امروزه با وجود تغییرهای زیاد در کیفیت انواع نفت خام و تنوع نیاز مشتریان، استفاده از واحدهای اختلاط برای تولید نفت با کیفیت مشخص مورد استقبال قرار گرفته است.
در ایران نیز با توجه به تغییر کیفیت نفت و لزوم تنوع بخشی به سبد صادراتی نفت خام، طراحی، ساخت و راه‌اندازی این واحد در دستور کار مجموعه نفت قرار گرفت و طراحی آن به مجموعه پژوهشگاه صنعت نفت سپرده شد.
همسو با این مضوع با سرود زاهدی عبقری، پژوهشگر گروه پژوهش توسعه و کنترل فرآیندها در پژوهشکده توسعه فرآیند و فناوری تجهیزات پژوهشگاه صنعت نفت گفتگویی درباره قابلیتهای این فناوری، صرفه اقتصادی و سودآوری و کاربردهای گوناگون آن در صنعت به شرح زیر انجام شده است:
ابزار توسعه داده شده فناوری اختلاط نفت خام و فرآورده ها در پژوهشگاه صنعت نفت چیست؟
پژوهشگاه صنعت نفت در مرحله نخست، با استفاده از تجربه های پیشین خود در توسعه نرم افزار، اطلاعات انواع نفت خام کشور، واحدهای پالایشگاهی و داشتن آزمایشگاهی مجهز در زمینه نفت خام و فرآورده‌ها، نرم افزاری با عنوان RIPI Blend توسعه داد.
این نرم افزار ضمن شناسایی خواص انواع نفت خام و فرآورده‌های نفتی، اختلاط بهینه آنها را برای رسیدن به نفت خام و فرآورده موردنظر در سریعترین زمان ممکن به انجام می‌رساند.
می توانید به مزایای این نرم افزار اشاره کنید؟
نرم افزار RIPI Blend علاوه بر این که نرم‌افزاری ملی و داخلی است، دارای مزایایی به شرح زیر است:
• شناسایی نفت خام و برشهای نفتی
• محاسبه خواص مخلوط حاصل از چند نفت خام و یا برش نفتی
• بهینه سازی اختلاط نفت خام و برشهای نفتی برای صادرات، تولید و توزیع در کشور
• محاسبه توزیع گوگرد در برشها
• تخمین میزان محصولات پالایشگاهها از مشخصات خوراک ورودی
• کاهش زمان و هزینه اختلاط در پالایشگاه
• تخمین تاثیر تغییر خوراک بر روی واحدهای مختلف
• بیشترین تولید سوختهای استراتژیک مانند بنزین با کیفیت مطلوب
• استفاده در برنامه‌ریزی تولید پالایشگاه
برای نمونه، با استفاده از این ابزار به راحتی و با دقت بالا می توان درصد اختلاط نفتهای خام با کیفیتهای مختلف را برای رسیدن به نفت مورد نظر به دست آورد.
در صورت در اختیار نداشتن چنین نرم‌افزاری، باید درصدهای مختلف اختلاط را به صورت حدس و خطا در آزمایشگاه بررسی کرد که این روند احتیاج به زمان و هزینه بسیار بالایی دارد.
آیا این نرم افزار در صنعت نفت آزمایش شده است؟
بله، علاوه بر آزمونهای مختلفی که با تکیه بر نتایج آزمایشی گرفته شده از آزمایشگاههای شناسایی نفت خام پژوهشگاه صنعت نفت انجام شد، این نرم افزار در باره تعیین اثرهای تغییر خوراک در پالایشگاههای مختلف از جمله پالایشگاه آبادان سنجیده شده است.
آیا هم اکنون فعالیتی در زمینه توسعه فناوری اختلاط انجام می دهید؟
هم اکنون براساس قرارداد منعقد شده میان شرکت پایانه‌های نفتی کشور و پژوهشگاه صنعت نفت، طراحی واحد اختلاط پیوسته نفت خام برای پایانه صادراتی خارگ را انجام می دهیم.
لطفا می توانید در این باره توضیح بیشتری ارائه دهید؟
به طور کلی فرآیند اختلاط نفت خام به دو روش پیوسته و ناپیوسته امکانپذیر است که هر یک دارای کاربرد مناسب، مزایا و محدودیتهایی است.
