یک مقدار اقتضایی است و با توجه به شرایط باید مسیر خود را پیدا کند و به هدف نهایی که برای آن طراحی شده است، برسد.

آیا هم چنان اصرار دارید ایرانی ها نیروگاه دارخوین را بسازند؟

بله، نیروگاه دارخوین با هدف استفاده از ظرفیت‌های داخلی در دستور کار قرار گرفته و قرار نیست به یک پیمانکار خارجی واگذار شود. در عین حال که از روز اول هم قرار بوده که تحت مدیریت شرکت‌ها و متخصصان ایرانی از خدمات شرکت‌های خارجی و تجهیزاتی که خارج از کشور ساخته می شود، استفاده کنیم. لذا هر موقع شرایط برای این موضوع فراهم شود این کار را انجام خواهیم داد و این کار با اهداف اولیه پروژه هیچ منافاتی ندارد. ولی این پروژه تحت مدیریت ایرانی و کاملاً بومی دنبال خواهد شد.

برای مناطق دیگر ایران چه برنامه هایی دارید ؟ به طور مثال در شمال کشور  منابع نفت وگاز نیست و به دریا هم دسترسی دارند . آیا برنامه ای برای  ساخت نیروگاه اتمی در این مناطق  دارید؟
برای ساخت نیروگاه‌های جدید پروژه مفصلی با کمک 6-7 شرکت مهندسی مشاور قوی کشور در سال‌های گذشته شروع شد که اخیرا به اتمام رسیده است.  در این راستا تمام پهنه‌ی ایران مورد مطالعه قرار گرفت و تمام ساخت‌گاه‌هایی که می‌توانستند به عنوان کاندیدا مطرح شوند در نظر گرفته شدند و به تدریج با در نظرگرفتن یک سری از معیارها، این ساختگاه‌ها کاهش پیدا کرد تا در نهایت 16 ساخت‌گاه که اولویت بالاتری دارند، انتخاب شدند. این ساختگاه‌ها عمدتاً در حاشیه جنوبی کشور در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان قرار دارند.

چرا عمده نیروگاهها در حاشیه جنوبی کشور ساخته می شوند؟

 نیروگاه‌های هسته‌ای به حجم بالایی از آب نیاز دارند. در کشور ما به دلیل خشک‌سالی و خشکی کشور و همچنین نبود رودخانه‌های پر آب، در داخل کشور شرایط مناسبی برای ساخت نیروگاه هسته‌ای وجود ندارد. علاوه بر این، بحث زلزله نیز مطرح است. باید ساختگاه‌هایی که در نظر گرفته می‌شود از نظر زلزله شرایط خوبی داشته باشد. البته این‌طور نیست که در جایی که خطر زلزله وجود دارد، نتوان نیروگاه هسته‌ای ساخت. کما این‌که در ژاپن دائم زلزله رخ می‌دهد و نیروگاه‌های متعددی هم ساخته شده است، اما این کار هزینه‌ها را بالا می‌برد به دلیل این‌که باید در طراحی ساختمان‌ها دقت بیشتری شود. علاوه بر زلزله و آب، مساله جمعیت هم مطرح است. معمولاً نیروگاه‌های هسته‌ای در جایی ساخته می‌شود که با مراکز حساس جمعیتی و صنعتی فاصله داشته باشد. البته در شمال کشور چند ساخت‌گاه کاندید است ولی امتیاز آن از حاشیه دریای عمان و خلیج فارس پایین‌تر است. زیرا در شمال کشور بحث مراکز جمعیتی و زیست‌محیطی، جدی‌تر از  نواحی کم تراکم و خلوت در حاشیه دریای عمان و خلیج فارس است.

