در ادامه، گفتگوی خبرنگار شانا با بهنام میرزایی، رئیس بازرسی فنی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران را می خوانید.
ابتدا درباره بازرسی فنی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران توضیح دهید.
با تاسیس شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران و با توجه به افزایش حجم پروژه های گازرسانی، هدفگذاری در شرکت ملی گاز ایران در ارتباط با بازرسی فنی و بحث کنترل کیفیت متفاوت و نگاه به شرکتهای خصوصی و توانمندی شرکتهای بازرسی شخص ثالث مطرح شد و یکی از ماموریتهای مهمی که در آن مقطع برای این واحد مطرح شده بود، ارزیابی این شرکتها بود.
از همین رو، این نگاه ایجاد شد که بازرسی فنی در روند کار و بر عملکرد شرکتهای بازرسی فنی شخص ثالث نظارت عالیه داشته باشد.
با توجه به این که شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران مجری پروژه های کلان شرکت ملی گاز ایران است و پروژه های اصلی در این مجموعه انجام می شود، تصمیم بر این گرفته شد که نفرات بازرسی فنی ستاد به این شرکت منتقل شوند.
هم اکنون بازرسی فنی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران از چند بخش تشکیل شده است؟
این واحد از بخشهای کنترل کیفیت ساخت، کنترل فنی طرحها، بازرسی فنی جوشکاری و NDT ، بازرسی فنی برق و ابزار دقیق، بازرسی فنی مکانیک و خوردگی و حفاظت از زنگ تشکیل شده است و بر اساس چارت سازمانی، 33 نفر در آن مشغول به فعالیت هستند.
بازرسی مکانیک یکی از زیرمجموعه های بازرسی فنی به شمار می آید و این مجموعه به صورت مشخص در ارتباط با بازرسی شیرآلات، مخازن تحت فشار، مخازن ذخیره، اتصالات و شیرآلات صنعتی مورد نیاز پروژه ها مشغول به کار است.
یکی از وظایف بازرسی فنی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران، بازرسی ساخت لوله و اعمال پوشش لوله های مورد نیاز شرکت ملی گاز ایران است و هم اکنون 12 نفر از پرسنل این واحد در شرکتهای لوله سازی و اعمال پوشش لوله از جمله لوله سازی اهواز، لوله سازی ماهشهر، لوله و پوشش صفا، سدید تهران، پوشش سلفچگان، کالوپ و سپنتا به بازرسی فنی مشغولند.
این کارشناسان نه تنها برای پروژه های شرکت ملی گاز ایران بلکه بر مبنای تقاضای شرکتهای گاز استانی و شرکت بازرگانی گاز نیز بازرسی فنی انجام می دهند.
علاوه بر شرکتهای لوله سازی و پوشش، بازرسی از شیرهای ساخت شرکت صنایع شهید کلاهدوز نیز به صورت مستقیم با حضور کارشناسان بازرسی فنی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران انجام می شود و در بقیه موارد بازرسیها از سوی شرکت بازرسی فنی شخص ثالث انجام خواهد شد.
بنابراین بازرسی فنی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران بر عملکرد بازرسی فنی این شرکتها، نظارت عالیه دارد و این اطمینان را به مجریان می دهیم که بازرسی فنی مطابق با استاندارد است.
نظارت بر آزمایشهای بازرسی هیدروتست نیز از دیگر وظایف امور بازرسی فنی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران است. نظارت برآزمایشهای نبود هوا، مقاومت مکانیکی، نشتی و عملیات خشک کردن خطوط انتقال از فعالیتهای این بخش است.
واحد کنترل خوردگی و حفاظت از زنگ نیز از دیگر واحدهای تحت نظر بازرسی فنی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران است. مجموعه همکاران در این واحد در زمان پوشش خطوط حضور و فرآیند بازرسی را انجام می دهند. این بخش به دلیل این که پس از اجرای آن خطوط انتقال گازدار و به بهره بردار تحویل می شود یکی از بخشهای حساس به شمار می آید.
در ارتباط با واحد بازرسی فنی برق و ابزار دقیق، باید اشاره به این موضوع اشاره داشته باشم که علاوه بر این که در خطوط انتقال تجهیزاتی از جمله اکچیوتر داریم که زیرمجموعه ابزار دقیق می شود، به صورت مشخص در ایستگاه های تقویت فشار نیز گستره عظیمی از بحث ابزار دقیق وجود دارد. از سوی دیگر یک بخش اصلی طرح توسعه پالایشگاهی نیز برق و ابزار دقیق است که این واحد در این زمینه با طرحها همکاری داشته و خدمات بازرسی فنی ارائه می کند.
