ماریا فن در هوفن، رئیس آژانس بین المللی انرژی (آی یی ای) در مصاحبه ای اختصاصی با روزنامه کریستین ساینس مانیتور عنوان کرد که هم اکنون ایالات متحده با انقلاب شیل اویل (استخراج نفت خام از سنگهای رسی) سرشار از ذخیره سازی مواد هیدروکربوری است که عملیات موفق زمین شناسی، قیمتهای مناسب نفت، مقررات آسان، فضای مطلوب سرمایه گذاری و نوآوریها در زمینه فناوری از دلایل آن به شمار می روند. اما عمر این انقلاب بیش از یک دهه به طول نمی انجامد و امکان اجرای عملیات استخراج این نوع نفت در همه جای جهان نیز وجود ندارد.
مشروح این مصاحبه در زیر می آید:
– صنعت انرژی در زمینه تکنیکهای مربوط به حفاری با انقلابی رو برو بوده است که منابع جدیدی از نفت سخت یا شیل اویل و شیل گس را بویژه در آمریکای شمالی به روی ما گشوده است. آیا به نظر شما درباره قابلیت بهره وری از این منابع نامتعارف نفت و گاز بزرگ نمایی شده است؟
انقلاب شیل اویل در آمریکا در حال تغییر نقشه جغرافیایی تجارت نفت است اما همان طور که در یکی از گزارشهای آژانس بین المللی انرژی اشاره کردیم ، این روند رشد همیشگی نخواهد بود و پس از مدتی کند می شود و با رکود روبرو می شود که به آن معناست که از سال ۲۰۲۵ به بعد دوباره این عربستان سعودی و کشورهای حوزه خلیج فارس هستند که بازار را در دست می گیرند . همچنین به دلیل تغییر نقشه تجارت نفت، تا حدودی همه نفت تولید شده به آسیا، چین، هند، کره و ژاپن خواهد رفت.
کسانی هستند که واقعا باور دارند می توانند انقلاب شیل اویل آمریکا را در کشورهای خودشان نیز محقق کنند اما قضیه به همین سادگی نیست. آمریکا تنها کشور جهان است که مالکیت زمین و مالکیت منابع طبیعی درون آن متعلق به مالک آن است. مسئله دیگر برای رقابت با شیل اویل آمریکا دارا بودن صنعت مناسب گاز ، دانش لازم، زیرساختهای مطلوب، آب، مهارتهای انسانی، اطلاعات زمین شناسی و مانند آن است.
نکته دیگر این است که خصوصیات زمین شناسی در این نقطه از جهان که انقلاب شیل گس در آن رخ داده با خصوصیات زمین در اوکراین یا لهستان تفاوت دارد. یادگیری این مهارتها امکان پذیر است اما مهارت استخراج شیل اویل قابل کپی کردن نیست.
انگلستان در حال تغییر دیدگاه خود درباره شیل گس است. چین می خواهد شیل گس را توسعه دهد اما منابع آبی کافی ندارد. آفریقای جنوبی در حال بررسی منابع شیل گس خود است. واقعیت این است که منابع شیل گس فراوانی در جهان وجود دارد اما دسترسی به این منابع به سادگی آمریکا نیست.
– 36 ماه است که ایالت کالیفرنیا با خشکسالی شدیدی روبروست و این ایالت را که ۱۵ درصد از نیاز خود را به برق از سدهای هیدروالکتریک برآورده می کند در معرض خطر خاموشی قرار داده است. اهمیت آب در آینده امنیت انرژی جهان چیست؟
استفاده از آب در تولید انرژی مسئله پر اهمیتی است اما از آب به عنوان خنک کننده در نیروگاههای برق نیز استفاده می شود. گاهی مشکل کمبود آب وجود دارد و سدهای هیدروالکتریکی به اندازه ظرفیتی که دارند برق تولید نمی کنند. گاهی نیز مشکل فراوانی آب و تهدید زیرساخت وجود دارد. مسئله دیگر استفاده از آب در روش نامتعارف تولید گاز از روش شکست هیدرولیک است.
سال گذشته اجلاسی در سطح بالا درباره روشهای تولید نامتعارف گاز برگزار کردیم و قرار است جلسه دومی را با موضوع آب در شهر کالگری کانادا برگزار کنیم. هم اکنون پیوند آب و انرژی دست کم گرفته می شود. به پیوند و رابطه غذا و انرژی از جنبه های مختلفی توجه شده است و من فکر می کنم از این به بعد به رابطه انرژی و آب نیز توجه بیشتری خواهد شد.
