توسعه صنایع پالایشی با تمرکز بر پتروپالایشی‌ها و ساخت شهرک‌های صنعتی
دولت سیزدهم از ابتدای معرفی برنامه‌های انتخاباتی‌اش تأکید زیادی بر پرهیز از خام‌فروشی و تمرکز بر توسعه صنایع پالایشی داشت؛ با پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری و پس از آن رأی اعتماد مجلس شورای اسلامی به جواد اوجی برای هدایت سکان وزارت نفت، به‌تدریج برنامه‌های دولت سیزدهم برای صنایع نفت و گاز ایران شفاف‌تر و نقش و اهمیت و لزوم توسعه صنعت پالایش، به‌عنوان مسیری راهگشا در دوره تحریم و شرایط فروش نفت در کشور به‌وضوح تبیین شد؛ وزیر نفت در همه گفت‌وگوهای رسانه‌ای توسعه صنایع پالایشی، راه‌اندازی پتروپالایشگاه‌ها و واحدهای پالایشی تازه را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های خود برشمرد و تأکید کرد در طول چهار تا پنج سال آینده ظرفیت پالایشی جمهوری اسلامی ایران ۱.۵ برابر می‌شود.
پس از انتصاب جلیل سالاری به‌عنوان مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، وی این برنامه‌ها را با جزئیاتی بیشتر تشریح کرد؛ توسعه صنایع پالایشی با تکمیل چند طرح توسعه پالایشگاهی مهم، راه‌اندازی واحدهای پتروپالایشی و راه‌اندازی و ساخت حداقل دو واحد پالایشی جدید از جمله برنامه‌های شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران بود.
شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی (شانا) به‌منظور بررسی چالش‌های موجود در صنعت پالایش کشور، اطلاع از برنامه‌های شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی برای توسعه این صنعت در دولت سیزدهم و راهکارهای توسعه ظرفیت پالایشی در کشور با جلیل سالاری، معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش گفت‌وگویی مفصل داشته است که از نظرتان می‌گذرد.
وی در ابتدای این گفت‌وگو موانع محدودکننده توسعه صنعت پالایش را مرتبط با شرایط قانونی دانست و گفت: نگاه به صنعت پالایش و شیوه روابط فی‌مابین دولت و شرکت‌های پالایشی همواره از نوع کارمزدی بوده است. اجرای اصل ۴۴ و اتفاق‌هایی که در واگذاری پالایشگاه‌ها رخ داد، نیز مزید بر علت شد که توسعه این صنعت با مشکل روبه‌رو شود، واگذاری‌ها نیز بدون الزام به اجرای طرح‌های توسعه‌ای و شاخص‌های زیست‌محیطی منجر به کندی و توقف کیفی‌سازی پالایشگاه‌های موجود شد.
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با بیان اینکه در واگذاری‌ها بهبود شاخص کیفی در فرآورده‌های تولیدی شرکت‌های پالایشی اعمال نشد، از این رو اجرای طرح‌های زیست‌محیطی ارزش اقتصادی نداشت و سهامداران انگیزه‌ای برای اجرای طرح‌های زیست‌محیطی نداشتند، تصریح کرد: برای برون‌رفت از این چالش، تلاش شد ۲۰ درصد سهم ارزش فعالیت گروه ۲ تجمیع شود از این رو دو پالایشگاه را از سیاست‌های اصل ۴۴ خارج کردیم و به‌عنوان پالایشگاه دولتی شناخته شدند و نتیجه این اقدام منجر به اجرای طرح توسعه و تثبیت پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند و طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان شد. در تکمیل سایر طرح‌های توسعه‌ای در پالایشگاه‌های کشور، نقدینگی و تضامین لازم از طرف دولت تأمین و سبب شد این ظرفیت و توسعه در کشور محقق شود.
سالاری گفت: اگر چالش‌های قانونی را در نظر گیریم، یک بخش این است که ما در نوع واگذاری و روش واگذاری شرکت‌های پالایشی، باید به اهلیت توجه ویژه داشته باشیم، دوم اینکه از منظر رگولاتوری (نظارتی) و پایش عملکرد در این حوزه نیاز است بازنگری کاملی شود تا بتوانیم شرایطی را ایجاد کنیم که اقدام‌های توسعه‌ای در کشور رخ دهد.
وی افزود: موضوع دیگر این است که تکالیفی در سیاست‌های اصل ۴۴ مشخص شده که طبق آن، دولت مسئول تأمین امنیت انرژی از جمله سوخت در کشور است که به این منظور، مخازن استراتژیک فرآورده برای مدت معین و شبکه خطوط انتقال از واگذاری‌ها مستثنی شده‌اند، همچنین سیاست عرضه و تقاضا در تنوع و تجزیه فروش در فصول متفاوت است. سبد سوخت ما هم محدود به بنزین، نفت‌گاز و مقداری گاز طبیعی فشرده (سی‌ان‌جی) خلاصه شده است. به‌طور طبیعی تنوع سبد حمل‌ونقل سبب می‌شود که بتوانیم مدیریت مصرف را بهینه کنیم.