با توجه به اینکه ساخت نیروگاه هسته ای هزینه ای بالا دارد ، برای ساخت نیروگاه دارخوین چقدر هزینه در نظر گرفته شده است؟

هزینه یک نیروگاه هسته‌ای آب سبک، حدود 5 هزار دلار به ازای هر کیلووات ساعت ظرفیت نصب شده است. البته این رقم با توجه به کشوری که در آن نیروگاه ساخته می‌شود و درنظر گرفتن سطح ایمنی و تعداد واحدها و عوامل دیگری که وجود دارد، تغییر می‌کند. ولی به عنوان یک ملاک، در گذشته حدود همین مقدار برای ساخت نیروگاه دارخوین درنظر گرفته شده است. البته اگر این پروژه بخواهد وارد مرحله اجرا شود، با توجه به شرایط ناهموار بین‌المللی هزینه‌هایش به مراتب بالاتر از این خواهد بود. عرض کردم برای ساخت تجهیزات در داخل باید سرمایه‌گذاری قابل ملاحظه‌ای صورت بگیرد، البته باید این را در نظر بگیریم که سرمایه‌گذاری‌هائی از این نوع به توسعه توانمندی‌های کشور منجر خواهد شد و می‌تواند دستاوردهای متعددی برای کشور داشته باشد. اما به هر حال در ابتدا، این کار گران تمام می‌شود. طبعا اگر شرایط بین‌المللی هموار شود و بتوانیم بعضی از تجهیرات را خریداری کنیم آن وقت هزینه‌ها به  5 هزار دلاری که گفتم، نزدیک خواهد شد.

برای ساخت نیروگاه هسته ای در شرایط عادی و تحریم چه مدت زمان نیاز است؟

کشورهایی که برای اولین بار نیروگاه هسته‌ای ساختند چیزی حدود 12 تا 15 سال زمان صرف کردند، مانند آرژانتین و سایرکشورهایی که اولین نیروگاه هسته‌ای خود را ساختند، آن هم بدلیل وجود مسائل ایمنی  و یک‌سری ملاحظاتی که باید در نظر می‌گرفتند.  از این رو ساخت نیروگاه درکشوری که برای اولین بار وارد این عرصه می‌شود به طور طبیعی زمان بیشتری می‌برد . اما برای ساخت نیروگاه‌های بعدی این مدت زمان به تدریج تا حدود 5 تا 6 سال کاهش پیدا می‌کند.

با این روندی که می گویید پیش بینی  برای تولید 20 هزار مگاوات برق هسته ای در بلند مدت غیر ممکن به نظر می رسد؟

  ببینید؛ برای میان مدت یعنی حدود 15 سال آینده تولید حدود 8 هزار مگاوات برق هسته‌ای در نظر گرفته شده است و تحقق برنامه 20 هزار مگاواتی برق به یک افق زمانی طولانی‌تری نیاز دارد. البته اگر  بخواهیم به این سمت حرکت کنیم این‌طور نیست که واحد اول ساخته شود و بعد از اتمام آن به سراغ واحدهای بعدی برویم. یعنی بطور معمول برای ساخت یک نیروگاه 4 واحدی، حدود 12 تا 14 سال زمان نیاز خواهد بود. 

قاعدتا  با شرایط فعلی  ایران این زمان طولانی تر می شود؟

شرایط فعلی را می‌گویید یا دورنمایی را می‌گویید که در آن شرایط یک مقدار بهتر شده باشد، یا شرایطی را می‌گویید که مقداری سخت‌تر شده باشد؟

اگر بخواهیم بگوییم تحریم ها مقداری کمتر می شود؟

به نظر بنده در این شرایط زمان ساخت هر واحد بین 8 تا 9 سال خواهد بود. اگر ساختار هر نیروگاه را 4 واحدی در نظر بگیریم، با توجه به این که واحد چهارم 4 سال بعد از ساخت واحد اول شروع می‌شود، یک نیروگاه 4 واحدی در 12 تا 14 سال به اتمام می‌رسد.

پایان بخش اول
                                                                                                                                                                          گفت و گو : رویا خالقی