روش ناپیوسته
در روش ناپیوسته که روشی سنتی است، سیستم کنترلی پیچیده ای وجود ندارد و اختلاط در مخزن انجام می‌شود. بنابراین با وجود این که سادگی سیستم ابزاردقیق و کنترلی آن، سبب کاهش هزینه سیستم اختلاط می‌شود، یکی از ملزومات این فرآیند، ایجاد مخازن محصول با حجم مناسب است که عاملی برای افزایش قیمت و هزینه است.
به همین سبب دارندگان تجهیزات اختلاط، با توجه به امکانات و محدودیتهای خود در زمینه سرمایه‌گذاری، به طور معمول این روش را هنگامی ترجیح می‌دهند که هدف آنان تولید محموله‌های خیلی بزرگ نباشد.
روش پیوسته و دقت بالای 99 درصد
روش تازه تر و بسیار دقیق‌تر پیوسته مجهز به سیستمهای کنترلی دیجیتال است که امکان بکارگیری رایانه و نرم‌افزارهای کنترل کننده را برای کنترل فرآیند مهیا می‌کند. دقت سیستم به نسبت بالاست و به طور معمول تا 99.5 درصد دقت را تامین می‌کند.
نسبتهای معین از انواع نفت خام به وسیله سیستم کنترلی، به طور خودکار برداشته و در هدرو تجهیز اختلاط گر همزمان (Inline Mixer) با یکدیگر مخلوط و یکنواخت می‌شود. این سیستم قابلیت فرستادن مستقیم محصول به کشتی یا مصرف کننده را دارد و بنابراین وجود مخزن محصول، از ملزومات فرآیندی نیست.
در نتیجه این سیستم به طور معمول هنگامی‌که حجمهای تولیدی بالا مورد نظر باشد، هزینه ایجاد مخازن حجیم را تحمیل نخواهد کرد.
هدف از طراحی این واحد چیست؟
هدف از طراحی این واحد، تنوع بخشی به سبد صادراتی کشور و تهیه نفت خام مطلوب بازار جهانی است. علاوه بر آن کاهش زمان و هزینه اختلاط نفت خام و افزایش قدرت بازاریابی در بازارهای نفتی را می‌توان از جمله دیگر اهداف ایجاد این واحد دانست.
این واحد در مقایسه با فناوریهای مشابه خارجی چه مزایایی دارد؟
مهمترین مزیت فناوری توسعه داده شده، در عین دقت بالا، ارزانتر بودن آن است.
این فناوری صرفه اقتصادی و سودآوری دارد؟
براساس مطالعات اقتصادی انجام شده در صورت ساخت، راه اندازی و استفاده از این واحد، سودآوری به دست آمده از صادرات محصول با این فناوری، چیزی در حدود دو دلار به ازای هر بشکه خواهد بود که رقم قابل توجهی است.
این طرح موارد مشابه در داخل یا خارج کشور نیز دارد؟
در دنیا، کشورهای آمریکا، مکزیک، هلند، ونزوئلا، هند و تایلند واحدهایی براساس این فناوری توسعه داده و برای تولید نفت خام و برشهای نفتی مختلف استفاده کرده‌اند و کشورهای مختلف دیگری نیز در حال طراحی و ساخت این واحد هستند.
برای طراحی این واحد با چه بخشهایی همکاری دارید؟
با توجه به گستردگی کار، افراد مختلفی چه در داخل و چه در خارج پژوهشگاه با ما همکاری داشته و دارند. در داخل پژوهشگاه از همکاری نیروهای مجرب در بخش آزمایشگاهی شناسایی نفت خام استفاده شده است و در خارج نیز از همکاری جهاددانشگاهی دانشگاه تربیت مدرس در انجام مطالعات اقتصادی و دیگر بخشهای مربوطه بهره مند خواهیم بود.
این فناوری در چه بخشهایی قابل استفاده و بهره برداری است؟
علاوه بر بخش صادرات نفت خام، از این فناوری در همه واحدهای نفتی که اختلاط انجام می‌شود، می‌توان استفاده کرد. نمونه بارز آن بخش مخازن فرآورده های پالایشی است که با استفاده از این فناوری می‌توان فرآورده‌های نفتی با مشخصات استاندارد را در کمترین زمان و با کمترین هزینه تولید کرد.