توقف توسعه تأسیسات جدید ذخیره‌سازی راهبردی
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش بی‌توجهی و ممنوعیت توسعه زیرساخت‌های ذخیره‌سازی سوخت در دولت گذشته را از دیگر چالش‌های صنایع پالایشی کشور و مدیریت تقاضا برشمرد و افزود: معضل دیگر این است که در حوزه خودرو، حجم زیادی خودرو مرتب به چرخه حمل‌ونقل اضافه می‌شود، اما اقدامات تبصره ۱۳ (بسته سیاستی دولت برای توسعه حمل‌ونقل عمومی و خارج کردن خودروهای فرسوده از چرخه حمل‌ونقل و صرفه‌جویی در بنزین و نفت گاز مصرفی) فراموش شده است، بنابراین رشد قارچ‌گونه وسایل حمل‌ونقل و به‌دنبال آن مصرف در کشور، روندی بی‌محابا خواهد داشت و این موضوع به شرایطی منجر شده است که باید سوخت را تأمین و توزیع کنیم و تمرکز بر سوخت‌محوری باشد، نه سودمحوری و توسعه صنایع پالایشی.
سالاری ادامه داد: بنابراین فرآیند به سمت سوخت‌محوری رفته است، نه سودمحوری که روش سوخت‌محوری افزون بر چالش‌های زیست‌محیطی مشکلاتی را در حوزه تأمین ایجاد می‌کند. اگر بخواهیم این نگاه را در حوزه عرضه مستمر و پایدار سوخت داشته باشیم، در سال‌های اخیر به توازن ذخیره‌سازی مطمئن، مصرف سوخت نیز توجهی نشده است.
وی گفت: برای توسعه زیرساخت‌های ذخیره‌سازی اقدامی نشده است، بدان معنا که تأسیسات جدید ذخیره‌سازی ایجاد نکردیم و این از چالش‌هایی است که برای کشور وجود دارد، در حالی که در دنیا برای ذخیره‌سازی‌های سوخت خود ظرفیتی ۸۰ روزه، ۵۰ روزه و … پیش‌بینی می‌کنند که به تناسب آن ذخیره‌سازی‌های راهبردی ایجاد می‌شود.
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش افزود: متأسفانه این موضوع در کشور ما محقق نشده و به‌دنبال آن امنیت پایدار انرژی ایجاد نشده است و به‌تبع آن در بازار عرضه و تقاضا و صادرات نقش تعیین‌کننده‌ای در قیمت‌گذاری بازار نداشته‌ایم بنابراین نتیجه این می‌شود که در شرایط تقاضا، نمی‌توانیم عرضه و قیمت‌ها را مدیریت کنیم و در نظام بازار منطقه نیز حضور مستمر داشته باشیم، این اقدام‌ها باید زمینه‌سازی شود و وقتی یک واحد تولیدی ایجاد می‌شود، نخست این واحد بر اساس یک معیار و نسبت به عرضه و تقاضایی که در کشور وجود دارد، پیش‌بینی شود و دوم اینکه به لحاظ مکان‌یابی، الگو و بسترها و زیرساخت‌های انتقال، توزیع و … این زنجیره دیده شود.
سالاری تأکید کرد: معضل دیگر این است که ما بخش عمده سوخت را به مصرف‌کننده عمده می‌دهیم که بخش عمده آن نیروگاه‌هاست بنابراین در حوزه نیروگاهی باید به بازده و کیفیت توجه شود. ما سالانه ۱۵ تا ۱۶ میلیارد لیتر سوخت مایع نیروگاهی را جابه‌جا می‌کنیم که هزینه حمل‌ونقل آن، رقم بسیار بالایی است و این موضوع در حوزه سیاست‌های کلان به بازبینی نیاز دارد.
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش گفت: از طرفی دیگر وقتی در کشور، صنعت پالایش را از بدو انقلاب تاکنون ارزیابی می‌کنیم، می‌بینیم مجوزهای زیادی در حوزه توسعه پالایشی اعطا شده، اما کمتر توفیق حاصل شده که دلایل آن از چند جهت است، بخشی این است که ما در حوزه رگولاتوری دچار مشکل بودیم، یعنی شیوه همکاری‌ها، نحوه برنامه‌ریزی و حمایت، دچار چالش بوده، از طرفی حجم سرمایه‌گذاری و حجم تأمین منابع، این‌قدر بالا بوده که بخش خصوصی این توان را نداشته است در این زمینه اقدام کند.
خرید دانش فنی به جای انتقال و بومی‌سازی دانش فنی
سالاری زمان‌بر بودن طرح‌ها، چالش در تأمین منابع مالی و عدم توجه به انتقال دانش فنی را جمله چالش‌های توسعه طرح‌های پالایشی در کشور دانست و گفت: «طرح‌های ما بیشتر زمان‌بر بوده و فرآیند مطالعه، اجرا و تأمین منابع مالی از موضوعاتی است که طرح‌ها را محکوم به بازه زمانی طولانی کرده و به‌طور طبیعی به‌دنبال آن شاخص‌های اقتصادی دچار چالش شده است.
