فازهای پارس جنوبی، یکی پس از دیگری به بهره‌برداری می‌رسند. ظرفیت برداشت گاز از این میدان مشترک با قطر افزایش می‌یابد و ایران در این رقابت از کشور همسایه سبقت می‌گیرد. به موازات افزایش توانایی ایران در برداشت از میدان گازی پارس جنوبی، ظرفیت انتقال گاز به پالایشگاه‌های گازی چه در عسلویه و چه در دیگر پالایشگاه‌های گازی کشور نیز افزایش می‌یابد. شاهرگ‌های خطوط لوله فشار قوی انتقال گاز از بستر دریا و رودخانه و از میان شن‌های داغ کویر می‌گذرند تا آنچه از میدان‌های مشترک و غیر مشترک برداشت شده و با نام گاز طبیعی از پالایشگاه‌ها خارج می‌شود را به نقاط دور و نزدیک کشور برسانند.
خط لوله انتقال گاز اول سراسری در سال ۱۳۴۹ هجری شمسی از پالایشگاه بیدبلند به مقصد آستارا و به طول یک‌هزار و ۱۰۵ کیلومتر احداث شد. ظرفیت این خط انتقال تنها ۴۰ میلیون مترمکعب گاز در روز بود. ۲۰ سال بعد خط لوله انتقال گاز دوم سراسری از پالایشگاه فجرجم تا قزوین و ۱۰ سال پس از آن خط سوم سراسری از فجرجم تا رشت احداث شدند.
مبدا خطوط لوله انتقال گاز چهارم و پنجم سراسری در دهه ۸۰، عسلویه بود که تا ساوه و آغاجاری ادامه یافت. نوبت به خط لوله انتقال گاز ششم سراسری رسید. سال ۱۳۸۷. عسلویه. میدان گازی پارس جنوبی. فازهای ۹ و ۱۰.
یک هزار و ۲۰۸ کیلومتر برای احداث این خط لوله در نظر گرفته شد. پس از انجام مطالعات لازم و تامین منابع مالی و کالا، احداث خط لوله از سوی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران آغاز شد. مقصد دهگلان بود. خطی به قطر ۵۶ اینچ که باید روزانه ۱۱۰ میلیون مترمکعب گاز را از جنوب تا شهر دهگلان در استان کردستان می‌رساند. خطوط لوله انتقال گاز چهارم و هشتم در کریدور شرقی و خطوط لوله انتقال گاز دوم، سوم و دهم در کریدور مرکزی مستقر شده بودند، اما برای کریدور غرب، خطوط لوله انتقال گاز پنجم، ششم و نهم طرح‌ریزی شدند. خط لوله انتقال گاز پنجم که احداث شده بود. خط لوله انتقال گاز نهم به آینده موکول شد و اما خط لوله انتقال گاز ششم…
احداث خط لوله انتقال گاز ششم سراسری آغاز شد. گرچه در سال‌های نخست، احداث این خط شتاب چندانی نداشت، اما از سال ۹۲، جانی تازه یافت. بوشهر، خوزستان، لرستان، ایلام، کرمانشاه و کردستان، استان‌هایی بودند که برای گذر این خط انتخاب شدند. دیگر قرار نبود پای خارجی‌ها به میان بیاید. جوانان ایرانی گرد آمدند. سازندگان تجهیزات آستین‌ها را بالا زدند. محصولات ذخیره شده در انبارهای شرکت ملی گاز ایران چک شد تا هر آنچه لازم بود به میدان بیاید.
حسن منتظر تربتی از سال ۹۴ مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران بود، همان شرکتی که صفر تا صد احداث و تحویل همه طرح‌های صنعت گاز را به‌عهده دارد. تربتی می‌گفت: کارکنان گاز در بیابان‌ها و زیر آفتاب داغ، با جدیت کار می‌کنند تا این خط لوله زودتر به سرانجام برسد. هیچ کسی حواسش به آنها نیست. هیچ کسی کار آنها را نمی‌بیند و نمی‌داند چه زحمتی می‌کشند تا این خطوط ساخته شوند و در کمال ایمنی و سلامت گاز را به مقصد برسانند. راست هم می‌گفت.
