گفتگوی شانا را با بهروز بیگ علیزاده کارشناس ارشد بازار نفت در ادامه می‌خوانید:
پیش‌بینی شما از اجلاس 165 چیست وآیا سقف تولید در این نشست تثبیت می‌شود؟
قبل از هر چیز باید بگویم ما از پیش‌بینی افزایش یا کاهش سقف تولید در نشست 165 اوپک خودداری می‌کنیم، اما می‌توانیم تحلیل خود را از بازار اعلام کنیم. پارامترهای سیاسی زیادی در تصمیم گیری وزیران اوپک نقش دارد که ما از بسیاری از این پارامترها بی‌اطلاع هستیم زیرا وارد حیطه‌های خارج از تخصص ما می‌شود، با این حال، وظیفه کارشناسان این است که فضا را برای تصمیم‌گیران نفت توصیف کنند. نخستین نکته‌ای که در این ارتباط راهگشا بوده، پیش بینی رشد اقتصادی در سال 2014 میلادی است. برآوردهای اوپک نشان می‌دهد رشد اقتصادی در سال جاری میلادی به 3.4 درصد می‌رسد که بالاتر از نرخ رشد اقتصادی 2.9 درصدی در سال 2013 است؛ بنابراین انتظار می‌رود تقاضا برای نفت درسال 2014 حداقل استحکامی مانند سال 2013 داشته باشد. برآوردهای صورت گرفته از سوی اوپک نشان می‌دهد تقاضا برای نفت در سال 2014 به 91 میلیون بشکه در روز برسد که تقریبا1.4 میلیون بشکه در روز بیشتر از سال گذشته است.
نقش تولید غیر اوپک وتاثیر آن بر عرضه نفت خام اوپک به چه صورت است؟
در سال 2014 عرضه نفت خام غیراوپک که شامل نفت خام اوپک هم می‌شود 61.5 میلیون بشکه در روز خواهد بود که 1.6 میلیون بشکه در روز بالاتر از سال قبل(2013) برآورد شده است. در نتیجه تقاضا برای نفت اوپک در سال 2014 به 29.9 میلیون بشکه در روز می‌رسد که تقریبا 400 هزار بشکه در روز کمتر از سال 2013 است. به عبارت دیگر در سال 2014 بازار نفت انتظار دارد اوپک 400 هزار بشکه در روز کمتر از سال 2013 نفت به بازار ارائه کند. تولید اوپک در سه ماهه نخست سال میلادی 29.8 میلیون بشکه در روز بوده است. حال اگر اعضای اوپک همین مقدار در سال جاری میلادی تولید کنند به این نتیجه می‌رسیم که بازار در سال 2014 تقریبا متعادل خواهد بود؛ بنابراین، پیش بینیها حاکی از آن است که در سال 2014 در صورت تداوم وضع فعلی، بازار با کمبود یا مازاد چشم‌افسایی مواجه نخواهد بود.
مهم‌ترین چالش حال حاضر اوپک چیست؟
در شرایط فعلی اوپک با چالشهای مختلفی روبروست که از آن جمله می‌توان به وضع نامطمئن اقتصادی برخی نقاط جهان مانند چین اشاره کرد؛ ضمن این‌که بازار هنوز مطمئن نیست وضع اقتصادی اروپا و آمریکا به طور کامل به تثبیت رسیده باشد. درعین حال در میان‌مدت موضوع افزایش تولید کشورهای لیبی وعراق از جمله موضوعاتی است که توجه اوپک را به خود جلب خواهد کرد، ضمن این که موضوع تولید نفت‌رسی (شیل اویل) یکی از دغدغه‌های اوپک به شمار می‌آید که البته به نظر می‌رسد این سازمان بتواند با این چالشها کنار بیاید و تلاش خود را برای مدیریت بازار اجرا کند.
تولید نفتهای رستی می‌تواند در آینده به یکی از چالشهای اوپک بدل شود؟
در این زمینه باید چند نکته را مورد توجه قرار دهیم؛ ابتدا هزینه تولید این نوع از نفت خام که به طور میانگین میان 70 تا 75 دلار در هر بشکه است، در حالی که میانگین هزینه تولید نفت اوپک زیر10 دلار است. بنابراین تولید این نوع از نفت خام مورد بحث به طور ناخودآگاه کفی برای قیمت نفت تعیین می‌کند. از سوی دیگر، تولید این نوع از نفتها براساس برآورد سازمان اوپک از سال 2018 به بعد روند نزولی خواهد داشت. به این ترتیب بازار نمی‌تواند در بلندمدت بر عرضه این نوع از نفت خام تکیه کند؛ اما در کوتاه‌مدت تا میان مدت چنانچه عرضه این نوع از نفت خام‌ها بنا باشد تقاضا برای نفت اوپک را تحت تاثیر قرار دهد، اوپک می‌تواند تولید خود را به گونه‌ای تنظیم کند که قیمتهای نفت آسیبی نبیند.