وی افزود: اتفاق دیگری که در این میان روی داده، این است که ما در طول این سال‌ها به حوزه انتقال دانش فنی و فناوری توجه نکرده‌ایم و بیشتر به سمت خرید دانش فنی رفته‌ایم و به‌طور طبیعی رویکرد ما این نبوده است که با فناوری روزآمد همراه باشیم.
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران گفت: در یک زمانی از الگوهای کپی‌سازی استفاده شده و همان پالایشگاه با همان الگو در جای دیگری ساخته شده ا و همه این موارد در این ریشه داشته که توجه و تمرکز ما در طول این سال‌ها بیشتر به تأمین انرژی و سوخت کشور معطوف بوده است و به شخصه معتقدم امروز باید این نگاه را اصلاح کنیم، البته این موضوع نیازمند تغییر همزمان در حکمرانی تغییراتی و حوزه مقرراتی و قانون است.
راه‌اندازی پتروپالایشگاه‌ها بر اساس الگوی توسعه‌ای
سالاری در تشریح برنامه‌های شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران برای توسعه این صنعت در سال‌های پیش رو افزود: مطالعات احداث واحدهای پتروپالایشی هم‌اکنون در شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت و بخش برنامه‌ریزی تلفیقی مجموعه پالایش و پخش آغاز شده است.
وی ادامه داد: احداث و راه‌اندازی واحدهای پتروپالایشگاه‌ها موضوعی است که در دستور کار دولت جدید قرار دارد و امیدوارم بتوانیم با دریافت مجوزهای لازم از طریق زمینه‌های قانونی، الگویی توسعه‌ای را با حمایت از بخش خصوصی، توجه به زمینه‌ها و زیرساخت‌ها به لحاظ انتقال و توزیع و توجه به تأمین منابع مستمر و پایدار، پیش‌بینی و طراحی کنیم که این الگو در زمینه‌ای که می‌خواهد اداره شود، دچار چالش نشود، البته به‌طور طبیعی تأمین منابع مالی چنین طرح‌هایی از محل بخش خصوصی و دولتی هر دو خواهد بود.
طرح توسعه پالایشگاه اصفهان و آبادان تکمیل می‌شود
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تکمیل طرح‌های توسعه پالایشگاهی را از دیگر راهکارهای این صنعت برای دستیابی به توسعه ظرفیت پالایشی در کشور اعلام و تأکید کرد: وزارت نفت برنامه دارد ظرفیت پالایشی کشور با استفاده از تکمیل طرح‌های توسعه در پالایشگاه‌های موجود و احداث پالایشگاه‌های جدید به ظرفیت پالایشی قابل قبولی در روز برسد، بنابراین طرح‌های توسعه پالایشی که فاز مطالعاتی آن تمام شده و بخشی نیز در حال اجرا است، باید تکمیل و عملیاتی شود.
سالاری گفت: زمانی که من رئیس هیئت مدیره پالایشگاه اصفهان بودم، کاتالیست بنزین‌سازی این مجموعه را بومی‌سازی کردیم که امروز این کاتالیست در پالایشگاه لاوان نیز به‌کار گرفته می‌شود. در اصفهان نیز، همین کاتالیست نزدیک هشت سال است استفاده می‌شود و در عمل پاسخ خوبی داده است، برای تکمیل این طرح توسعه‌ای نشست‌هایی را با پیمانکاران و مجموعه برگزار خواهیم کرد که این طرح عملیاتی شود و بتوانیم کیفیت بخش قابل‌توجهی از نفت‌گاز تولیدی در کشور را افزایش دهیم و افزون بر اینکه چرخه حمل‌ونقل را پوشش می‌دهیم، به مصرف‌کنندگان عمده و بازارهای صادراتی نیز سوختی در تراز استاندارد جهانی ارائه کنیم.
وی افزود: طرح تثبیت و توسعه پالایشگاه آبادان نیز پس از افت‌وخیزهای فراوان قرار شد از مسیر فاینانس چین اجرایی شود که به دلایل قابل تأمل به دو فاز تبدیل شده است. این طرح نیاز به مدیریتی دارد که با توجه به تأخیری که نسبت به زمان‌بندی دارد و با توجه به سررسید مطالبات، موانع آن برطرف و نهایی شود.
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش تصریح کرد: طرح توسعه پالایشگاه تهران نیز که عمده مطالعات آن انجام شده و نیازمند تمرکز به‌منظور نهایی شدن است؛ طرح‌های دیگر توسعه‌ای در پالایشگاه‌های کشور از نگاه من مطالعاتی است زیرا اطلاعات کامل آنها را از گذشته دارم و در جریان هستم که به مرحله اجرای عملیاتی نرسیده است و همه این طرح‌ها باید مراحل مطالعاتی نهایی و تعیین تکلیف شود.
