آقای حسینی الان برخی نگرانند که ممکن است کمیته تجدید نظر در قراردادها به اشکالی از قرارداد برگردد که شاید دوره آن سپری شده باشد. مثل قراردادهای امتیازی یا مشارکت در تولید. لطفا در این مورد توضیح دهید.
قرارداهای امتیازی در ایران با ملی شدن صنعت نفت در کشور برای همیشه دفن شده است. دوره امتیازات در ایران تمام شده هر چند که در دنیا تمام نشده است. الان بخشی از قرارداذهای خصوصا در کشورهای صنعتی و مثلا در اروپا قراردادهای امتیازی است.
ما قراردادهای مشارکت در تولید را نیز به لحاظ ویژگی های مثبت و منفی آنها بررسی کرده ایم اما مطلقا قرار نیست که قرارداد مشارکت در تولید را استفاده بکنیم.
اما برخی کارشناسان می گویند استفاده از قراردادهای مشارکت در برخی جاها مانند میدان های مشترک چندان بد هم نیست.
بینید ما دو تا بحث داریم. یک بحث مدل قراردادهای ملی ماست که باید مدلی باشد که هرجا خواستید از آن استفاده بکنید مفید باشد. یعنی بتواند شرکت ها را جذب بکند و منافع ما را نیز تامین کند.
اما یک وقت هست که شما یک جای خاص و یک مورد خاص را در نظر دارید. ما قرارمان این نیست از این قراردادها استفاده بکنیم اما اگر کسی بیاید و بگوید ما می خواهیم در مناطق بسیار پر خطر مانند آبهای عمیق دریای خزر که پتانسل کم است و ریسک بالاست و صدها میلیون دلار سرمایه گذاری نیاز دارد هزینه بکنیم برای این جور جاهای پر خطر یا حتی میادین مشترک که ما سرعت عمل مورد نظرمان است اگر آن شرکت یک امتیازات ویژه ای خواسته باشد آن مسائل ویژه را ما باید در نظر بگیریم چرا که این یک قاعده است. میزان ریسکی که یک شرکت تجاری می پذیرد باید با میزان پاداشی که می گیرد متناسب باشد.
ما باید قراردادهای خود را به گونه ای تنظیم بکنیم که اگر کسی حاضر شد بیاید در مناطق سخت و پر خطر مانند مناطق مرکزی کویر کار بکند انگیزه داشته باشد چرا که در این مناطق پتانسیل کم است و ما صلاحمان در این نیست که برویم پولمان را در انجا صرف اکتشاف بکنیم.
حالا اگر شرکتی خواست دست به ریسک بزند طبیعتا ما باید در قراردادها جاهایی را ببینیم که آنها بتوانند به پاداش مناسب خود برسند. ما این کار را خواهیم کرد. این که آقای وزیر گفته اند ما قراردادهایمان از عراق نیز بهتر خواهد بود یکی از این بحث ها است. یعنی جاهایی که ریسک ها بالاست شرکت ها بیایند و سرمایه گذاری بکنند. وگرنه نفت خزر و کویر مرکزی همیشه توسعه نیافته باقی خواهد ماند. ما باید با پول شرکت های خارجی این کارها را انجام بدهیم و برای این که این کارها را انجام بدهیم متناسب با آن ریسک ها باید پاداش هایی هم داشته باشیم. همین جا اشاره کنم بر اساس ارزیابی هایی که ما داریم به این نتیجه رسیده ایم قراردادهای عراق چندان هم قراردادهای مناسبی نیستند کما اینکه امروزه شماری از شرکت های بین المللی عراق را ترک می کنند.
خوب این ترک کردن ممکن است به خاطر ناامنی باشد؟
نه. این ها به لحاظ مسائل قراردادی دارند عراق را ترک می کنند نه امنیتی.
آن گونه که شما توضیح دادید دوران امتیازات به سرآمده است و به قول شما دفن شده است. همچنین قراردادهای مشارکت در تولید هم به جز موارد استثنایی کاربردی نخواهند داشت. قراردادهای بای بک هم که نیاز به تجدید نظر دارند. بنابر این مدل قراردادی جدید چگونه مدلی خواهد بود و آیا نام خاصی خواهد داشت؟
اولا این مدل جدید مدل قراردادی ایران خواهد بود. یعنی مدلی که بتواند به سرعت جای خود را در صحنه های بین المللی باز کند. امروزه کشورهای صاحب نفت و خصوصا کشورهای در حال توسعه عموما تشنه مدل های قراردادی جدید هستند. الان کشورهای آمریکای لاتین، کشورهای خاورمیانه عموما دنبال مدل های جدیدی از قراردادهای خدماتی (سرویس کانتراکت) هستند و دارند انواع آن را طراحی می کنند . اینها واقعا تشنه مدلی هستندکه کارآمد باشد.
ما هم دنبال همین مدل های کارآمد هستیم، صرف نظر از این که اسمش چه خواهد بود. ما طبیعتا به طرف قراردادهای خدماتی خواهیم رفت اما فعلا اسمی برای آن نمی گذاریم. مهم محتوا است. این قراردادها باید از نظر محتوا به گونه ای باشد که هم منافع ملی ما را حفظ کند هم در چارچوب قوانین و مقررات جاری کشور باشد هم آنقدر برای شرکت ها جاذبه داشته باشد که در بازار رقابتی ما را ترجیح بدهند و بیایند به طرف ما.
