تلفظ نام جزیره و شهر آن به هر دو شکل «خارک» و «خارگ» متداول است. مردم محلی، شهر و جزیره را «خارگ» می‌نامند؛ اما در منابع مکتوباز جمله فرهنگ معین «خارک» بکار رفته است. آثار تاریخی و جغرافیایی سده‌های میانه نیز تلفظ خارک را ضبط کرده‌اند که مشخص نیست آیا گونه درست آن بوده و یا محصول تعریب نام خارگ بوده است. در نوشته‌ها و نقشه‌های اروپایی نیز هر دو نام Khark و Kharg بکار می‌روند، اما شکل نخستین بیشتر متداول است. جزیره خارک در قدیم و پیش از نفتی شدن به دلیل صید مروارید دارای رونق بوده است. پای پرتغالیها و سپس هلندیان نیز از زمان صفویه به خارک باز شد. در دوره حکومت نادرشاه و کریم خان زند، این جزیره به عنوان یک جزیره استراتژیک دارای ارزش خاصی بوده و بارها محل جنگ و زد و خورد بوده است. از جمله مشهور است که میرمهنا به دستور کریم خان زند در سال ۱۱۴۳ خورشیدی (۱۷۶۵ میلادی) با هلندیهای ساکن جزیره خارک جنگ و آنها را از این جزیره بیرون می کند که همین موضوع شاهدی بر اهمیت این جزیره در طول تاریخ بوده است. پس از آن نیز جزیره خارک محل استقرار فرانسویان و اشغال نیروهای نظامی انگلیس بوده است. حاکمیت قطعی ایران بر جزیره (پس از مدت‌ها اشغال نظامی بیگانگان) در سال ۱۲۳۵ خورشیدی (۱۸۵۷ میلادی) در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار و به موجب عهدنامه پاریس روی داد.
جزیره مرجانی خارک از سالها پیش تا کنون در سربلندی این مرز و بوم نقش آفرین بوده است، چه در زمان جنگ تحمیلی ایران که با ایستادگی و رشادتهای دلاور مردان این خاک و در باران خون و آتش حتی یک روز هم حاضر به توقف صادرات نفت نشدند و از شکوفا کردن کشور لحظه ای دست نکشیدند و چه امروز که همچنان این جزیره چون مرواریدی در صدف آبهای ایران می درخشد و پرچم صادرات ایران را بر قله های سرافرازی کشور به احتزاز درآورده است.
دفاع مقدس، دوران خلق حماسه هایی بود که صفحات تاریخ کهن ایران را زرین کرد، هشت سال دفاع جانانه ملت ایران تمام معادلات کارشناسی را بر هم ریخت و اثبات کرد که ایرانیان در دفاع از خاک، عقیده و ارزش های خود توان نامحدود دارند.
دشمن
تا دندان مسلح با خیال خام فتح سه روزه تهران، جنگی خانمانسوز را آغاز
کرده بود، هرگز در ٢٨٨٨ روز بمباران هوایی جزیره خارگ نتوانست قلب صنعت نفت
کشورمان را از تپش باز دارد و این مهم دست نیافت مگر با رشادت های
دلاورمردان عرصه صنعت نفت و مردان بی ادعایی که هنوز هم در این عرصه زنده
اند و نامشان ماندگار!
متخصصان صنعت نفت و صنایع حمل و نقل جهان هنوز در ذهن خالی از عشق و ایمان خود فرمولی برای بیش از ٣٠٠٠ روز صدور نفت از جزیره خارک در شرایط جنگی نیافته اند و قصه تپش نفت از خارک در زیر سنگین ترین حملات دشمن، همچنان یکی از جذاب ترین داستان های ناخدایان و ملوانان نفتکش ها و سرزمین های دوردست است.
یکی از مهم ترین مباحث در حمله های نظامی و زمان جنگ که به نظر می رسد حتی از اسلحه به دست گرفتن و جنگیدن رودررو نیز حساس تر و سرنوشت سازتر باشد، مدیریت جنگ و به کارگیری تکنیک های نظامی در حفاظت از تاسیسات نظامی و صنعتی است و مدیرانی که در ٨ سال جنگ تحمیلی کشورمان در صنعت نفت کشور، مدیریت تاسیسات استراتژیک صنعت نفت کشور را به عهده داشتند، لحظات سخت و سرنوشت سازی را در بطن حملات دشمن تجربه کردند تا در نهایت با به کارگیری بهترین تاکتیک ها اجازه ندهند صادرات نفت کشور حتی برای یک روز هم متوقف شود.
کارکنان صنعت نفت نیز در این دوران با تقدیم یک هزار و ١٧ شهید لاله
روی، با ایثار جان خود ،کاری کردند که جمهوری اسلامی
ایران را برنده قطعی جنگ نفت در هشت سال دفاع مقدس کرد.
در طول جنگ ایران و عراق بیش از ۹۰٪ از صادرات نفت ایران از این جزیره
انجام می‌گرفت، از این رو بود که نیروی هوایی عراق، ۲۸۰۰ حمله را به این
جزیره انجام داد.