برنامه‌های صنعت پالایش برای افزایش ظرفیت پالایشی در کشور
سالاری در تشریح برنامه‌های صنعت پالایش ایران برای افزایش ظرفیت پالایشی در کشور و توسعه صنایع پالایشی گفت: نگاه ما این است که در احداث واحدهای جدید زنجیره را ببینیم و تنها فرآورده پالایشگاهی نباشد.
وی افزود: یک واحد پالایشگاهی پیچیده در کنار واحدهای پتروشیمی، با نفت خام تولیدی در کشور، حداکثر ۴۵ درصد محصولات پتروشیمی در پایین‌دست تولید می‌کند و قریب ۵۵ درصد آن فرآورده خواهد بود بنابراین تبدیل کل نفت خام به فرآورده‌های پتروشیمی امکان‌پذیر نیست، یا سرمایه‌گذاری بالایی می‌خواهد.
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تصریح کرد: از این رو مطالعات ساخت واحد جدید با این نگاه و با توجه به اینکه در پایین‌دست، بالاترین ارزش افزوده را داشته باشد، پیش‌بینی شده است و هم‌اکنون در مرحله مطالعات اولیه قرار دارد، سرمایه‌گذاری پالایشگاه‌هایی با ظرفیت بالا با الگوهای مرسوم دنیا به‌صورت میانگین حدود ۸ تا ۱۰ میلیارد دلار برای یک واحد ۳۰۰ هزار بشکه‌ای نیاز است.
سالاری گفت: به‌طور طبیعی در پروژه‌ها باید مشکلات منطقه‌ای و زیرساخت‌ها مدنظر قرار گیرد. موضوع پدافند غیرعامل و مسائل کلان زنجیره انرژی کشور نیز در آن لحاظ شده باشد تا بتوانیم در گستره انرژی کشور، چالش‌هایی را که امروز وجود دارد، مدیریت کنیم و امنیت تأمین انرژی در همه نقاط کشور در تمامی فصول مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: هم‌اکنون بر اساس بررسی الگو و زیرساخت و زمین موردنیاز، در حال ارزیابی شرایط هستیم، باید مجوز مجلس شورای اسلامی و دیگر دستگاه‌ها را نیز دریافت و ظرفیت بخش دولت را نیز وارد این طرح کنیم، همچنین نیازمند این هستیم که در اساسنامه شرکت بررسی و از این نظر نیز تأییدیه‌های لازم را دریافت کنیم، همچنین لازم است در تدوین اساسنامه نگاه توسعه‌ای داشته باشیم و آن موقع است که می‌توانیم در واقع وظیفه را انجام دهیم، یعنی به استناد قانون و به استناد اختیاراتی که در اساسنامه داریم، هم در مجموعه داخل کشور و هم برون‌مرزی می‌توانیم کار کنیم.
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش گفت: شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ظرفیت بالایی در این زمینه دارد، شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران از بازوهای توانمند این شرکت است که سابقه‌ای طولانی در توسعه پالایشگاه‌ها داشته، اما متأسفانه امروز عمده پروژه‌های این شرکت به احداث خطوط لوله خلاصه شده است، در حالی که این شرکت باید شرکتی چابک باشد و ما فاصله و شکاف خود را با شرکت‌های مشابه در دنیا کم کنیم تا بتوانیم حتی در پروژه‌های برون‌مرزی نیز حضور داشته باشیم.
سالاری تصریح کرد: همان‌طور که در گام دوم انقلاب آمده است، ما باید از ظرفیت‌های نیروی انسانی و جوانان، استفاده و تجربه‌اندوزی کنیم، همچنین جانشین‌پروری و دانش‌افزایی کنیم، در کشور این ظرفیت‌ها وجود دارد و تنها کاری که باید انجام دهیم این است که بخش آکادمیک را از حالت تئوری خارج و آموزش را با کار عملیات تلفیق کنیم و در همین پروژه‌هایی که ان‌شاءالله فعال خواهد شد، می‌توان جوانان را در مجموعه‌های پیمانکاری و … وارد و مدیران خوب پروژه تربیت کرد.
وی درباره نقش بخش خصوصی در راه‌اندازی واحدهای پالایشی در کشور افزود: در گذشته به بخش خصوصی مجوزهایی اعطا شده است که باید این مجوزها دوباره بررسی، ارزیابی و بازنگری شود، اما در مجموع در حوزه توسعه افزایش ظرفیت پالایشی، به‌اصطلاح باید کار خودمان را انجام دهیم، در پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس هم زمانی که من در هیئت مدیره بودم، بیشتر منابع دولتی به این پروژه تزریق و تنها حدود ۱۵ درصد از منابع این طرح از طریق بخش خصوصی تأمین شد، تضامین آن نیز از طریق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های انجام شد و پروژه در مسیر توسعه قرار گرفت.