واحد بعدی، بازرسی فنی جوشکاری و NDT است و وظایفی که این کارشناسان بر عهده دارند، هماهنگی مجریان، ارزیابی جوشکاران و مفسران است که برای پیمانکاران انجام می دهند. در این زمینه باید بگویم که بازرسی فنی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در زمینه بررسی و تایید وندورلیست شرکتهای تولید کننده الکترود جوشکاری با شرکت ملی گاز ایران همکاری دارد.
این واحد علاوه بر این در فرآیند تایید WPS و PQRنیز همکاری می کنند و زمانی که لازم می شود در پروژه ای PQR گرفته شود با توجه به الزامهایی که استاندارد مشخص کرده است، نظارت و بررسی این بخش را نیز همکاران بازرسی فنی انجام می دهند.
از طرفی، ما با تمام طرحهای فعال شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران و مدیریت تدارکات کالا در ارتباط با موضوع اقلام مازاد پروژه ها همکاری داریم. با توجه به این که یکی از فرآیندهای اصلی کاری ما، بازرسی از پروژه هاست، کارشناسان این مجموعه در زمینه بازرسی از پروژه ها نیز فعالیت می کنند. به طور کلی فعالیت واحدهایی که بیان شد، زیرنظر دو واحد اصلی این امور یعنی کنترل کیفیت ساخت و کنترل فنی طرحها انجام می شود. بنابراین ما فرآیندهای مختلفی را برای کار با مجریان و تدارکات کالا و شرکت های گاز استانی داریم.
با توجه به انتقال بدنه بازرسی فنی شرکت ملی گاز ایران به شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران، هم اکنون بازرسی فنی ستاد چه فعالیتهایی انجام می دهد؟
نظامنامه بازرسی، حدود دو سال پیش از سوی شرکت ملی گاز ایران تدوین شد. این نظامنامه وظایف بازرسی فنی شرکتهای تابعه شرکت ملی گاز ایران را مشخص کرده است.
به طور کلی، بازرسی فنی شرکت ملی گاز ایران وظیفه سیاستگذاری را برعهده دارد. یکسری فعالیتها بین بازرسی فنی شرکتهای تابعه مشترک است، بنابراین بازرسی فنی شرکت ملی گاز ایران، سیاستگذاری در زمینه این امور را انجام می دهد و به تدوین رویه ها واستانداردهای بازرسی فنی مشغول است.
از سوی دیگر، واحدهای بازرسی فنی شرکتهای تابعه را ارزیابی می کند. تا دو سال پیش ارزیابی شرکتهای بازرسی شخص ثالث برای ثبت دروندورلیست از سوی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران انجام می شد که با فعال شدن بازرسی فنی شرکت ملی گاز ایران، هم اکنون این کار از سوی ستاد انجام می شود.
آیا در زمینه های کاری خود با شرکت ملی گاز ایران همکاری دارید؟
بله؛ علاوه بر همکاری در زمینه های مختلف، در کمیته های استاندارد مانند کمیته استاندارد تجهیزات فرآیندی، کمیته استاندارد اتصالات، لوله و شیرآلات همکاری داریم. ضمنا با عضویت در کمیته فنی بازرگانی و کمیته تعیین صلاحیت سازندگان و فروشندگان شرکت مهندسی و توسعه گاز با مجموعه های دیگر شرکت همکاری داریم.
از طرف دیگر با بازرسی فنی شرکت ملی گاز ایران برای تدوین مشخصات فنی بازرسی در قالب کمیته های IGSI و کمیته های راهبردی همکاری می کنیم.
با توجه به توضیحات ارائه شده، حضور فعالی در عرصه اجرای پروژه ها دارید. لطفا درباره چند پروژه کلان که به صورت خاص در آن حضور دارید توضیحاتی ارائه کنید.
بازرسی فنی ورقهای فولادی تولید شده در شرکت اسار هند از جمله پروژه های مهمی به شمار می آید که فعالیت هایش برعهده ماست. بر اساس قراردادی که شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران با شرکت اسار هند امضا کرده است، 2.5 میلیون تن ورق برای ساخت لوله در سایزهای 36، 42 و 56 با مشخصات فنی مختلف از این شرکت خریداری می شود. بر این اساس، ورقهای تولید شده در این شرکت به شرکتهای داخلی برای ساخت لوله تحویل می شود.