در طول دوران جنگ تحمیلی در
مجموع حدود ۶ هزار کشتی نفتکش در خلیج فارس جا به جا شد که تنها ٢ تا ٣
درصد این کشتیها آسیب دید و این موفقیت بزرگی بود که با همکاری کارکنان
صنعت نفت و نیروهای هوایی و دریایی ارتش محقق شد، در واقع کشتیهای حامل
بنزین از حساسیت بالایی برخوردار بود و اکثریت آنها هم به سلامت جابه جا
شد.
اسکله خارک بارها از سالهای
آغازین جنگ مورد حملات دشمن قرار گرفت، دوم مهر ۵٩ مخازن و خطوط لوله
خارک بمباران شد، در پنجم بهمن ۵٩ اتاق کنترل اسکله تی مورد بمباران قرار
گرفت؛ دشمن بعثی هر گاه در جبهه ضربه می خورد، آن را در تاسیسات نفتی جبران
می کرد، ٢٨ آبان ۶١ و تیر ۶٣ اسکله خارک مورد اصابت موشکی دشمن قرار
گرفت و شهریور ١٣۶۴ یکی از سنگین ترین بمبارانهای خارک انجام شد.
در واقع جزیره خارک یک خط مقدم محسوب می شد و بیشترین تلفات نیروی هوایی دشمن نیز در همین نقطه اتفاق افتاد.
با
وجود تمام بمباران ها صادرات نفت در طول دوره هشت ساله جنگ به اندازه کافی
انجام می شد، این مقدار به طور میانگین روزانه یک میلیون و ۶٠٠ تا ٧٠٠
هزار بشکه بود.
در فاصله دوم مهر ماه
سال 59 که اولین بمب به جزیره نفتی خارک اصابت کرد تا 14 خرداد 1367 در
مجموع این جزیره 2300 بار مورد بمباران هوایی دشمن قرار گرفت و 2880 روز
مقاومت، آتش، خون و آب را به خود دید.
کارکنان صنعت نفت کشورمان در شدیدترین
روزهای جنگ حتی یک لحظه نا امید نشدند و میدان مبارزه را خالی نکردند، جنگ
آنان برای حفاظت از تاسیسات نفتی کشور به مثابه حفظ اساسی ترین و بنیادی
ترین پایه های اقتصادی کشور بود که با تقدیم بیش از یک هزار شهید، محقق شد و
اجازه نداد دشمن هیچ خللی در چرخه تولید وارد کند، اگرچه بسیاری از
تاسیسات نفتی در اثر بمباران ها آسیب دید، اما کارکنان نفت با روحیه بسیجی
خود به سرعت بازسازی ها را انجام می دادند و ایران امروز در شرایطی قرار
گرفته که در حال خودکفایی کامل در ساخت و راه اندازی پالایشگاه های نفت است
و چرخه پالایشی نفت خام به طور کامل توسط متخصصان داخلی انجام می شود.
بی
شک جریان بدون وقفه صادرات نفت از طریق اسکله T و “سی آیلند” مدیون خون
شهدایی است که در این آب و خاک پرپر شدند، زیرا به گفته مسئولان این جزیره
میزان نفت صادر شده از جزیره خارک در طول 8 سال دفاع مقدس هرگز از حد
برنامه ریزی کاهش نیافت و فقط 5 درصد از آن از سوی دشمن از بین رفت.
خارک امروز
گذشته از این که منطقه خارک شامل میدانهای نفتی فروزان، ابوذر، درود، اسفندیار، آرش و فرزاد بوده و ظرفیت کنونی این منطقه 345 هزار بشکه نفت در روز از میادین درود، ابوذر و فروزان است؛ بزرگترین پایانه نفتی ایران به شمار می آید که تقریبا 90 درصد صادرات نفتی ایران از این پایانه صورت می گیرد.
خارک جز معدود پایانه های نفتی دنیاست که قابلیت پهلودهی به بزرگترین کشتی های نفتکش جهان را دارد.
این جزیره توان پهلودهی همزمان 9 نفتکش با ظرفیتهای گوناگون را دارد و وجود مخازن ذخیره سازی نفت با ظرفیتهای میلیونی این قابلیت را به پایانه خارک داده که روزانه بیش از 10 میلیون بشکه نفت را به مشتریان تحویل دهد.
پایانه نفتی خارک پذیرای “VLCC”، کشتی های نفت کش غول پیکر (Very Large Crude Carreir) با ظرفیت 320 هزار تن و “ULCC”، نفتکش های کوه پیکر (Ultra Large Crude Carrier) با ظرفیت 550 هزار تن است.
اکنون جزیره خارک به عنوان دروازه اصلی صادرات نفت خام ایران و در ردیف بزرگترین پایانه های نفتی جهان قرار دارد. جایگاهی که با رشادت و شجاعت کارکنان و تدبیر مدیران صنعت نفت بدست آمده است و با تلاش شبانه روزی در آینده نیز همچنان به عنوان یکی از افتخارات کشور خواهد درخشید.
سمانه سرافراز
