پژوهشگاه صنعت نفت را بر خلاف اغلب مراکز پژوهشی کشور، حتی عامه مردم به واسطه زمین ورزشی اش و نزدیکی به ورزشگاه آزادی می شناسند. کمتر گزارشگری است که در پایان گزارش اش درباره فعالیت های ورزشی پیش از مسابقات مهم فوتبال، نامی از این مرکز حیاتی و راهبردی وزارت نفت نیاورده باشد. اینکه تحقیق و پژوهش در صنعت چطور می تواند کاربردی و منجربه نتایج ملموس و مفید باشد همیشه یکی از مهترین دغدغه های مدیران، پژوهشگران و اهالی صنعت و فناوری بوده است.
پژوهش در امر صنعت و چگونگی حرکت از پژوهش به فناوری از اهم موضوع های گفت و گوی شانا با مدیر پردیس پایین دست پژوهشگاه صنعت نفت است. در این گفت و گو دکتر بزمی از نقش و جایگاه پژوهش در صنعت نفت و نسب آن با فناوری می گوید و اهمیت راهبردی دوبخش از پردیس تحت مدیریت اش را یاد آور می شود. فرآیند تجاری سازی دانش و اهمیت راهبردی کاتالیست ها و جایگاه نانو فناوری برای کشور از دیگر موضوعات و مباحث مطرح شده توسط این مدیر صنعت نفت است. در ادامه گفتگوی شانا را با دکتر بزمی می خوانید:
امر پژوهش و تحقیق چطور می تواند منجربه فناوری شود؟ این فرایند چگونه در پژوهشگاه صنعت نفت طی می شود؟
توسعه فناوری، فرایندی است که شامل مراحل مختلفی می شود و آن را در اصطلاحات کاربردی پژوهش، مراحل بلوغ فناوری یا تی آر ال(TRL) می نامند. این فرایند از مطالعات پایه آغاز شده و توسعه پیدا می کند تا به مراحل ساخت واحدهای نمایشی و پس از آن، تجاری سازی می رسد. معمولا در مراحل اول که مطالعات پایه ای و مبنایی هستند- مانند مباحث ترمودینامیکی، سینتیکی – سعی بر این است که دانشگاه ها بیشتر درگیر موضوع باشند. دانشگاه ها در مراحل نخستین فرایند بلوغ فناوری که شامل سه مرحله تحقیقات پایه ای،انجام کار آزمایشگاهی، و بنچ اسکیل (Bench Scale) است، می توانند نقش بسیار خوبی ایفا کنند. معمولا در دنیا هم به این صورت است که پژوهشگاه ها تحقیقات پایه ای را به دانشگاهها می سپارند. پس از اینکه کار در آزمایشگاه و بنچ اسکیل انجام شد یک مرحله اسکیل آپ ((scale upصورت می گیرد و پس از آن فرایند بلوغ فناوری به مرحله “پایلوت” وارد می شود. انجام کار در مرحله پایلوت نیاز به امکانات کارگاهی، انجام شیفت و کارهای پیوسته دارد. عموما انجام این فعالیت ها در دانشگاه ها امکان پذیر نیست و از این مرحله به بعد مراکز پژوهشی عهده دار ادامه فرایند بلوغ فناوری هستند. به بیان دیگر از مرحله بنچ اسکیل (Bench Scale) به بعد که مرحله سوم است، ادامه فرایند توسط پژوهشگاه ها انجام می شود. این نکته را باید متذکر شوم که تقسیم بندی کار بین دانشگاه و پژوهشگاه طی مراحل فرایند را نباید خیلی ایزوله کرد، در مرحله اول تا سوم هم مراکز پژوهشی می توانند در کنار دانشگاه ها قرار داشته باشند اما محوریت با دانشگاه هاست و همچنین در مراحل سوم به بعد نیز دانشگاه ها می توانند در کنار پژوهشگاه ها حضور یابند، اما محوریت کار با پژوهشگاه هاست. از مرحله پایلوت به بعد کارها در مراکز پژوهشی انجام می شود، چون انجام کار پایلوتی و ساخت آن، استفاده از خوراک واقعی و گرفتن محصولات فرایند، کاریست که باید در مجموعه های عملیاتی انجام شود و دانشگاه ها مراکز عملیاتی نیستند.