– کشورهایی مانند اسپانیا و آلمان، همزمان با افزایش هزینه تولید برق در حال رو آوردن به انرژیهای تجدیدپذیر هستند. آیا اروپا در حال کنار گذاشتن اهداف خود در زمینه انرژیهای پاک است؟
اروپا هزینه بالایی برای کربن زدایی پرداخته است و ما باید نسبت به این مسئله آگاه باشیم. برای انتخاب منابع انرژی تجدیدپذیر باید به منابع بومی که در اختیار داریم توجه کنیم. دسترسی به انرژی خورشیدی در جنوب اروپا، در اسپانیا، در پرتغال، در ایتالیا و در یونان نسبت به قسمتهای شمالی اروپا مانند هلند و آلمان بهتر است.
در رشته کوههای آلپ، پیرنه و در کشورهای اسکاندیناوی نیز امکان تولید برق هیدروالکتریک یا تولید برق از جریان آب وجود دارد. از سوی دیگر انرژی باد در شمال اروپا در دسترس تر از جنوب آن است.
مسئله ای که باید به آن توجه کنیم انتخاب فناوری تولید انرژی بر اساس منابعی است که در اختیار داریم زیرا در غیر این صورت هزینه ها به شدت بالا می رود و مجبور می شوید برای این که این انرژی برای همه گروههای مردم به صرفه باشد نه تنها یارانه حاملهای انرژی را افزایش دهید بلکه یارانه فناوریهایی را که برای تولید این انرژیها استفاده می شود نیز بالا ببرید. دولتها باید پول خود را صرف توسعه فناوریها و انواع جدید انرژیهای تجدیدپذیری کنند که هنوز در مرحله آزمایشگاهی قرار دارند.
– برخی کشورهای جنوب صحرای آفریقا منابع تازه ای از نفت و گاز را کشف کرده اند. آیا کشورهایی مانند کنیا و اوگاندا قادرند از ثروت و منابع طبیعی خود بدون آنکه مانند بعضی کشورها از جمله نیجریه دچار مشکلی به نام «نحسی منابع» ( غنی بودن از منابع ولی ناتوان از بهره برداری مناسب از آن) بهره برداری کنند؟
بدون مدیریت مناسب نمی توانید تضمین کنید آنچه که در نیجریه اتفاق افتاده است در جای دیگری رخ ندهد و البته مدیریت خوب بسیار دشوار است. نیجریه یک کشور بسیار فقیر است و به نظر ما آنچه اهمیت دارد این است که نیجریه رابطه خوبی با مردم محلی خود، جمعیتهای میزبان و دولتهای میزبان داشته باشد. این یعنی باید سود و درآمدها تقسیم شود. این تقسیم منافع می تواند به اشتراک گذاری منابع سوختهای فسیلی باشد و یا برای نمونه سرمایه گذاری در فناوری انرژیهای تجدیدپذیر برای آوردن برق به خانه های مردم باشد.
– حدود ۵۵۰ میلیون نفر در آفریقا بدون برق زندگی می کنند. آیا این امکان برای ملل آفریقایی وجود دارد که به جای توسعه شبکه سنتی برق خود به انرژیهای تجدیدپذیر روی آورند تا از این طریق به برق دسترسی پیدا کنند و رشد کنند؟
این بهترین کار است و به نظر من مردم آفریقا از عهده آن بر می آیند. در این قاره نقاط دورافتاده زیادی وجود دارد که به شبکه های کوچک برق و ظرفیت ذخیره سازی آن نیاز دارند. البته همیشه به ظرفیتهای بزرگ ذخیره سازی برق احتیاج نیست اما هزینه ها باید کم شود. بنابراین روی آوردن به گزینه های مختلف کاملا ضروری به نظر می رسد. این گزینه ها شامل انرژی خورشیدی، زمین گرمایی یا ژئوترمال، بادی و دیگر منابع تجدیدپذیر و فسیلی می شود. البته نباید چشمان خود را ببندیم و تصور کنیم همان اقدامهایی که در اروپا انجام شده است به طور دقیق در دیگر نقاط جهان نیز قابل اجراست.
در آفریقا نمی توان تنها از انرژیهای تجدیدپذیر استفاده کرد، بلکه باید از تلفیقی از انرژیها استفاده کنیم. برخی کشورها نیز منابع بومی انرژی خود را دارند. نکته اینجاست که این کشورها چگونه می توانند از این منابع درآمدزایی کنند و آن را صرف تولید برق کنند.
