به گزارش شانا، شدت مصرف انرژی یکی از شاخصهای بررسی کارآیی مصرف انرژی است. این شاخص با تقسیم واحدی از انرژی بر واحدی از تولید ناخالص داخلی به دست می‌آید. از واحدهای مختلفی برای این اندازه‌گیری استفاده می‌شود. مثلاً یک یا هزار یا یک میلیون دلار به عنوان واحد تولید ناخالص داخلی و معادل یک بشکه نفت خام یا ۱۰۰۰ بی‌تی‌یو، یا کیلوژول به عنوان واحد مصرف انرژی.
بالا بودن شدت مصرف انرژی نشانگر مصرف بیشتر انرژی است. مثلاً اگر شدت مصرف انرژی در کشور الف دو برابر کشور ب باشد یعنی کشور الف برای تولید میزان برابری کالا و خدمات دو برابر کشور ب انرژی مصرف کرده‌است.
با توجه به روشهای مختلفی که برای اندازه‌گیری شدت مصرف انرژی و همچنین تولید ناخالص داخلی وجود دارد، ارقام متفاوتی از شدت مصرف انرژی کشورها در منابع مختلف اعلام شده‌است. شدت مصرف انرژی از شاخصهای مطلوب برای مقایسه بهره‌وری مصرف انرژی محسوب می‌شود، اما با این نقیصه روبروست که عواملی چون شرایط آب‌وهوایی (مثل سرمای شدید)، تفاوتهای جغرافیایی، و همچنین ساختارهای اقتصادی و نوع صنایع کشور در آن لحاظ نمی‌شود.
آمار و نمودار منتشره در بولتن بین المللی The titi tudorancea نشان می دهد شدت انرژی جهان (مصرف کل انرژی اولیه در هر دلار از تولید ناخالص داخلی و به قیمتهای ثابت 2005 ) در طی سالهای 1991 تا 2007 میلادی با شیبی ملایم از 11384 بی تی یو به 9531 بی تی یو کاهش یافته است ( ارزش حرارتی یک بشکه نفت خام 158.99 لیتری تقریبا برابر 5.8 میلیون بی تی یو است) .
روند کاهش شدت انرژی در جهان در حالی در سالهای 1991 تا کنون منجر به افزایش بهره وری و کاهش سهم انرژی در هزینه های تولید ناخالص داخلی کشورها شده است که بررسی روند تغییرات در شدت انرژی در ایران نشان دهنده حرکت عکس تعالی کشورهای جهان است.
آمار منتشره در بولتن بین المللی The titi tudorancea نشان می دهد شدت انرژی در ایران با یک شیب فزاینده در طی سالهای 1991 تا پایان 2007 میلادی از 24681 بی تی یو به 34710 بی تی یو افزایش پیدا کرده است. جالب این که شدت انرژی در ایران در سال 1980 میلادی 14814 بی تی یو برای هر دلار تولید ناخالص داخلی گزارش شده است که حتی کمتر از سال 1991 میلادی است.
بر این اساس، ملاحظه می شود با توجه به متوسط جهانی شدت انرژی با 9531 بی تی یو برای هر دلار تولید ناخالص داخلی در سال 2007 و در نظر گرفتن شدت انرژی 34710 بی تی یو برای ایران در این سال، ایران حدود 3.6 برابر متوسط جهانی برای تولید هر یک دلار تولید ناخالص داخلی خود انرژی مصرف می کند. به تعبیر دیگر ایرانیها نسبت به متوسط جهانی بیش از 70 درصد در مصرف انرژی اسراف می کنند.
برای درک بهتر تغییرات جهانی مصرف انرژی اولیه برای هر دلار از تولید ناخالص داخلی، نگاهی کلی به شدت انرژی در کشورهایی مانند آمریکا، آلمان، فرانسه، ژاپن، انگلیس و ایران مشخص می کند که کشورهای صنعتی در بیش از سه دهه گذشته با حرکت به سمت ارتقای تکنولوژی تولید و با تاکید بر افزایش استانداردهای مصرف انرژی و با بهره گرفتن از ابزار قیمت از اسراف انرژی جلوگیری کرده اند. اما در کشورهایی مانند ایران که تولید کننده و صادر کننده نفت و گاز هستند همواره شاهد افزایش اسراف و دور ریختن منابع خدادادی هستیم و این موضوع همچنان خسارتهای هنگفتی را به کشور تحمیل می کند!
این در حالی است که آمار مربوط به تغییرات در شدت انرژی ایالات متحده آمریکا نشان دهنده کاهش شدت انرژی در این کشور از 13389 بی تی یو در سال 1980 به 7796 بی تی یو در 2007 میلادی است.
آمار مربوط به تغییرات در شدت انرژی آلمان نشان دهنده کاهش شدت انرژی در این کشور از 6183 بی تی یو در سال 1991 به 4810 بی تی یو در سال 2007 میلادی است.
آمار مربوط به تغییرات در شدت انرژی فرانسه نشان دهنده کاهش شدت انرژی در این کشور از 6556 بی تی یو در سال 1980 به 4995 بی تی یو در سال 2007 میلادی است.
آمار مربوط به تغییرات در شدت انرژی ژاپن نشان دهنده کاهش شدت انرژی در این کشور از 5895 بی تی یو در سال 1980 به 4723 بی تی یو در سال 2007 میلادی است.
آمار مربوط به تغییرات در شدت انرژی انگلیس نشان دهنده کاهش شدت انرژی در این کشور از 7369 بی تی یو در سال 1980 به 3934 بی تی یو در سال 2007 میلادی است.
چنان که آمارهای بین المللی نیز نشان می دهد، ایران با این که از غنی ترین منابع انرژی جهان برخوردار است، تلف کردن و استفاده نادرست از این منابع خدادادی خسارات جبران نا پذیری را به کشور تحمیل می کند.
به گفته بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، برای کاهش شدت مصرف انرژی در کشور باید روشهای قیمتی و غیر قیمتی در نظر گرفته شود زیرا برای کاهش شدت انرژی تنها افزایش قیمت ملاک نیست .
قیمت نازل حاملهای انرژی و عواملی همچون استفاده نکردن از تکنولوژی روز در کارخانه ها، ساختمان سازی، کشاورزی و حمل و نقل و لوازم برقی خانگی باعث شده است که مصرف سرانه انرژی نهایی کشور در مقایسه با سایر کشورها بسیار بالا باشد.
توسعه تکنولوژیهای کاهش مصرف انرژی بی تردید یکی از مهمترین و شاخص ترین سیاستهایی است که کشورهای توسعه یافته در زمینۀ کاهش مصرف انرژی اتخاذ کرده اند.
دستاورد استفاده از چنین تکنولوژیهایی، عمدتاً در شاخصی به نام « شدت انرژی » نمود پیدا می کند. به این ترتیب که رشد مصرف انرژی در این کشورها به دلیل استفاده از تکنولوژیهای کارآمد و رعایت استانداردهای لازم به مراتب کمتر از رشد تولید ناخالص داخلی بوده و در نتیجه این نسبت از یک روند کاهنده برخوردار شده است . اما در ایران بر خلاف بیشتر کشورهای جهان شاهد افزایش شدت انرژی در بیش از سه دهه گذشته هستیم.
منابع:
The titi tudorancea bulletin global edition
فصلنامه راهبرد شماره 51
سازمان بهره وری انرژی