پس از انجام آزمایشهای نمونه (پایلوت) و جمع آوری اطلاعات، مرحله بعدی که صرفا در برخی فرایندها اجرا می شود، احداث واحدهای نمایشی یا (Demo Plant) است. دراین مرحله شرایط کامل فرایند به طور واقعی در یک واحد کوچکتر آزمایش می شود. این واحد کوچک برای مدت ها کار می کند تا بتواند اطلاعات کامل اسکیل آپ ((scale up را برای مقیاس های بالاتر ایجاد کند و اگر نیاز به بهینه سازی شرایط عملیاتی، کاتالیست یا سایر مولفه های فرایند باشد در آن واحد نمایشی اجرا می شود. پس از این مراحل به مرحله تجاری سازی فناوری وارد می شویم و کار در مقیاس صنعتی ارائه خواهد شد.
*دانشگاه ها در بخش انجام پروژه ها از چارچوب های رایج فاصله بگیرند
نسبت و ارتباط دانشگاه ها با پژوهشگاه صنعت نفت را چگونه می بینید و تعریف می کنید؟
افراط و تفریط را در فرایند بلوغ فناوری نباید پذیرفت. مراکز پژوهشی نباید خودشان را از دانشگاه ها بی نیاز بدانند و بگویند از آغاز تا پایان فرایند را خودمان انجام می دهیم. معتقدم حتی اگر پژوهشگاهی امکانات و شرایط انجام همه فرایند بلوغ فناوری را داشته باشد، این کار را نکند. باید بتوان از تمام ظرفیت شبکه دانش و پژوهش کشور استفاده کرد و مراحل بلوغ فناوری به ترتیب، ابتدا در دانشگاه و پس از آن در پژوهشگاه انجام شود. همانطورکه مقام عالی وزارت هم اشاره کردند دانشگاه ها برای اینکه بتوانند این نقش را در فرایند بلوغ فناوری ایفا کنند، باید ساختارشان در بخش انجام پژوره از چارچوب استاد دانشگاهی و دانشجویی فراتر رود.
در حال حاضر دانشگاه ها رسالت اصلی شان را بر آموزش گذاشته اند که البته امر صحیحی است، زیرا که رسالت اصلی دانشگاه، آموزش و تربیت نیروی انسانی است، اما وقتی همین دانشگاه ها می خواهند وارد کار پژوهش شوند باید ساختارهایی ایجاد کنند، که بواسطه آنها بتوانند کارگروهی و تیمی انجام دهند. در بسیاریمواقع سه مرحله اول پژوهش صرفا با کار ایزوله بین استاد و دانشجو قابل انجام نیست؛ بنابراین باید یک تیم تحقیقاتی متشکل از اساتید و دانشجویان دکتری و ارشد و حتی نیروهای غیر دانشگاهی تشکیل شود.برای تحقق چرخه و زنجیره دانش و پژوهش، دانشگاه ها نیاز دارند که تاحدودی از آن ساختاری که پروژه ها را تنها به صورت دانشجویی انجام می دهند، خارج شوند.
ما در پژوهشگاه صنعت نفت نمونه های زیادی داشتیم که با این فرایند ذکر شده، کارها را به نتیجه رسانده ایم و هم اکنون برخی از واحدهای صنعتی ما با طی همه مراحل در کشور نصب شده اند. البته در پژوهشگاه صنعت نفت تلاش ما بر این است تا با ارتباط بیشتر دانشگاهی از ظرفیت شبکه و زنجیره پژوهشی کشور استفاده کنیم.
*جزو شش کشور برتر دنیا هستیم که تحقیقات متمرکزی روی ته مانده های نفتی دارند
طرح هایی که ذکر کردید در چه مراحلی هستند؟
برخی از طرح های ما در مرحله واحد نمایشی هستند. برای نمونه امروز در دنیا روی ارتقای کیفیت (Up grading )ترکیبات و ته مانده های سنگین نفتی و نفت فوق سنگین کار می کنند. 5 تا 6 شرکت روی این مسئله متمرکز هستند و پژوهشگاه صنعت نفت یکی از این مراکز است. یک مقاله ISI در مجله بسیار معتبری درباره این مسله تحقیق کرده بود و در آن نام پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان یکی از مراکز معدود دنیا که روی نفت سنگین و ته مانده های نفتی کار می کند، آورده شده است. این دستاورد افتخارآمیزی برای پژوهشگاه صنعت نفت و کشورمان است. در موضوع ته مانده های نفتی و نفت سنگین، پژوهشگاه فعالیت خود را با کار آزمایشگاهی آغاز کرد. یک واحد کوچک آزمایشگاهی ایجاد شد و مراحل آزمایشگاهی راه افتاد، پس از آن بنچ اسکیل، تست کاتالیست و هیدرودینامیک انجام شد که یک روند 5 تا 6 ساله بود. پس از آن با حمایت شرکت ملی نفت ایران یک نمونه دو بشکه ای ساخته شد و ما وارد مرحله چهارم شدیم. بیش از چندین هزار ساعت عملیات پایلوتی انجام شد و اطلاعاتی نیز بدست آمد که براساس آن وارد طراحی و ساخت واحد نمایشی شدیم.