رضا رستمی، عکاس شانا برای تهیه گزارش تصویری از مراحل ساخت خط ششم سراسری عازم دزفول شد. آذرماه ۹۶. می‌گفت عکاسی را در یکی از سخت‌ترین شرایط انجام داده در حالی که تا زانو در گل و لای فرو رفته بود. کار و زحمت همه کارگران و مهندسان خط ششم دست مریزاد داشت.
خط لوله انتقال گاز ششم باید از عمیق‌ترین بستر رودخانه‌های خروشان کارون، دز، کشکان، زال و سیمره و نیز از رشته کوه‌های سربه‌فلک کشیده زاگرس عبور می‌کرد. وجودش برای آبروی کشور حیاتی بود. ما قرارداد صادرات گاز به عراق را امضا کرده بودیم. در شرایطی که هیچ کسی چشم دیدن موفقیت‌های این سرزمین را در خاورمیانه نداشت و صادرات حتی یک بشکه نفت یا حتی یک مترمکعب گاز برای خیلی‌ها گران تمام می‌شد، ما باید گاز را برداشت، پالایش، منتقل و صادر می‌کردیم تا بگوییم که هستیم و می‌توانیم.
رمضانعلی سنگدوینی، مجری طرح خط لوله انتقال گاز ششم سراسری آن روزها را پر از استرس و آرامش می‌گذراند. استرس از لزوم تکمیل به‌موقع کار و آرامش به سبب خیال آسوده‌ای که داشت. خیالش آسوده بود از همت جوانان، از تخصص مهندسان، از تلاش کارگران، از تامین منابع مالی، از حمایت مدیران و می‌دانست به زودی مردم غرب کشور نیز زمستان را بی‌دغدغه خواهند گذراند.
سنگدوینی می‌گفت: برای ساخت خط لوله انتقال گاز ششم به سرمایه‌گذار خارجی هیچ نیازی نداریم. اعتبار این طرح با تکیه بر توان سرمایه‌گذاران داخلی تامین شده و بزرگترین قرارداد سرمایه‌گذاری در میان پروژه‌های شرکت ملی گاز ایران است که در قالب BOT به ثمر نشسته و الگویی موفق در جذب سرمایه بخش خصوصی را پیش‌روی تصمیم‌گیران این عرصه قرار داده است، با وجود محدودیت‌ها، خط ششم مطابق با بهترین استانداردهای جهانی و بالاترین کیفیت اجرا می‌شود.
خط لوله انتقال گاز ششم از بستر رودها و کوه‌های بزرگ با سختی عبور کرد و در مسیر پیشرفت خود با موانع فراوان روبه‌رو شد، عبور دادن خط لوله از بستر رودخانه کار بسیار دشواری بود، در اجرای طرح‌های احداث خطوط لوله، زمانی که خط به رودخانه می‌رسد حق عبور از آب شیرین را ندارد، اما برای رسیدن به هدف، برای نخستین بار در کشور با احداث پل روگذر این خط از رود کارون عبور کرد. بر اساس نظر کارشناسان و مجریان طرح، تا آن زمان در ایران این حجم از کار در چنین شرایطی تجربه نشده بود.
برای عبور خط لوله از رودخانه، ترانشه‌ای به طول ۲۲۰ و ارتفاع ۸۰ متر ایجاد شد که حجم ترانشه برداشته شده به یک میلیون متر مکعب می‌رسید. (ترانشه به فرورفتگی‌های مصنوعی یا طبیعی در سطح زمین گفته می‌شود که ژرفای آنها از پهنایشان بیشتر و پهنای آنها از طولشان بسیار کمتر است.)
در ابتدا قرار بود مسیر لوله به صورت HDD از بستر رود کارون عبور کند که به دلیل سنگی بودن بستر کارون این برنامه میسر نشد بنابراین تصمیم گرفته شد تا خط به صورت هوایی از روی پل عبور داده شود. بر این اساس عرشه فلزی به طول ۱۸۰ متر و وزن ۵۴۰ تن ساخته شد تا خطوط ششم و نهم سراسری از روی این عرشه عبور کنند.
وجود مشکلاتی از این قبیل به همراه موضوع تحصیل اراضی که در آن زمان مانعی برای ادامه اجرای طرح به شمار می‌آمد، سبب طولانی و دشوار شدن احداث خط ششم سراسری شده بود، با این وجود احداث خط به سرانجام رسید.
