به همین خاطر از یک طرف برای تأمین نیازهای خود و نیز عرضه و فروش تولیدات اضافی ناگزیر از انجام مطالعات تجاری بودند و از طرف دیگر گسترش روابط تجاری و سیاسی حکومتها را بر آن داشت که به منظور کسب درآمد و نظارت و کنترل بر روابط تجاری و برای اعمال حاکمیت و تأمین منابع مالی حکومت و مقررات گمرکی وضع کنند.
این واژه در لسان آذری به «کاری اطلاق می شود که به صورت پنهانی و با تردستی انجام شود» و انواع مختلفی از جمله “قاچاق سوخت”را می توان برای آن متصور شد.
گزارشی را که در ذیل آمده است، نتیجه بررسی آماری این پدیده مذموم در 11 ماه امسال است.
قاچاق سوخت به دلیل تفاوت نرخ آن در ایران با کشورهای همسایه سابقه ای طولانی دارد؛ به گونه ای که تنها امسال 42 میلیون و 754 هزار و 320 لیتر فرآورده از طریق مرزهای کشور به صورت غیر قانونی خارج شده است.
این میزان، پارسال با 9 درصد بیشتر، 46 میلیون و 938 هزار و 796 لیتر بود که به دلیل توجه به جلوگیری از پدیده قاچاق سوخت در دولت یازدهم و اجرای روشهای متنوع مبارزه با قاچاق، خوشبختانه شاهد کاهش نرخ آن در کشور هستیم.
فعال کردن بازارچه های مرزی در کشور، اجرای فروش نفت گاز به روش “باک پر” از مهرماه امسال،حرکت به سمت “تک نرخی کردن” قیمت سوخت، پایش کالابرگهای نفت سفید،افزایش سوخترسانی بوسیله خط لوله (جایگزین تانکرنفتکش) و … از جمله راهکارهایی هستند که وزارت نفت بویژه در ماههای اخیر آنها را در دستور کار خود قرار داده است.
هر چند دولت به این نیز اکتفا نکرد و اوایل اسفند ماه طرح تشدید مبارزه با قاچاق فرآورده های نفتی را به شورای عالی امنیت ملی ارسال کرد که در صورت تصویب آن، وظایف و اختیاراتی به نیروی انتظامی، دستگاه قضایی، وزارت نفت و دیگر بخشهای مربوطه اعطا می شود که برخی موانع مقابله با قاچاق را برطرف می کند.
براساس آمارهای اداره پیشگیری از عرضه خارج از شبکه و مقابله با قاچاق،در 11 ماه امسال نفت سفید به میزان 2.8 میلیون لیتر با 14 درصد کاهش، نفت گاز به میزان 38.4 میلیون لیتر با 5 درصد کاهش و نفت کوره به میزان 42.7 میلیون لیتر با 61 درصد کاهش نسبت به پارسال قاچاق شده است.
آمار مکشوفه بنزین:
این آمارها نشان می دهد که از میان 4 فرآورده قاچاق، تنها بنزین (با میزان 281 هزار و 293 لیتر) از رشد 78 درصدی نسبت به سال گذشته برخوردار بوده است که البته با اجرای جدی فروش مرزی و روش جدید باک پر در ماههای اخیر،انتظار می رود این آمار در ماههای آینده روند نزولی داشته باشد.
همچنین گفته می شود مصرف بنزین معمولی کشور در این مدت،بیش از 22 میلیارد و 33 میلیون لیتر بوده که بر همین اساس نسبت آمار کشف بنزین به مصرف آن 0.0013 درصد تخمین زده شده است.
آمار مکشوفه نفت گاز:
در 11 ماه امسال با 5 درصد کاهش نسبت به سال گذشته 38 میلیون و 420 هزار لیتر فرآورده نفت گاز مکشوفه تحویل انبار نفت مناطق مختلف شده است که از این میان به ترتیب مناطق هرمزگان، آبادان و فارس بیشترین آمار مکشوفه را داشته اند.
این میزان پارسال 40 میلیون و 316 هزار لیتر بوده است.
برپایه آمارها، امسال نزدیک به 34 میلیارد و 330 میلیون لیتر نفت گاز در کشور مصرف شده که بر همین اساس، نسبت آمار کشفیات به دست آمده در این بخش 0.112 درصد بوده است.
آمار مکشوفه نفت سفید:
آمار مکشوفه نفت سفید در 11 ماه نخست امسال دو میلیون 829 هزار و 738 لیتر بوده که به ترتیب منطقه کرمانشاه، کرمان و زاهدان بشترین میزان را داشته اند؛ این درحالی است که این میزان در سال گذشته با 14 درصد بیشتر نسبت به امسال، سه میلیون و 62 هزارو 255 لیتر بوده است.
بر اساس این گزارش نسبت آمار کشفیات نفت سفید به مصرف آن (3.3 میلیارد لیتر) در کل کشور 0.089 درصد بود هاست.
آمار مکشوفه نفت کوره:
در 11 ماه امسال با 61 درصد کاهش نسبت به سال گذشته، یک میلیون 223 هزار و 289 لیتر نفت کوره مکشوفه تحویل انبار نفت مناطق شده است که از این میان به ترتیب مناطق مرکزی، یزد و قم بیشترین آمار را داشته اند.
در این مدت مصرف نفت کوره کل کشور 16 میلیارو 404 هزار لیتر بوده است که نسبت آمار کشفیات آن به نسبت مصرف 0.008 درصد می شود.
به گزارش شانا، برای رویارویی با این پدیده ( قاچاق سوخت) راهکارهای مختلفی در نظر گرفته شد که از طرح فروش باک پر”نفت گاز” به خودروهای خروجی از مرزهای کشور از آن جمله است.
جمع آوری باکهای اضافه و جاسازی شده در خودروهای خروجی از مرز، توجه به استاندارد سازی باک خودروها و الزام به رعایت آن، همچنین جلوگیری از خروج غیرمجاز سوخت از ویژگیهای مهم اجرای طرح فروش “باک پر” گازوییل عنوان شده است.
فعال کردن جایگاههای مرزی نیز به کمک مبارزه با قاچاق سوخت آمده و توانسته است تا حدودی عرضه خارج از شبکه را کاهش بخشد.
یکی از سیاستهای شرکت ملی پالایش و پخش و وزارت نفت در سالهای اخیر سوخترسانی به انبارهای پخش،نیروگاهها، فرودگاه و … از طریق خط لوله بوده است.
با توجه به این که سیاست کلی دولت کاهش فرآورده در نیروگاهها و صنایع و جایگزینی با گازطبیعی است،اما انتقال همین میزان فرآورده از طریق خط لوله به جای نفتکش علاوه بر کاهش هزینه های انتقال، حفاظت از محیط زیست، ایمنی جاده ها و … با رویکرد مبارزه با قاچاق فرآورده نیز بوده است.
به طور کلی می توان گفت که قاچاق سوخت،خروج ارز و اخلال در نظام اقتصادی کشور را در پی دارد و باعث ایجاد مشاغل کاذب، معضلات اجتماعی، ایجاد اختلال در تامین سوخت مورد نیاز مردم و صنایع و تحمیل خسارت به آنها و دهها مشکل دیگر شود؛ بنابراین باید به این موضوع؛ “فراملی” نگاه شود.
اگر چه ستاد مبارزه با قاچاق کالا متولی اصلی برخورد با این پدیده مذموم است، اما به نظر می آید این مهم به عزمی ملی نیاز دارد؛ عزمی که تنها به یک نهاد و یک سازمان ختم نمی شود و همه باید در آن سهیم باشیم.
راحله صفیری