در حال حاضر یک واحد 200 بشکه در جوار پالایشگاه بندر عباس در حال احداث است که امیدواریم با احداث این واحد بتوانیم فناوری مهم فوق را تجاری سازی کنیم.
در این کار برخی کشورهای خارجی ابراز علاقه کرده اند که با پژوهشگاه صنعت نفت همکاری و مشارکت داشته باشند، زیرا مسئله ارتقای کیفیت ته مانده های نفتی و نفت فوق سنگین بسیار مهم و حیاتی است و در آینده نزدیک بحث روز دنیا خواهد شد. نفت خام به سمت سنگین شدن می رود و منابع نفت خام سنگین و فوق سنگین بسیار زیاد است، برای نمونه می گویم بیشتر نفت خام کشور ونزوئلا که شاید بزرگترین حجم نفت خام را در دنیا داشته باشد فوق سنگین است و البته کانادا هم وضع مشابهی دارد.
در کشور ما نیز نفت خام سنگین تولید می شود. برای نمونه در میادینی چون غرب کارون، سروش و نوروز نفت خام های سنگینی وجود دارد که اگر بتوانیم آنها را وارد پالایشگاه ها و از آنها بهره برداری کنیم، منافع زیادی عاید کشور خواهد شد. مسئله دیگر این است که الان در بسیاری از پالایشگاه های ما ته مانده های نفتی بسیار زیادی وجود دارد.
اگرچه برخی از پالایشگاه های کشور به سمت ارتقای کیفیت ته مانده حرکت کرده اند اما همچنان برخی از آنها نفت کوره تولید می کنندکه امروزه با استانداردهای سخت محیط زیستی که برای این محصول در نظر گرفته شده فروش آن بسیار سخت است.
بطور کلی مسئله ارتقای کیفیت ته مانده های نفتی و نفت فوق سنگین یک تکنولوژی لب مرز دانشی است که تقریبا تمام دنیا دنبال آن هستند.
نمونه دیگری که پژوهشگاه صنعت نفت بر اساس مراحل فرایند بلوغ فناوری عمل کرده، جی تی ال(تبدیل گاز به مایع) است. البته پیش از هر توضیحی درباره جزییات این فرایند باید این مسئله را ذکر کنم که در هر دو فرایند، پتنت های (Patent) مختلف بین المللی ثبت شده است. برای اینکه از دانش و اطلاعاتی که بدست میاوریم محافظت کنیم باید آن را در دنیا پتنت کنیم تا به نام ما ثبت شود. در هر دو فرایند فوق چندین پتنت امریکایی و اروپایی داریم.
درباره تشریح فرایند جی تی ال هم باید بگویم که کار را از مراحل پایه ای آغاز کردیم.تهیه کاتالیست، مطالعات مقدماتی، کار در آزمایشگاه، کار روی بنچ اسکیل و پس آن احداث یک پایلوت بزرگ در پژوهشگاه صنعت نفت انجام شد. این نمونه هم مانند نمونه فرایند قبلی ماهها کار کرده است. الان یک واحد هزار بشکه و یک واحد سه هزار بشکه در حال طراحی است. قرار است واحد هزار بشکه به روش بستر دوغ آبی که یک روش بسیار پیشرفته است را برای شرکت مناطق نفت خیر جنوب اجرا کنیم. همچنین واحد سه هزار بشکه را در بخش خصوصی و با روش بستر ثابت در جزیره قشم احداث خواهیم کرد.
در این فرایندها به جهت بهره از چرخه پژوهش و دانش، از دانشگاه های مختلفی در مراحل پایه ای و هیدرودینامیک استفاده کردیم زیرا معتقدیم که ارتباط با مراکز دانشگاهی در جهت گسترش و فعالیت چرخه پژوهش باید خیلی بیشتر از آنچه هست باشد.