«خط ششم سراسری آماده بهره‌برداری است.» این تیتر در دی‌ماه ۹۶ منتشر شد. حمیدرضا عراقی، مدیرعامل وقت شرکت ملی گاز ایران، از تزریق گاز اولیه بخشی از این خط در زمستان سال ۹۶ خبر داد و اعلام کرد که این کار با هدف رفع نقص یا ایراد احتمالی انجام می‌شود.
۱۰۰ کیلومتر باقی‌مانده از خط ششم سراسری نیز تا ابتدای تیرماه ۹۷ ساخته و تزریق گاز شد. با راه‌اندازی کامل این خط، ظرفیت انتقال گاز کشور به ۸۵۰ میلیون مترمکعب در روز رسید. احداث ایستگاه‌های تقویت فشار گاز و انشعابات خط لوله انتقال گاز ششم سبب شد تا در زمستان‌های ۹۶ و ۹۷، مردم شهرها و روستاهای غربی که به شبکه گاز متصل شده بودند بدون قطع یا افت فشار گاز از این نعمت الهی برخوردار شوند.
از آن زمان تاکنون، خط ششم وظیفه خود در انتقال گاز را به خوبی انجام می‌دهد. سعید توکلی، مدیرعامل شرکت انتقال گاز ایران معتقد است در صورتی که ایستگاه‌های تقویت فشار گاز خط ششم سراسری راه‌اندازی شوند تاثیر بسزایی در انتقال مطلوب و پایدار گاز خواهند داشت.
به گفته بهزاد محمدی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، استفاده از ظرفیت خط لوله انتقال گاز ششم سراسری در انتقال این سوخت پاک به عنوان خوراک پتروشیمی‌ها در توسعه فاز دوم منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر نیز تاثیری بسزا دارد.
سرانجام در هفته‌ای که گذشت، حسن منتظر تربتی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران از فرارسیدن زمان افتتاح رسمی خط لوله انتقال گاز ششم سراسری با حضور رئیس‌جمهوری خبر داد و گفت: خطوط محور غرب کشور یعنی دو خط لوله انتقال گاز ششم و نهم سراسری امسال با پنج ایستگاه تقویت فشار گاز با حضور رئیس‌جمهوری به بهره‌برداری رسمی می‌رسد که هم سبب پایداری صادرات گاز و هم موجب پایداری تامین گاز داخل کشور می‌شوند.
بهرام صلواتی، مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران درباره خط لوله انتقال گاز ششم سراسری می‌گوید: اشتغال‌زایی یکی از دستاوردهای حین اجرای این پروژه بوده زیرا صفر تا صد این طرح با اتکا به توانمندی‌ها و نبوغ متخصصان، مشاوران، پیمانکاران و سازندگان داخلی به ثمر نشسته است. در زمان اجرای خط ششم سراسری برای بیش از پنج هزار نفر شغل مستقیم ایجاد شده و رونق کسب و کار در صنایع فولاد، شیرسازی، ابزار دقیق و خدمات حمل و نقل و ماشین‌آلات در منطقه غرب کشور را به همراه داشته است.
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران هزینه اجرای خط لوله ششم سراسری را بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان عنوان می‌کند و با موفق توصیف کردن سرمایه گذاری به روش BOT در این پروژه، از احداث پنج ایستگاه تقویت فشار گاز روی خط ششم در محدوده شهرستان‌های دیلم، بیدبلند، اهواز، حسینیه و کوهدشت خبر می‌دهد و می‌گوید: ۵ ایستگاه کنترل فشار گاز نیز در محل‌های شلمچه، دهلران، کوهدشت، بیستون و دهگلان نصب شده و هفت عدد لانچر-ریسیور نیز در طول خط ششم سراسری نصب شده است تا شرکت انتقال گاز در مواقع مورد نیاز به ویژه فصل زمستان بتواند نسبت به پاکسازی خطوط اقدام کند.
خط لوله انتقال گاز ششم سراسری در کنار خط لوله انتقال گاز نهم سراسری که آن هم با تلاش، جدیت، تخصص ایرانی و کالای داخلی ساخته می‌شود مهر تاییدی بر بالا نگه داشته شدن پرچم ایران است تا بگوییم وقتی می‌خواهیم، می‌شود و می‌توانیم.
فاطمه شعبانی
