بخش خصوصی باید بیشتر در حوزه نفت و نیرو فعال شود

با اجرایی شدن الگوی جدید قراردادهای نفتی، غلبه آراء و دیدگاه‌های تخصصی بر سیاسی کاری‌ها و با افزایش همدلی و تفاهم میان دولت و مجلس برای تقویت سرمایه گذاری و ورود فناوری های پیشرفته و برتر جهان به داخل کشور، کارشناسان و خبرگان بخش خصوصی نفت و انرژی، در دومین کنگره نفت و نیرو حضور پر رنگ‌تری داشتند و نظرات خود را مطرح کردند.

راهبردهای حضور بخش خصوصی در صنعت نفت و گاز
 مهدی میرمعزی رئیس هیئت مدیره انجمن نفت ایران، در دومین کنگره راهبردی نفت و نیرو در نشست تخصصی «حضور بخش خصوصی در صنایع نفت و گاز؛ چالش‌ها و فرصت‌ها» گفت: با اجرای الگوی جدید قراردادهای نفتی و نقش آفرینی شرکت‌های ایرانی اکتشاف و تولید، مسیر فعالیت بخش خصوصی در بالادست صنعت نفت هموار می‌شود. بخش خصوصی در پایین دست صنعت نفت نقشی بسزا دارد و امیدواریم با اجرای الگوی جدید قراردادهای نفتی، نقش آفرینی بخش خصوصی در بالادست صنعت نفت نیز امکان‌پذیر شود. صنعت نفت از اجرای الگوی جدید قراردادهای نفتی آسیب نمی‌بیند؛ آنچه به این صنعت آسیب می‌رساند مباحثی مانند نظام هماهنگ پرداخت است.

وی در تبیین راهبردهای حضور بخش خصوصی در صنعت نفت و گاز، این راهبردها را در چهار گروه دسته‌بندی کرد و افزود: در سطح شرکت‌ها، ارتقای سازماندهی مدیریت، ارتقا و جذب و نگهداشت نیروی انسانی و ارتقای نرم افزارها و سخت افزارها و فرهنگ‎سازی برای مشارکت با شرکت‌های داخلی و خارجی حائز اهمیت است. در سطح صنعت نفت، تقسیم کار درست میان شرکت‌ها باید مدنظر قرار گیرد. در سطح ملی، دسترسی به منابع مالی و ثبات و تسهیل مقررات در بخش‌های مختلف اعم از گمرک، مالیات،  بیمه و… موضوعات مهمی به شمار می‌روند. در سطح بین‌المللی نیز تامین منابع مالی، مدیریت و فناوری،  بازار کالاها و خدمات و کاهش ریسک از گزینه‌های حائز اهمیت به شمار می آیند.

میرمعزی ادامه داد: هم اکنون خصوصی‌سازی به طور جدی در بخش‌های پتروشیمی و پالایشگاهی صورت گرفته است و بازیگران خوبی وارد این عرصه شده‌اند. اگرچه در سال‌های اخیر بخش خصوصی به ساخت مخازن فرآورده‌های نفتی وارد شده‌اند، همچنان بخش قابل توجه خطوط انتقال، پایانه‎ها و مخازن فرآورده‌ها در اختیار بخش دولتی است. فعالیت‌هایی در بورس انرژی آغاز شده است و این امکان وجود دارد که به تدریج نفت خام نیز در بورس عرضه شود. در بخش مدیریتی، در قراردادهای جدید نفتی هم عاملیت بخش خصوصی در تولید لحاظ شده است و مدیریت عالی و نظارت همچنان در اختیار دولت است.