میانگین تولید نفتهای رسی در حال حاضر چقدر است؟
در حال حاضر به طور میانگین روزانه 3.3 میلیون بشکه در روز نفت رسی تولید می‌شود که پیش بینی می‌شود تا سال 2018 به نزدیک 4.5 میلیون بشکه در روز برسد و بعد سیر نزولی خواهد داشت، علاوه بر این که تولید این نوع از نفت خام باعث آلودگی محیط زیست می‌شود زیرا برای تولید این نوع از نفت خام به آب فراوان نیاز است که در کنار مصرف بالای آب، باقیمانده پسابها هم باعث آلودگی محیط زیست می‌شود، در عین حال باید این نکته را هم یادآور شوم که تولید نفت رسی عموما در آمریکا از رونق برخوردار است. اما در نقاط دیگر جهان به دلیل نبود زیرساختها از رونق برخوردار نیست.
نتایج کمیته ویژه بررسی تاثیر نفت رسی( شیل اویل) بر بازار نفت تاکنون به چه مرحله‌ای رسیده است، با توجه به این که تاثیر تولید این نوع نفت خام بر روی اعضای آفریقایی اوپک مانند آنگولا و نیجریه نمایان‌تر بود، اوپک چه تدابیری برای جبران خسارات وارده از کاهش صادرات نفت آنها اندیشیده است؟
نتایج مطالعات کمیته‌ای که برای بررسی ابعاد مختلف تولید نفتهای رسی در اوپک تشکیل شده، هنوز به طور کامل منتشر نشده است، با این حال به نظر نمی‌رسد این نوع نفت بتواند در بلندمدت بازار کشورهای آفریقایی را تصاحب کنند، زیرا این نوع نفت که در آمریکا تولید شده نمی‌تواند به بازارهای جهانی راه پیدا کند. از سوی دیگر براساس مقرراتی که در آمریکا به تصویب رسیده صدور نفت خام از مرزهای این کشور ممنوع است مگر با اجازه دولت فدرال؛ البته حتی اگر قوانین این کشور تغییر کرده و اجازه صدور نفت خام از آمریکا ابلاغ شود پالایشگاههایی که بتوانند نفت خام رسی پالایش کنند وجود ندارند، به این ترتیب تولیدکنندگان نفت خام رسی چاره‌ای ندارند مگر این که این نوع نفت را پالایش کرده و به صورت فراورده به بازارهای جهانی عرضه کنند.
با توجه به افزایش تولید نفت از سوی عراق و احتمال رسیدن سطح تولید لیبی به حال عادی چقدر اوپک می‌تواند به تعهدات خود پایبند باشد؟
توجه به این نکته ضروری است که در حال حاضر سهمیه‌ای برای اعضای اوپک تعیین نشده است و آنچه به تازگی مورد تصویب اعضای اوپک قرار گرفته، سقف تولید است که در سطح 30 میلیون بشکه در روز مورد توافق اعضاست. در حال حاضر همان طور که قبلا بیان شد، تولید نفت اعضای اوپک کمتر از سطح تعیین شده یعنی 30 میلیون بشکه در روز است و در سه ماهه نخست سال 2014 به 29.8 میلیون بشکه در روز رسیده است حال اگر بنا باشد لیبی و عراق تولید خود را افزایش دهند دوباره وزیران نفت اوپک برای افزایش تولید این کشورها تدابیری خواهند اندیشید،اما به نظر نمی‌رسد این موضوع در کوتاه‌مدت مساله ساز باشد؛ زیرا احتمال اندکی وجود دارد که مشکلات لیبی در آینده‌ای نزدیک یعنی در سال جاری میلادی برطرف شود، ضمن این که افزایش تولید عراق هم تدریجی صورت می‌گیرد.