علاوه براین که بازرسی فنی شخص ثالث که در شرکت اسار هند مستقر است، کارشناسان بازرسی فنی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران نیز بر فرآیند تولید و بازرسی فنی نظارت عالیه دارند. از دیگر پروژه های کلانی که بازرسی فنی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در آن حضور دارد، نظارت بر تولید شیرهای توپی صنایع شهید کلاهدوز است. بازرسی فنی صنایع شهید کلاهدوز به صورت مستقیم از سوی این مجموعه انجام می شود.
نظارت بر ساخت 201 دستگاه شیر در سایزهای 30، 42 و 48 و 56 نیز از دیگر فعالیتهای امور بازرسی فنی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران است. تاکنون 80 مورد از شیرها ترخیص و به انبار تحویل شده است.
به دانش فنی ساخت این شیرها نیز دست یافته ایم یا تنها به مونتاژ آنها اکتفا کرده ایم؟
این پروژه با هدف انتقال تکنولوژی بوده و شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران دو هدف را دنبال کرد. از یک طرف این اطمینان را ایجاد کرد که 201 دستگاه شیر با سایزهای بالا بر مبنای اکچیوتورهای مختلف و بر اساس تنوع کاری موجود ساخته شود. علاوه بر این، بحث انتقال تکنولوژی نیز وجود داشت و دانش فنی ساخت به شرکتهای سازنده داخلی منتقل شد، به طوری که صنایع شهید کلاهدوز هم اکنون به یک سازنده شیر با سایز بالا تبدیل شده است.
در خصوص برنامه هایی که در آینده برای این واحد تعریف شده است توضیحاتی ارائه کنید.
ممیزی شرکتهای بازرسی فنی شخص ثالث از جمله وظایف اصلی این امور به شمار می آید. با توجه به جلسات کارشناسی که برگزار شد، وجود یک فرآیند کاملا مشخص برای کنترل این شرکتها در نظر گرفته شد.
همان گونه که می دانید شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران بر مبنای نظام اجرای طرحهای صنعت نفت تاسیس شده است. این نظامنامه مجری را به عنوان یک عامل اصلی کارفرمایی تعریف کرده که با همکاری مشاور و پیمانکار یک پروژه EPC را انجام می دهد. بر این اساس مشخص کرده است که عوامل دیگراز جمله بازرسی فنی، HSE و معاونت مهندسی باید در کنار مجری باشند که پروژه ها به خوبی اجرا شود.
در همین راستا ما احساس کردیم که در زمینه ارزیابی شرکتهای شخص ثالث به دلیل این که پیمانکار EPC مسئولیت طراحی، تامین اقلام، اجرا و تضمین کیفیت را بر عهده داشت، علاوه بر موارد موجود باید فعالیتهای اساسی دیگری انجام دهیم.
بر این اساس پیمانکار ملزم می شود برای تامین اقلام، اجرا و همچنین بخش NDT، از خدمات بازرسی شخص ثالث مورد تایید شرکت ملی گاز ایران استفاده کند اما جای شرط کافی این فرآیند که اطمینان حاصل شود این شرکت کار خود را درست انجام می دهد خالی است بنابراین بر مبنای استقرار IMS و این که هر واحدی باید هدفی را برای خود تعریف کند، هدف ارزیابی و ممیزی شرکت بازرسی شخص ثالث را در سال 92 برای خود تعریف کردیم.
در سالهای 92 و 93 این هدف را دنبال کردیم و در سال 92، پنج شرکت و در سال گذشته نیز هفت شرکت را ممیزی کردیم. بر همین اساس دستورعمل ممیزی شرکتهای بازرسی فنی شخص ثالث را تدوین کردیم. خوشبختانه این دستورعمل نهایی و تایید و از سوی مدیریت عامل به مجریان ابلاغ شد.
در این دستورعمل چه الزاماتی تعریف شده است؟
بر اساس این دستورعمل، مجریان باید از پیمانکاران بخواهند که قراردادهایی را که با بازرسی شخص ثالث امضا می کنند به بازرسی فنی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران ارائه کنند و مطابق با آن اطلاعاتی از بحث فنی این قرارداد به عنوان مثال چه کالایی قرار است در این قرارداد ساخته و در پی آن بازرسی شود را به این امور ارائه دهند.
این موضوع از جمله فعالیتهای مهمی است که آغاز کرده ایم و خیلی باید برای آن وقت بگذاریم. به هر حال فرآیند برون سپاری، یک فرآیند اجتناب ناپذیر است و ما باید خودمان و همکارانمان را به دانش ارزیابی شرکت بازرسی فنی شخص ثالث، بیشتر مسلط کنیم.