محمدهاشم باقرپور نیز در نشست تخصصی با عنوان «ضرورت طرح‎های ازدیاد برداشت از میدان‎های نفت و گاز ایران و مروری بر تجارت جهانی (EOR , IOR)» بر اهمیت استفاده از فناوری‎های روز در میدان‌های نفتی ایران تاکید کرد و گفت: حضور شرکت‌های بین‌المللی و استفاده از فناوری‎های ازدیاد برداشت مثل IOR و EOR می تواند به بهبود منابع و ازدیاد برداشت کمک زیادی کند و مانع هدر رفت سرمایه ملی شود. بسیاری از روش‎ها فقط در سطح آزمایشگاه یا یک چاه استفاده می شود.ذخایر توسعه یافته و توسعه نیافته زیادی در ایران وجود دارد که با روش ازدیاد برداشت می توان تولید آن را افزایش داد.

رضا پدیدار، رئیس هیئت داوری انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران نیز در دومین کنگره راهبردی نفت و نیرو در نشست «حضور بخش خصوصی در صنایع نفت و گاز؛ چالش‌ها و فرصت‎ها» گفت: 63 درصد ظرفیت ساخت تجهیزات نفتی کشور بی استفاده است و سازندگان داخلی امیدوارند با اجرای قراردادهای جدید نفتی، این ظرفیت‌ها به‌کار گرفته شود. حاصل ۲ دهه فعالیت این انجمن، استفاده از ۳۵ درصد ظرفیت‌های ساخت داخلی در صنعت نفت بوده و متاسفانه ۶۳ درصد ظرفیت‌های موجود خالی است. ظرفیت صادراتی انجمن نیز از پنج درصد به حدود ۲ درصد کاهش یافته است.

پدیدار با اشاره به برنامه‌ریزی‌های انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران در کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت برای افزایش توانمندی سازندگان داخلی، ادامه داد: در سال ۱۴۰۴ به برند ملی در ساخت تجهیزات دست می‌یابیم. خوشبختانه با رایزنی با وزارت صنعت، معدن و تجارت برای ۷۰ قلم تجهیزات صنعت نفت محدودیت‌های وارداتی اعمال شده است.

عضو هیئت مدیره انجمن شرکت‌های مهندسی و پیمانکاری نفت، گاز و پتروشیمی، هم اجرای قراردادهای جدید نفتی را یک گام رو به جلو در صنعت نفت کشور دانست.
محمدرضا طبیب زاده در دومین کنگره راهبردی نفت و نیرو در نشست «حضور بخش خصوصی در صنایع نفت و گاز، چالش‌ها و فرصت‌ها» گفت: در اجرای قراردادهای جدید نفتی، فرصت‌سوزی کردیم و در حالی که کشورهای همسایه در حال برداشت ذخایر هستند، ما این بند و آن بند قراردادها را زیر سوال بردیم. باید بپذیریم هنوز بخش خصوصی واقعی نداریم و بخش خصوصی به جایگاه واقعی خود دست نیافته است. فعالان بخش خصوصی بسیار امیدوارند در دوران پسابرجام، دولت فضای کسب و کار مساعد را فراهم کند. امیدواریم بانک توسعه صنعت نفت شکل گیرد و آغاز بکار کند.

راهبردهای حضور بخش خصوصی در صنعت نیرو
بهمن مسعودی، قائم مقام مدیرعامل شرکت ماهتاب گستر، در دومین کنگره راهبردی نفت و نیرو در نشست تخصصی «تجربه‌ها و مدل‌های مشارکت و سرمایه‌گذاری شرکت‌های داخلی و خارجی در صنعت برق» در تشریح فرصت‌های سرمایه گذاری در صنعت برق ایران اظهار داشت: ریسک این صنعت و مخاطره فناوری‌های آن در ایران پایین است و این موضوع بیانگر امنیت سرمایه‌گذاری در صنعت برق ایران است. صنعت برق، صنعتی راهبردی در کشور به شمار می‌رود و افزون بر آن، منابع انرژی اولیه آن مانند گاز طبیعی در دسترس است. در ایران نگاه به برق هنوز ابزاری است و به عنوان یک کالای اقتصادی به آن نگاه نمی شود و این نوع نگرش نیازمند اصلاح است. عملکرد دوگانه وزارت نیرو نیز که هم به عنوان بخش حاکمیتی و هم بازیگر اصلی بازار نقش آفرینی می کند، از دیگر محدودیت‌های موجود در این زمینه است.