آیا اعضای اوپک حاضرند برای بازگشت ایران به بازار نفت تلاش کنند؟
باید از واژه بازگشت ایران به بازار نفت خودداری کرد، زیرا ایران همواره در بازار حضور داشته و در هیچ برهه‌ای هم حضور کشورمان در بازار از دست نرفته است. اما بحث این است که با برطرف شدن محدودیتهای سیاسی که برای صادرات نفت ایران اعمال شده است آیا ایران در چارچوب اوپک قادر به افزایش تولید خود خواهد بود یا خیر؟ به نظر می‌رسد از آنجا که سایر کشورهای عضو اوپک نیز به درآمدهای نفتی خود به شدت نیاز دارند هرگز به ورود به یک جنگ قیمت رضایت نخواهند داد، بنابراین چنانچه امکانات افزایش تولید برای ایران فراهم شود برخی کشورهای عضو اوپک که توانسته‌اند تولید خود را افزایش دهند ناچارند به کاهش تولید خود مبادرت کنند؛ در غیر این صورت همه تولیدکنندگان متضرر می‌شوند. در کنار این موضوع این بحث باید مورد توجه قرار گیرد که اوپک سازمانی است که از انعطاف کامل برخوردار است و وزیران اوپک معمولا هر سال دو مرتبه گرد هم آمده و شرایط بازار را بررسی و تصمیم مقتضی را می‌گیرند، علاوه بر آن در جلسات فوق‌العاده وزیران اوپک که ممکن است به طور اضطراری تشکیل شود آنچه را ضرورت بازار ایجاب می‌کند، وزیران نفت اوپک اتخاذ می‌کنند؛ تاکنون هم مقامات اوپک به طور رسمی با پررنگ‌تر شدن حضور ایران در بازار مخالفتی نکرده‌اند.
دلیل این که طی سالهای اخیر نقش اوپک در بازار جهانی نفت کمرنگ شده است چیست؟
اوپک همواره در سالهای اخیر در بازار نفت نقش آفرین بوده است اما به هرحال ممکن است این نقش به فراخور حال بازار کمرنگ یا پررنگ باشد، در سالهای اخیر به دلیل تقاضای بالای نفت از سوی مصرف‌کننده‌ها و قیمت بالای 100 دلار در هر بشکه، اوپک نیاز چندانی به مدیریت خرد بازار نداشت زیرا هدف این سازمان محافظت از سهم تولید اعضای خود بود. ضمن این که قیمتها را تامین شده می‌دید. بنابراین، نقش اوپک را باید در جایی جستجو کرد که تقاضا کاهش یافته و قیمتها دچار کاهش یا سقوط شوند در چنین مواردی که مثل سال 1998 میلادی اتفاق افتاد، اوپک توانسته است به نقش خود عمل کند و مدیریت تولید را به پیش براند؛ بنابراین نقش اوپک در بازارجهانی نفت همچنان پررنگ است.
آژانس بین‌المللی انرژی در یکی از گزارشهای اخیر خود خواستار افزایش تولید اعضای اوپک در نیمه دوم سال شده است، به نظر شما چقدر احتمال دارد در این نشست نظر آژانس تامین شود؟
بدیهی است آژانس بین‌المللی انرژی براساس تعریفی که برای وجود این سازمان ارائه شده به دنبال جلب منافع مصرف‌کنندگان نفت است که از آن جمله موضوع کاهش قیمتها بسیار مورد توجه این سازمان بوده، همان طور که در ابتدای بحثهای موضوع تراز بازار نفت مطرح شد به این نکته رسیدیم که بازار تقریباً در حال تعادل است، بنابراین افزایش تولید می‌تواند تاثیر منفی بر قیمتهای نفت بر جای بگذارد بویژه این که ذخیره‌سازی نفتی در کشورهای OECD معادل 91 روز از مصرف آنهاست که در میان آنها ذخیره‌سازی نفت خام در آمریکا به طور بی‌سابقه‌ای در سه دهه اخیر افزایش یافته است؛ بنابراین چنانچه اوپک اقدام به افزایش تولید کند حجم این ذخیره‌سازی‌ها افزایش یافته و قیمتها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
گفته می شود موضع ایران در اوپک ضعیف شده است. این نکته را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
موضع ایران در اوپک هیچگاه ضعیف نشده است، بویژه این که از دیدگاه کارشناسی، همواره ایران این نکته را مدنظر داشته است که از تمام قدرت کارشناسی خود استفاده کند. علاوه بر آن، پیگیریهایی که در این سازمان صورت می‌گیرد باید به اجماع اعضا برسد. بنابراین، ایران همانند سایر اعضای اوپک از حق رای خود در همه موارد استفاده کرده و هیچ موضوعی مانع از اعمال نظر ایران نشده است.
گفتگو: نگار صادقی