خوشبختانه این فرهنگ در شرکت نهادینه شده است که مجریان به این اطمینان برسند که ورود بازرسی فنی برای این است که به انجام صحیح فعالیتها اطمینان دهد.
تا چه میزان از دانش روز و روشهای نوین در بخشهای کاری خود استفاده می کنید؟
یکی از موضوعات مهمی که روی آن کار می کنیم استفاده از روشهای نوین بازرسی است. با پیشرفت دانش، بحث NDT نیز رشد می کند و روشهای جدید به وجود می آید. به عنوان مثال رادیوگرافی دیجیتال جایگزین رادیوگرافی با فیلم از سرجوشها شده است. در این روش با توجه به حذف فیلم که همیشه به عنوان مستندات باید به بهره بردار تحویل دهیم سامانه نگهداری مستندات بهتری خواهیم داشت و از طرف دیگر دقت رادیوگرافی دیجیتال و سرعت انجام آن بالاتر از روش قبلی است.
البته این موضوع یک پیشنهاد پژوهشی بود که در قالب آن شورای پژوهش شرکت ملی گاز ایران مصوب کرد که ابتدا یک تجربه از این جریان داشته باشیم و یک گزارش به هیئت مدیره شرکت ملی گاز ایران ارائه دهیم تا بر مبنای آن هیئت مدیره برای ورود به این مقوله سیاستگذاری کند.
پس از پیگیریهای انجام شده، در نهایت قرار شد در 10 کیلومتر از خط 36 اینچ کوهدشت- خرم آباد که اجرای آن بر عهده شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران است رادیوگرافی دیجیتال به همراه رادیوگرافی سنتی انجام و نتایج مقایسه شود.
بحث بعدی، روشهای جایگزین رادیوگرافی است. امروزه در دنیا روشهای نوین آلتراسونیک مانندTOFD وPhased Array جایگزین روش رادیوگرافی شده است. خوشبختانه در بخش خصوصی این موضوع اتفاق افتاده است و ما نیز در چند پروژه تاسیسات تقویت فشار گاز از جمله ایستگاه پارچین این تجربه را داریم.
در ادامه، بحثی که مطرح شد این بود که از یک طرف خود ما به این دانش مسلط شویم. بر این اساس هماهنگی لازم برای سپری کردن دوره تخصصی در زمینه روشهای نوین آلتراسونیک از سوی همکاران بازرسی فنی و کارشناسان، تمام طرحها انجام شد. همچنین پیشنهادی به مدیریت عامل ارائه شد مبنی بر این که برای این روشهای جدید باید دستورعمل داشته باشیم.
هم اکنون دستورعمل کلی با عنوان جلد دوم پیمان و استاندارد اجرای پروژه خطوط انتقال وجود دارد و این استاندارد یک فصل مشخص و کامل در مورد جوشکاری و یک فصل نیز در مورد رادیوگرافی دارد اما اگر قرار باشد که از روش جدیدی استفاده کنیم، این استاندارد نیز باید به استانداردهای مربوطه جامع تر ورود کند.
خوشبختانه مدیریت عامل نظر مثبت در این زمینه داشتند و دستور دادند که یک کارگروه با همکاری معاونت مهندسی و بازرسی فنی تشکیل شود و این فرآیند را دنبال کنند تا ما علاوه بر تعریف جامع در زمینه دستورعمل اجرایی این روشها، به دانش آن نیز مسلط شویم.
علاوه بر استانداردی که ذکر کردید، فعالیتهای شما بر مبنای چه استانداردهایی انجام و صحه گذاری می شود؟
خوشبختانه در شرکت ملی گاز ایران مجموعه ای تحت عنوان امور تدوین استانداردها وجود دارد که استانداردهای IGS را تدوین می کنند. استاندارد؛ حداقل الزامات فنی یک کالاست.
برای تدوین استاندارد چه مراحلی طی می شود؟
برای تدوین استاندارد یک کمیته تشکیل و آن را تدوین می کند. این استاندارد در شورای عالی استاندارد، نهایی و با نامه هیئت مدیره به تمام شرکتهای تابعه ابلاغ می شود. بنابراین اگر هر مجموعه از شرکت ملی گاز ایران بخواهد کالایی خریداری کند، خرید خود را باید بر مبنای این استاندارد انجام دهد.