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تصریح کرد: در دنیا نیز همین‌طور است که با توجه به سیاست‌گذاری‌های حاکمیت به لحاظ مکان‌یابی، عرضه و تقاضا و بازار، الگوی آماده، مجوزها دریافت شده است و زیرساخت‌ها تعریف می‌شود، مکان مشخص شده است و مجوزهای زیست‌محیطی نیز دریافت می‌شود، خوراک آن نیز مشخص است و این بسته، به تناسب به سرمایه‌گذار داده می‌شود و کار سرمایه‌گذار این است که ادامه مسیر را انجام دهد و اینگونه نیست که مجوز دهیم این مقدار خوراک را به مجموعه‌ای اختصاص دهیم و آن مجموعه بر این اساس مکان، زیرساخت انتقال و ذخیره‌سازی را مشخص کند زیرا این موارد زمینه‌های حاکمیتی است.
سالاری ادامه داد: حاکمیت باید چنین شرایطی را ایجاد کند و بر این اساس است که پروژه شکل می‌گیرد، زمانی که پروژه شکل گرفت و به درصدی از پیشرفت رسید، شما می‌توانید وارد بازار سرمایه شوید و از سرمایه مردمی به‌صورت اوراق و دیگر روش‌های متنوع استفاده کنید.
وی با اشاره به اینکه نگاه و عملکرد من در حوزه مبارزه با فساد همیشه مبتنی بر حفاظت و صیانت از بیت‌المال بوده است، گفت: در دستور کار ماست که اگر جایی ببینیم مسیری فسادخیز است، چه در حوزه‌های مدیریتی، چه در شکاف‌هایی که در روش برنامه‌ها و مقررات است، باید اصلاح شود و شفاف‌سازی در مجموعه اتفاق بیفتد و یک سیستم نرم‌افزاری پایش در مجموعه اجرایی و خیلی از مباحث حل‌وفصل شود.
افزایش ۸ درصدی ظرفیت ذخیره‌سازی سوخت نیروگاهی
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش با انتقاد از بی‌توجهی به ذخیره‌سازی در گذشته گفت: همان‌طور که می‌دانید همیشه در بحث تراز گاز و … موازنه‌ای برقرار بوده، اما متأسفانه در حوزه نیروگاهی، با بحث خاموشی روبه‌رو بودیم، در حالی که باید این پیش‌بینی می‌شد که ما در نیمه دوم سال به‌طور حتم ظرفیت‌سازی کنیم، بنابراین باید ۵ تا ۶ میلیارد لیتر ذخیره‌سازی در نیروگاه‌ها داشته باشیم تا اگر به‌نوعی با کاهش یا فشار گاز روبه‌رو شدیم، بتوانیم حوزه برق را مدیریت کنیم.
سالاری ادامه داد: با این حال، وقتی آمار و ارقام را مشاهده می‌کنیم، می‌بینیم حدود ۲۰ درصد کاهش ذخیره‌سازی داریم و به این کاهش توجه نشده است، بنابراین تلاش کردیم در روزهای اخیر به‌صورت هفتگی نشست‌های سوخت‌رسانی را با حضور دستگاه‌های ذی‌ربط از جمله وزارت نیرو، شرکت ملی گاز ایران، خطوط لوله و مخابرات نفت ایران و بخش تأمین و توزیع شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی برگزار کنیم، چرخه حمل‌ونقل و جابه‌جایی باید بررسی شود و نیازمند این هستیم که از سیستم ریلی برای توزیع سوخت به نیروگاه‌ها استفاده کنیم تا کمبودهای موجود را جبران کنیم. خوشبختانه در همین مدت کوتاه، روند رو به رشد بوده و حدود هفت تا هشت درصد افزایش در ذخیره‌سازی‌های سوخت نیروگاهی داشته‌ایم، پس از این نیز به‌صورت قرارگاهی کار را روزانه پایش می‌کنیم.
تحویل قیر رایگان ابلاغ شد
وی با اشاره به حل مشکل چند ساله اختصاص قیر برای مناطق محروم و راهسازی گفت: «بحث تبصره یک قانون بودجه کشور مربوط به بحث تحویل قیر بود که با تفسیر قانون بخشی به وزارت راه، بخشی سازمان مسکن و بخشی نیز شهرداری‌ها منعکس می‌شد که متأسفانه اجرایی نشد و ۶ ماه نخست هم اقدام نشد و در رسانه‌ها هم طرح موضوع می‌شد و مطالبه بود.
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تصریح کرد: وضع جاده‌ها و راه‌های روستایی نیز مشخص بود، از این رو این موضوع به‌سرعت عملیاتی شد و از هفته‌های پیش با پالایشگاه‌ها مکاتبه و با وزارت راه هم هماهنگی شد و امروز شرایط آماده است و متقاضیان می‌توانند طبق چارچوبی که در قانون تنظیم شده است، مراجعه کنند و خوراک را تحویل بگیرند و حواله خودشان را بدهند تا در حوزه راه‌های روستایی استفاده شود، بنابراین این تکلیف قانونی نیز عملیاتی شده و در سیستم پیاده‌سازی شد، هیئت دولت هم مصوبه آن را ابلاغ کرد و ما هم ابلاغ کردیم زیرا مطالبه بیشتر نمایندگان مجلس شورای اسلامی بود.