برای مثال به تازگی انستیتو گاز را که در زمینه توسعه فرایند های تصفیه و شیرین سازی گاز فعالیت دارد، با همکاری شرکت ملی گاز تاسیس کردیم و دانشگاههای سهند تبریز، تربیت مدرس و شیراز همکاران دانشگاهی ما هستند که در مراحل بلوغ فناوری فعالیت خواهند کرد.
*صرفا برای پژوهش، پژوهش نمی کنیم و همه تحقیقات ما متقاضی دارند
تفکیک پردیس ها و پژوهشکده ها در پژوهشگاه صنعت نفت بر چه مبنایی است، نوع ارتباطشان چگونه است و چه راهبردهایی دارند؟
همانطور که میدانید در دنیا صنایع بالادستی و پایین دستی از هم منفک هستند و بسیاری از شرکت های بزرگ این دپارتمان ها و بخش ها را دارند. در دهه های اخیر مبحث بهینه سازی مصرف انرژی و محافظت از محیط زیست نیز به عنوان موضوعات مهم و راهبردی در کنار این دو قرار گرفته اند.
ما نیز هیچ کاری را بدون در نظر گرفتن مسایل زیست محیطی و بهینه سازی مصرف انرژی انجام نمی دهیم و در پژوهشگاه صنعت نفت هم این سه پردیس تاسیس شده که در حال فعالیت هستند.
پردیس بالادست در حوزه حفاری، مطالعات میدانی، اکتشاف همچنین فناوری ازدیاد برداشت فعالیت دارد ضمن اینکه حجم بسیار عظیمی از سرویس های علمی – آزمایشگاهی را به مراکز نفتی می دهد که می توان گفت، در ایران بی نظیر هستند و مداوم مورد استفاده مناطق نفت خیز قرار می گیرند. البته یکسری همپوشانی و نقاط اشتراک همکاری بین این سه پردیس نیز وجود دارد. به عنوان نمونه پس از مراحل اکتشاف و استخراج، نمکزدایی و تفکیک نفت از گاز در پردیس پایین دستی انجام می شود، در حالی که از اختیارات و فعالیت های بالادستی است.
همچنین در بحث محیط زیست از لحظه ای که یک دکل حفاری تاسیس می شود نیز همکاری مشترک وجود دارد. در پژوهشگاه صنعت نفت طرح های بسیاری به صورت مشترک بین سه پردیس اجرا می شود. برای نمونه مواد شیمیایی بسیاری وجود دارند که مورد نیاز حفاری ها، کنترل آب در مخزن و یا ازدیاد برداشت هستند. این مواد شیمیایی در پردیس پایین دستی تولید می شوند و در بالادستی مورد استفاده قرار می گیرند، لذا در پژوهشگاه نیز یک چرخه پژوهشی در جریان است.
پردیس پایین دستی چه ساختار و وظایفی برای صنعت نفت کشور دارد؟
پردیس پایین دستی دارای پنج پژوهشکده به نام های پالایش نفت، توسعه گاز، کاتالیست، مهندسی، پلیمر شیمی و پتروشیمی و یک مرکز تحت عنوان نانو فناوری است، در حقیقت پردیس پایین دست در این حوزه ها فعالیت پژوهشی می کند. در چند سال گذشته توانسته ایم دستاوردهای پژوهشی خود را به صنعت ببریم و این طور نیست که کار ما پژوهش برای پژوهش بوده باشد. برخی واحدهای صنعتی مان در حال فعالیت هستند که پیش از این طراحی و لیسانس آنها از کشورهای اروپایی و امریکایی می آمده اما الان واحدهایی وجود دارد که با لیسانس و مهندسی پژوهشگاه صنعت نفت طراحی شده اند و یا در حال احداث هستند. برای نمونه می توانم به پارس جنوبی، پتروشیمی خارگ، پالایشگاه امام خمینی اراک و پالایشگاه کرمانشاه اشاره کنم که واحدهای تحت لیسانس پژوهشگاه در آنها در حال کار و یا در حال ساخت می باشند. همچنین ما قراردادهایی با کشورهای خارجی نیز داریم. پژوهش های ما همگی متقاضی دارند.