استاندارد، شامل بخشهایی از جمله مشخصات فنی مواد اولیه، الزامات طراحی و تست و بازرسی است، به این معنی که در مورد اقلام، مشخص شده که چه تستهایی باید در کارخانه انجام شود. بر این اساس نه تنها ما بلکه هر شرکت بازرسی زمانی که می خواهد فعالیتی انجام دهد بر مبنای آن الزامات این کار را انجام می دهد.
اتفاقی که در بازرسی فنی رخ می دهد این است که مشخص می شود فرآیند بازرسی و کنترل کیفیت به چه صورتی انجام شود. به عنوان مثال هر کارخانه سازنده، واحد کنترل کیفیت دارد و وظایفی بر عهده آن است.
از سوی دیگر، وظایفی نیز بر عهده بازرسی فنی کارفرما به عنوان مثال شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران است. لذا QCP و ITP بر مبنای استانداردها تکمیل و مشخص می شود که چه فعالیتهایی را بازرسی باید انجام دهد.
البته استثناهایی نیز وجود دارد. در برخی موارد برای اقلامی که برای آنها استاندارد IGS تعریف نشده است از استاندارد IPS استفاده می کنیم. اگر تجهیزی باشد که این استانداردها برای آن تدوین نشده باشد این پیشنهاد را ارائه می کنیم که استاندارد تدوین شود و از طرف دیگر از استاندارد بین المللی استفاده می کنیم.
با شرکتهای دانش بنیان و دانشگاه ها نیز همکاری دارید؟
بله؛ در ارتباط با بازرسی فنی سه کار انجام می دهیم. نخست بحث آموزش همکاران است که خوشبختانه واحد آموزش نیروی انسانی شرکت مهندسی وتوسعه گاز ایران با توجه به استقرار IMS فعالیتهای خود را بر مبنای این الزامات انجام می دهد.
بر این اساس، ابتدای هر سال از این واحد نیازسنجی آموزشی دریافت می شود و بر مبنای تخصص همکاران و نیازی که آنها دارند به خصوص روشهای نوینی که مطرح می شود آموزشها و نفرات را مشخص می کنیم لذا با این شرکتها و دانشگاه ها یک ارتباط آموزشی داریم.
از طرف دیگر، فعالیت تنگاتنگی با امور پژوهش شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران داریم. امور پژوهش در ارتباط با پیشنهادهای پژوهشی که از سوی پژوهشگاه صنعت نفت و دانشگاه ها مطرح می شود فعالیت می کند. به طور کلی این پیشنهادها در حوزه روشهای نوین و دانش روز است.
امور پژوهش این موارد را به امور بازرسی فنی منعکس می کند و ابتدا ارزیابی می کنیم که این روش چه کمکی به بحث کیفیت و افزایش بازدهی پروژه ها می کند. در برخی مواقع مکاتبات ما طولانی می شود و جلساتی را برگزار می کنیم تا انتقال تجربه انجام و این پیشنهاد کاربردی تر شود.
زمانی که پیشنهاد تایید شد، به شورا ارائه و یکی از کارکنان بازرسی فنی به عنوان ناظر اجرایی این پیشنهاد مشخص می شود. از طرف دیگر با شرکتهای دانش بنیان و شرکتهایی که مدعی هستند روش نوینی دارند، جلساتی برگزار می کنیم و این جلسات منتهی می شود به تشکیل کارگروه هایی که در این زمینه کار می کنند.
سخن پایانی…
به دلیل برخی محدودیتهای بین المللی، امکان همکاری با شرکتهای بین المللی کاهش یافت که البته این موضوع منجر به توانمندسازی قابل توجه کارشناسان داخلی شد و توانستند تهدیدها را به فرصت تبدیل کنند.
به هرحال ما مدعی هستیم نفراتی که در مجموعه صنعت نفت فعالیت می کنند با توجه به توان فنی بالا با منصفانه شدن شرائط می توانند به تبادل اطلاعات بپردازند و پس از مدتی پیشرفت قابل توجهی خواهیم داشت، ضمن این که باید این واقعیت را بپذیریم که اگر شرائط منصفانه باشد دانش روز از شکل استاندارد ورود می کند بنابراین توانمندی نسبی کنونی سازنده های ما نیز به یک توانمندی متعالی تبدیل می شود.
از سوی دیگر، ارتباط با جوامع فنی بین المللی می تواند سیاستگذاری و استراتژی شرکت ملی گاز ایران را اثر بخش تر کند. به هرحال شرکت ملی گاز ایران باید ارتباطات جهانی داشته باشد تا از موضوعات روز جهان در بحث گاز استفاده کند.