اتصال نیروگاه‌های جدید به شبکه انتقال سوخت
سالاری همچنین با انتقاد از اینکه در بحث انتقال پیشرفت خوبی نداشته‌ایم، افزود: برای نمونه با راه‌اندازی پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس باید مجموعه‌ای خطوط انتقال ایجاد می‌شد که این خطوط ایجاد نشده بنابراین بیش از ۵۷ درصد جابه‌جایی‌ها بر دوش حمل‌ونقل جاده‌ای افتاده است، بنابراین در طرح‌های توسعه‌ای به تناسب نیاز کشور و ذخیره‌سازی‌های راهبردی، باید انبار جدیدی احداث شود. در برخی جاها نیز نیاز است ظرفیت ذخیره‌سازی در انبارها همزمان با توسعه خطوط افزایش یابد.
وی افزود: در گذشته ۱۴ تا ۱۵ نیروگاه را به شبکه متصل کردیم و اکنون نیز بررسی‌هایی لازم است تا تعدادی از نیروگاه‌ها به شبکه خطوط متصل شوند، مطالعه این طرح به‌منظور کاهش شعاع جابه‌جایی‌ها در شبکه انتقال سوخت نیروگاهی در حال انجام است.
احداث ۶ خط لوله حیاتی جدید در کشور
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش با اشاره به اینکه در بخش ذخیره‌سازی نیز در برخی از نقاط، باید به تناسب مخازن جدید پیش‌بینی و خطوط جدید ایجاد شود، گفت: ظرفیت‌های جدید نیاز به زمینه‌های انتقال دارد، در شیوه انتقال و جابه‌جایی هم باید بازنگری شود زیرا سال‌ها از عمر برخی خطوط می‌گذرد و نیازمند جایگزینی هستند، بحث نگهداشت و پایش نیز باید پیگیری شود، همچنین مطالعات اولیه برای احداث ۵ تا ۶ مسیر خط لوله حیاتی در کشور انجام شده که البته در این میان، شرایط و شیوه انتقال و شیوه تأمین منابع نیازمند بررسی است.
توجه به زنجیره در تنظیم سبد سوخت کشور
سالاری دیدگاه خود را درباره توسعه صنعت سی‌ان‌جی در سال‌های گذشته و در آینده اینگونه تشریح کرد: سال ۸۶ که در شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران بودم، ۶۴ جایگاه عرضه سی‌ان‌جی بیشتر در کشور نداشتیم، اما آن را به ۲ هزار و ۲۰۰ جایگاه رساندیم و این تکلیفی بود که در قانون آمده بود که ۲۰ درصد از سبد سوخت کشور به سی‌ان‌جی اختصاص داده شود.
وی افزود: خوشبختانه این رقم و بیش از آن هم محقق شد، از طرفی به دلیل اینکه در حوزه ناوگان مشکل داشتیم، تبدیل کارگاهی را آغاز و با کمک بخش تولید تلاش کردیم خودروهای دوگانه‌سوز را از بخش تبدیل کارگاهی به سمت تولید کارخانه‌ای منتقل کنیم، این اتفاق هم افتاد، از حمل‌ونقل عمومی آغاز شد تا بخش‌های دیگر ادامه یافت و این سبب شد بخشی از مدیریت مصرف و جایگزینی گاز طبیعی با بنزین محقق شود و در آن شرایط کشور را از بحران نجات داد.
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش گفت: در مجموع در بحث سبد سوخت کشور به بحث مدیریت مصرف توجه می‌کنیم. برای نمونه در حوزه گاز اگر نگاه کنیم، تعهدها و تخصیص‌های جدید داده شده است، برای نمونه چنانچه طرح‌هایی را که با عنوان جهش هستند، مطالعه کنید، می‌بینید بسیاری از این طرح‌ها خوراک ندارند، یعنی ما نزدیک ۱۸۰ میلیون مترمکعب گاز را تخصیص دادیم که به‌هیچ‌وجه امکان‌پذیری آن جای پرسش دارد بنابراین این موارد باید بازنگری شوند و ضمانت اجرایی ندارند و با توجه به توسعه‌ای که در بخش گاز وجود دارد، باید ترازی منطقی پیش‌بینی شود.
سالاری گفت: در بخش فرآورده نیز زمانی گاز مایع (ال‌پی‌جی) را سوآپ می‌کردیم و امروز باید با مطالعه میدانی نیاز به افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی ال‌پی‌جی یا استفاده از این سوخت در بخش پایین‌دست صنعت پتروشیمی را بررسی کنیم، همچنین باید بررسی کرد که با توجه به اینکه جابه‌جایی و ذخیره این حامل انرژی در گستره کشور مشکل است، در بخش حمل‌ونقل عمومی از آن استفاده کنیم و همه این موارد به سیاست‌های کلان در حوزه سبد سوخت کشور باز می‌گردد.
وی افزود: در حوزه ال‌پی‌جی ما زمانی برای خودروهای پیکان در کشور ال‌پی‌جی در نظر گرفتیم و حدود ۲۰ جایگاه عرضه داشتیم، اما با خروج این خودرو از چرخه حمل‌ونقل کشور، همه این جایگاه‌ها به مرور تعطیل شدند بنابراین در تنظیم سبد سوخت کشور باید به زنجیره توجه کرد تا خدای نکرده کار بدون مطالعه انجام نشود.