باید توجه داشت که بخش خصوصی کمتر روی آینده سرمایه گذاری می کند و این دولت است که باید روی این قضیه سرمایه گذاری داشته باشد. لذا برخی از پژوهشهای ما آینده نگرانه است و بخشی از در آمدهای تخصصی پژوهشگاه روی حوزه هایی که فکر می کنیم در آینده تجاری شود و عواید خوبی برای کشور داشته باشد، سرمایه گذاری کرده و تحقیق می کنیم و اینها به مراحلی میرسانیم که بعدها بتوانیم به صنعت عرضه کنیم. اما نود درصد پژوهش های ما مشتری محور هستندکه برخی از آنها برای داخل صنعت نفت و برخی برای بیرون از آن و حتی برخی برای خارج از کشور انجام می شوند.
*کاتالیست قلب فرایند بلوغ فناوری است
مرکز نانو فن آوری و پژوهشکده کاتالیست چه جایگاه و اهمیتی در پایین دست دارند و چه ویژگی های خدماتی به صنعت نفت کشور می رسانند؟
در پالایشگاه های نفت و گاز و پتروشیمی ها واحدهای فرایندی وجود دارد که نقش اصلی در آنها را کاتالیست ایفا می کند. در بسیاری از واحدهای صنعت نفت اگر کاتالیست وجود نداشته باشد هیچ کار خاصی نمی تواند انجام شود. به طور مثال در تبدیل نفتا به بنزین، کاتالیست نیاز است و بدون آن، این تبدیل امکان پذیر نیست. همچنین در تولید بنزین یورو 5 کاتالیست باید گوگرد و ترکیبات اضافی را حذف کند یا در تبدیل گاز به مایع و فرایند جی تی ال، کاتالیست رکن اصلی و اساسی است. در بهینه سازی برش های سنگین باز هم کاتالیست جایگاه مهمی دارد.
سالانه هزینه های سنگینی برای کاتالیست در صنعت نفت پرداخت می شود، اگر مراکز پژوهشی بخواهند صاحب دانش فنی باشند، یکی از مهمترین کارهایی که باید انجام دهند، توسعه کاتالیست است. اخیرا از یکی از شرکت های مطرح اروپایی که در زمینه پالایش و پتروشیمی فعالیت های زیادی دارد بازدید داشتم، آنها عمده فعالیت شان را روی کتالیست انجام می دادند. چون کاتالیست قلب فرایند بلوغ فناوری است.
پژوهشکده کاتالیست پژوهشگاه صنعت نفت، موفقیت های خوبی در سالهای اخیر داشته اما هنوز با آنچه انتظار داریم، فاصله است. پژوهشگاه صنعت نفت چندین کاتالیست را به فناوری رسانده و به بخش خصوصی واگذار کرده که الان در حال استفاده است. برای نمونه کاتالیست تبدیل نفتا به بنزین را به مرحله تولید رسانده ایم. کاتالیست بنزین سازی یکی از کاتالیست های بسیار مهم و راهبردی و حیاتی در صنعت پالایش است. این کاتالیست همیشه از اروپا و امریکا وارد شده اما پژوهشگاه صنعت نفت در یکی دو سال گذشته به این فناوری دست پیدا کرده است. ضمن اینکه آن را به یک بخش خصوصی واگذار کرده در کنار اش قرار گرفته است و تولید را در مقیاس صنعتی پیش برده است. هم اکنون این کاتالیست برای پالایشگاه ستاره خلیج فارس تولید شده است. همچنین کاتالیست های گوگرد زدائی و برخی زئولیت ها نیز به بخش خصوصی واگذار کرده ایم.
*توسعه کاتالیست یک مسئله راهبردی است
چند درصد از نیاز کنونی کاتالیست صنعت نفت ما تولید پژوهشگاه است؟
فعلا درصد کمی را شامل می شود؛ زیرا در تجاری سازی این فناوری هنوز جوان هستیم. یکی از کارهایی که صنعت نفت باید انجام دهد تا تجاری سازی کاتالیست انجام شود، استفاده از کاتالیست های داخلی است. البته اکنون پالایشگاه ها علاقمند به استفاده از کاتالیست های داخلی هستند. کاتالیست یک مسئله راهبردی محسوب می شود، زیرا در زمان تحریم بسیاری از کشورها از فروش کاتالیست ممانعت می کردند و ما برای تهیه کاتالیست دچار زحمت بسیار بودیم.