البته من یک نکته را نیز بگویم و آن اینکه همه رقابت نیز در محتوای یک قرارداد نیست. ما خوشبختانه به لحاظ رقابت دست بالا را داریم و این بخاطر ویژگی هایی است که مخازن کشور دارد. ما نه فقط بزرگترین مخازن گازی دنیا را داریم و نه فقط چهارمین ذخایر بزرگ نفت را داریم بلکه ذخایر ما با ریسک و هزینه بسیار پایین قابل برداشت است.
البته برخی نظرات متفاوتی دارند و مثلا می گویند که چاه های نفت ایران نیمه دوم عمر خود را طی می کنند در حالی که برای مثال میادین نفت عراق جوان هستند. برخی معتقدند به دلیل نیاز به روش های بازیافت ثانویه و مسائل خاصی که این چاه ها دارند ریسک سرمایه گذاری در آن ها بالاست.
نه این طور نیست. بخشی از صحبتی که شما می کنید درست است اما نتیجه گیری آن درست نیست. میادین ما میادین بزرگی هستند که به نیمه دوم عمر خود رسیده اند، افزایش یازیافت لازم دارند و این که هزینه های بالاتری دارند. این درست است. ولی مگر همه میادین نفتی ما این هاست؟
ما از بیش از 1 میلیون 600 هزار کیلومتر مربعی که مساحت کشورمان هست حدود یک میلیون کیلومتر مربع آن لایه های رسوبی است که شما در آن ها پتانسیل اکتشافی دارید.
یک وقت که من خودم مدیر اکتشاف بودم ضریب موفقیت را که اندازه گیری کردیم بررسی ها نشان داد که از هر 17 چاهی که زده می شود 14 تای آن موفق است. دارا بودن بالای 85 درصد پتانسیل در دنیا بی نظیر و کم نظیر است.
این در بخش اکتشاف بود. در بخش توسعه در ایران الان شما در همه میادین می توانید به راحتی با 4 یا 5 دلار هزینه نفت تولید کنید. این در حالی است که امروز شرکت ها در مناطقی سرمایه گذاری می کنند که بیش از 40 یا 50 دلار برای استخراج هر بشکه نفت هزینه می کنند یعنی بیش از ده برابر هزینه توسعه میادین ایران، مانند آب های عمیق غرب افریقا، آب های خلیج مکزیک، دریای شمال، در آلاسکا و در سیبری. این شرکت ها در ذخایر نفت غیر متعارف، در نفت های سنگین و شیل اویل ها سرمایه گذاری می کنند. شرکت های نفتی در این مناطق باید 40 یا 50 دلار باید خرج بکنند تا یک بشکه نفت استخراج کنند. بنابراین باید هم این مزیت را نگاه بکنیم و هم چارچوب های قراردادی را و نه بی جهت امتیاز اضافی بدهیم نه آنقدر امتیاز کم بدهیم که کسی نیاید. در این بازار رقابتی ما مجموع مزیت هایمان را باید نگاه کنیم و جمع بندی کنیم. این جمع بندی ما را به این نتیجه می رساند که می توانیم یک مدل قراردادی منصفانه و بر مبنای برد-برد طراحی کنیم.
فکر می کنم اوایل مهر ماه بود که کمیته بازنگری قراردادها ایجاد شد. اگر به کار کمیته به عنوان یک پروژه نگاه بکنیم چقدر پیشرفت داشته است؟
ما دو ماه است که شروع به کار کرده ایم.
اگر برگزاری نشست هم اندیشی در اسفند ما را پایان زمان تنظیم قراردادهای جدید در نظر بگیریم. کار کمیته از زمان شروع به کار تا کنون چند در صد پیشرفت داشته و آیا طبق برنامه ریزی انجام شده به پایان خواهد رسید؟
من فکر می کنم آنچه تا حالا انجام شده در چند بعد بوده است و پیشرفت خیلی خوبی داشته ایم. اول بررسی اسناد مختلفی که باید آن ها را مطالعه می کردیم. ما انواع قراردادها را بررسی کردیم. همچنین قراردادهای گذشته خودمان و عملکرد خودمان را هم بررسی کردیم تا آسیب شناسی کرده باشیم. وقتی می گوییم تجربه 20 ساله داریم باید ببینیم که در کجاها ایراد داریم. این ها را باید شناسایی می کردیم.
خود قراردادها هم چند نسل بوده ما نسل اول، دوم و سوم بای بک را داشتیم. این ها را بررسی کردیم تا به یک جمع بندی از قراردادهای خودمان برسیم. در داخل کشور، مدل های مخلتف قراردادی را باید نگاه می کردیم که این ها را جمع آوری و بررسی کردیم.همچنین باید قراردادهای کشورهای مختلف را جمع آوری و نگاه می کردیم پس اصول کلی قراردادهای 33 کشور را جمع آوری و اینها را در جداولی خلاصه کردیم و در حال مقایسه آن ها هستیم تا دانشمان را نسبت به دیگر قراردادها بالا ببریم. ما در بازار رقابتی باید بدانیم دیگران چه کاری می کنند.
فکر می کنم امروز به مرحله ای رسیده ایم که می دانیم چند تا مطلب است که باید پاسخ داده بشود و مجموع این پاسخ ها فرمول قراردادی ما خواهد بود.
اینها ظرف یکی دو هفته آینده به اتمام می رسد و ما در مرحله ای خواهیم بود که بتوانیم کار تهیه پیش نویس قراردادها را شروع کنیم و یقین دارم که تا زمان برگزاری سمینار هم اندیشی در اسفند ماه خواهیم توانست آن را با جزئیات ارائه دهیم.