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش گفت: بخش دیگر هم سیاست‌های منطقه‌ای است و ما باید بتوانیم از ظرفیتی که در منطقه و بازار سوخت منطقه وجود دارد، استفاده کنیم، ما زمانی مطالعاتی داشتیم که بتوانیم در ارمنستان انبار احداث کنیم، آن زمانی گروهی داشتیم و گروهی نیز سفر کردند و جریانی سه‌جانبه بین ما، روسیه و ارمنستان شکل گرفت.
سالاری افزود: مطالعات بازار منطقه، نحوه تأمین سوخت و مکان‌یابی آن هم انجام شد، چنین مراوداتی سبب امنیت پایدار انرژی ما در منطقه می‌شود و زمینه حضور ما را در بازارهای انرژی فراهم می‌کند و اگر ظرفیت‌های منطقه شناسایی و از آن استفاده شود، خروجی و پایین‌دست تولیدات نفتی را می‌توانیم در همین بازارها به مصرف برسانیم.
ناهماهنگی و بی‌برنامگی در صادرات فرآورده
وی درباره وضع صادرات فرآورده از کشور گفت: در بحث صادرات فرآورده وقتی وارد شدم، از دوستان خواستم برنامه‌ای ماهانه به من بدهند که شما با چه روشی کار صادراتی انجام می‌دادید؟ ما انتظار داریم وقتی شما امروز می‌خواهید به بورس بروید و در بازار عرضه کنید، باید شرایط عرضه و تقاضا و وضع ذخایر و مقدار تولید و مصرف سبد را بررسی کنید، شما امروز که نمی‌توانید برای ۵ تا ۶ ماه آینده صادر کنید، اما متوجه شدم برنامه مدون و هماهنگ‌شده‌ای وجود ندارد.
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش افزود: از طرفی در بحث صادرات باید با بخش تأمین و توزیع هماهنگ باشید و ببینید وضع در کشور چگونه است و تولید را پایش کنید و طبق برنامه‌ای ماهانه و سالانه عملکرد این بخش‌ها با یکدیگر مقایسه و انحراف آنها مشخص شود. عملکرد سالانه و همه این موارد باید با یکدیگر مقایسه و انحراف آنها مشخص شود و براساس آن تصمیم‌گیری شود؛ اما متأسفانه هیچ‌کدام از اینها وجود نداشت.
سالاری گفت: رصد بازار و شناسایی مشتریان راهبردی برای امضای قراردادهای درازمدت و مستمر نیز از دیگر مواردی بود که در مجموعه وجود نداشت و بعضی از اتفاق‌ها هم تعهدی بود، یعنی یک عده رفته بودند، حرکتی کرده بودند و برای بازه زمانی بازی تعهد ایجاد کرده بودند؛ به‌نوعی پیش‌خور شده بود و به‌طور طبیعی این اتفاق سبب شد در بحث صادرات فرآورده بازنگری کنیم بنابراین تلاش خواهیم کرد به ذخیره‌سازی‌های راهبردی و شرایط بازار توجه کنیم تا بتوانیم مشتریان را هم حفظ کنیم.
حضور واسطه‌ها در صادرات فرآورده فسادخیز است
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش یکی از موارد فسادخیز در بحث صادرات فرآورده را حضور و وجود واسطه‌ها دانست و تأکید کرد: باید دست این واسطه‌ها را قطع کنیم. بعضی از اینها تنها می‌آیند در بازار و مذاکره می‌کنند، اما اگر بتوانیم این زنجیره عرضه را با مصرف‌کننده به یکدیگر متصل کنیم، این واسطه‌ها نیز حذف می‌شوند، دومین بحث این بود که در زمینه صادرات باید عرضه را در سازوکار بورس ببینیم، نه سازوکار اتاق مذاکره و… این بخش هم در واقع می‌تواند گلوگاه فساد باشد و قیمت‌های خیلی شکاف‌دار با منطق جور نیست.
سالاری گفت: بحثی هم در بدنه بازرگانی است که باید بدنه بازرگانی بدنه‌ای کارشناسی باشد که بازار، قیمت و تولید را ببیند و پیش‌بینی کند. برای نمونه بنده موردی را دیدم که گفتند از یک جا سوخت هوایی صادر کنید، اما آنجا به هیچ‌وجه سوخت هوایی نمی‌توان تولید کرد، یعنی شرایطی بود که هر مجموعه جزیره‌ای کار می‌کرد و سبب این وقوع این اتفاق‌ها شده بود، بنابراین تصمیم گرفتیم در این بخش بازنگری و انسجامی ایجاد شود تا افزون بر صادرات فرآورده، با توجه به نیاز کشور و توجه به اهمیت امنیت انرژی در داخل کشور، مازاد بر نیاز خود را با توجه به مدیریت بازار عرضه کنیم.