پژوهشکده کاتالیست یکی از مهمترین پژوهشکده های ماست که باید تقویت شود. در بازدیدی که از یک کشور اروپایی داشتیم، متوجه شدیم دولت نصف بودجه مرکز پژوهشی شرکت بزرگ نفتی آن کشور (حدود 150 میلیون یورو) را تامین می کرد، این در حالی است که این شرکت با 60سال کار مستمر در صنعت نفت و گاز درآمدهای بسیار خوبی نیز دارد. مسئله مهم این است که آن بودجه را روی بهینه سازی کاتالیست ها هزینه می کردند. امکانات شان در برابر ما قابل مقایسه نیست اما ما با همین امکانات توانستیم چند کاتالیست مهم را به عرصه تجاری و صنعتی برسانیم.
نانو فناوری علم جدید و روز دنیاست و خوشبختانه پژوهشگاه صنعت نفت در بحث نانو در تمام کشور پیشرو است و الان در این حوزه به همه مراکز خدمات میدهیم. در حال حاضر یک پایلوت تولیدی ساخت نانو لوله های کربنی احداث کرده ایم. نانو لوله کربنی محصولی بسیار مهم است که پایه بسیاری از محصولات نانو قرار می گیرد و بسیاری از محصولات نانو را از این ماده تولید می کنند. پژوهشگاه صنعت نفت بزرگترین تولید کننده این محصول در کشور است که علاوه بر آن اکسیدهای فلزی نانو ساختار و برخی از مواد نانو نیز در این پایلوت تولید می شود. البته تحقیقات جدی ما در حوزه نانو ادامه دارد و با بسیاری از کشورها در این زمینه ارتباط علمی و تعامل داریم.
مرکز تحقیقاتی نانو فناوری در کنار سایر پژوهشکده ها تلاش می کند فرایندها را با بهینه سازی خیلی بالاتری پیش ببرد. به طور مثال وقتی یک کاتالیست به صورت نانو، یعنی نانو کاتالیست تولید شود، می تواند بهره وری چند برابر داشته باشد و وقتی بهره وری کاتالیست بالا می رود، حجم راکتور پایین می آید و میزان هزینه در واحدها کاهش می یابد. البته در این زمینه نیاز به پشتیبانی و ساخت و خرید تجهیزات جدید داریم.
*محلول های شیرین سازی گاز کشور کیفیت جهانی دارد
چه مراکز دیگری در کشور بوسیله فرایندهای پژوهشی و فناورانه پژوهشگاه صنعت نفت ساخته شده است؟
در چرخه فناوری همانطور که گفته شد، مرحله آخر تجاری سازی آن است تا به بلوغ برسد. برای توسعه تجاری سازی در ابتدا به حمایت های دولتی و حکومتی نیاز است و برای صاحب نام شدن در دنیا نیز به رفرنس (مرجع) نیاز است. در واقع باید بتوانید با دانش بومی و در داخل کشور ابتدا واحدهای صنعتی را نصب و سپس آن را به دنیا صادر کنید.
گرچه مدیران تا کنون در جهت اینکه دانش را در تجاری سازی وارد کنیم، حمایت های خوبی از پژوهشگاه داشته اند، اما به حمایت های بیشتری نیاز داریم. ما توانسته ایم که واحدهایی را در کشور بسازیم. برای نمونه می توان به واحد بنزین سازی اراک، واحد سولفور زدایی پتروشیمی خارک اشاره کرد.
همچنین در حال ساخت یک واحد بزرگ مرکاپتان زدایی هستیم و واحد پنتان پالایشگاه کرمانشاه را نیز ساخته ایم. تصفیه گاز نیز یکی از کارهای مهمی است که در این زمینه تولید دانش فنی و ساخت حلال های تصفیه گاز را با نام ایرانی “پارسی سول” ثبت کردیم. این حلال در پالایشگاه مسجد سلیمان آزمایش شده و امسال نیز آن را در پالایشگاه ایلام که گاز آن یکی از ترش ترین گازهای ایران است به مرحله آزمایش می رسانیم. کیفیت این محلول شیرین سازی به اندازه کیفیت محلول های معتبر دنیاست. اگر حمایت ها گسترده تر شود می توانیم دستاوردهایمان را هرچه بیشتر ارائه دهیم و نقش مان را درتوسعه فناوری برای صنعت نفت، بهتر ایفا کنیم.