سیاست‌های قیمتی مکانیزم توسعه نیست
وی درباره سازوکارهای توسعه در شرایط تحریم و کاهش فروش نفت به‌ویژه در بحث توسعه صنایع پالایشی گفت: توسعه روش‌های خاص خودش را دارد و اگرچه قیمت‌گذاری تصمیم مجلس و تکلیف دولت است، اما این‌طور نیست که مکانیسم ما افزایش قیمت باشد. ما یک‌سری مشوق‌ها را برای توسعه در نظر می‌گیریم، در دنیا نیز همین‌طور است.
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش افزود: زمانی شما حجم زیادی نفت خام را روی آب ذخیره می‌کنید و دموراژی که پرداخت می‌کنید، عدد بسیار بالایی است، اما وقتی به همین مقدار تخفیف را برای مجموعه‌ای داخلی در نظر گرفتید، سبب می‌شود شرایط اقتصادی پروژه جاذبه ایجاد کند، بنابراین باید مشوق‌ها را بازنگری و تعریف کنیم و از مسیر همین مشوق‌ها و تخفیف‌ها، می‌تواند مسیر نقدینگی فراهم شود. اگر بتوانید از تسهیلات و اعتبارات نیز استفاده کنید، اینها در مجموع زمینه یک‌سری تضامین می‌شود و تولید هر واحد را می‌توان به‌عنوان تضمین واحد بعدی در نظر گرفت.
سالاری گفت: پس می‌خواهم بگویم شرایطی ایجاد می‌شود که از یک بازاری منابع تأمین و اینها به‌عنوان پشتوانه طرح‌های آینده در نظر گرفته می‌شود، البته همان‌طور که وزیر نفت نیز گفت ما می‌توانیم به بحث استفاده از سرمایه‌های مردمی هم توجه کنیم. بخش خصوصی نیز ظرفیت‌های چابکی دارد که اگر همه اینها در قالب یک کنسرسیوم در کنار یکدیگر قرار گیرند، ظرفیت و پشتوانه خوبی برای طرح‌های توسعه‌ای خواهد بود.
وی افزود: همین پالایشگاه‌هایی که واگذار شده‌اند نیز خود ظرفیتی هستند و اینها در کنار همدیگر می‌توانند منابع پروژه را تأمین کنند و کار توسعه‌ای انجام دهند، ما نگاهمان باید به توسعه توسط بخش خصوصی باشد و نقش ما باید حمایتی و کمک و مشورتی باشد تا سیاست‌های اصل ۴۴ را به معنای واقعی بنگاه‌داری پیاده‌سازی کنیم، از این بابت نقش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران به‌عنوان نقش حاکمیتی می‌تواند بسیار اثرگذار باشد.
شهرک‌های صنعتی به‌عنوان هاب انرژی فعال می‌شوند
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش ایجاد شهرک‌های صنعتی به‌عنوان قطب انرژی را از برنامه‌های راهگشا برای حل مشکلات واحدهای کوچک صنعتی فعال در پایین‌دست صنعت نفت عنوان کرد و افزود: اگر در کشور در نقاطی هاب انرژی همانند شهرک‌های صنعتی ایجاد می‌شد، خیلی از مسائل و زیرساخت‌ها از طریق ظرفیت همین شهرک‌ها مدیریت و تأمین می‌شد، اگر چنین اتفاقی می‌افتاد، شاید مجموعه‌ای از مشکلات امروز وجود نداشت و شرایط مانند امروز نبود که خیلی از واحدهای بخش خصوصی دچار حاشیه سود و مشکل تأمین نقدینگی شوند.
سالاری گفت: نیاز است در حوزه زنجیره ارزش به این موارد توجه شود، بدان معنا که هماهنگی میان مجموعه‌های پالایشی، واحدهای میان‌دستی و زنجیره پایین‌دستی وجود داشته باشد که شرایط یکپارچه‌ای در سیاست قیمت‌گذاری و سیاست تأمین خوراک آن منطقه‌ای که به‌عنوان هاب انرژی در نظر گرفتیم، وجود داشته باشد تا توسعه در آنجا اتفاق بیفتد، نه اینکه شما در یک منطقه خوراک را تأمین و با هزینه فراوان جابه‌جا کنید و در جای دیگر و نقطه‌ای دیگر بخواهید کار توسعه‌ای انجام دهید.
وی افزود: بنابراین نیاز است که در مطالعات و برنامه‌ریزی‌ها به این موارد توجه داشت و به تناسب آن از ظرفیت‌های بخش خصوصی استفاده کرد، هم‌اکنون حدود ۱۴ تا ۱۵ هزار مجموعه هستند که در زنجیره پایین‌دستی پتروشیمی فعال هستند و ظرفیت تولیدی آنها بسیار پایین است و دلیل آن هم این است که در گستره کشور پراکنده شده‌اند و به حوزه تأمین خوراک آنها نیز توجه نشده است، در حالی که می‌توانند با حداقل سرمایه‌گذاری بالاترین نرخ اشتغال و صادرات گسترده داشته باشند، اما متأسفانه امروز دچار مشکل‌اند و به این مقوله توجه نشده است.