قائم مقام مدیرعامل شرکت ماهتاب گستر ابراز امیدواری کرد که با رفع محدودیت‌ها و حل کامل مشکلاتی که از دوران تحریم نشات گرفته است، سرمایه‌گذاری در صنعت برق کشور تقویت شود.

سعید مهتدی، رئیس هیئت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعتی ایران هم در نشست «تجربه‌ها و مدل‌های مشارکت و سرمایه‌گذاری شرکت‌های داخلی و خارجی در صنعت برق» گفت: شرکت‎های ایرانی در حوزه‌های مختلف بسیار توانمند شده‌اند و توانمندی امروز این شرکت‌ها با هفت، هشت سال پیش قابل مقایسه نیست. این شرکت‌ها تاکنون ۳.۴ میلیارد یورو قرارداد امضا کرده‌اند که ۲ میلیارد از این قراردادها به سرانجام رسیده و در حال اجراست. در زمان تحریم با وجود همه مشکلاتی که گریبان‌گیر این شرکت‌ها شد، توانستیم بیش از ۲۰۰ میلیون یورو سرمایه‌گذاری کنیم.

مهتدی با اشاره به توافق همکاری شرکت «توربوکمپرسور نفت» با شرکت زیمنس، یادآور شد: با شرکت‌هایی از آلمان، اتریش و دیگر کشورها نیز مذاکراتی را در زمینه‌های مختلف کاری دنبال می‌کنیم.

 علیرضا یزدی زاده مدیر برنامه‌ریزی راهبردی گروه مپنا هم با اشاره به هدفگذاری رشد اقتصادی هشت درصدی کشور در برنامه ششم توسعه، بر ضرورت جذب سرمایه‌های خارجی به عنوان شرط لازم برای تحقق این هدف کلان تاکید کرد.

وی در دومین کنگره راهبردی نفت و نیرو در نشست تخصصی «تجربه‎ها و مدل‌های مشارکت و سرمایه‌گذاری شرکت‌های داخلی و خارجی در صنعت برق» گفت: جذب سرمایه از محل منابع داخلی کشور با ضعف‌هایی روبروست و از این‌رو جذب سرمایه خارجی اجتناب ناپذیر است. شرکت‌های خارجی برای حضور در ایران باید مزیت‌هایی مانند جمعیت ۸۰ میلیونی ایران و جمعیت حدود ٣٠٠ میلیونی کشورهای همسایه ما و بازار بزرگ موجود را مدنظر داشته باشند. مپنا نخستین و بزرگترین پیمانکار عمومی ساخت نیروگاه‌های حرارتی و سرمایه‌گذار صنعت برق و نیرو در سطح منطقه است که تاکنون بیش از ۲۰ قرارداد را با شرکت‌های بین‌المللی با هدف انتقال دانش فنی، طراحی، مهندسی، ساخت تجهیزات و مدیریت پروژه امضا کرده است. حوزه نیرو در کشور از جمله حوزه‌هایی است که در دوران تحریم نه تنها عملکرد آن متوقف نشد، بلکه افزون بر رفع نیازهای داخلی توانست در صادرات برق و دانش فنی به خارج از مرزها موفق باشد.

راهبردهای حضور بخش خصوصی در صنعت پتروشمی
عادل نژاد سلیم، مدیرعامل شرکت هلدینگ خلیج فارس، در دومین روز از برگزاری دومین کنگره راهبردی نفت و نیرو در نشست تخصصی «برنامه‌های آینده صنعت پتروشیمی، راهبردهای توسعه و نوسازی بخش پایین دستی»، به تشریح فرصت‌های سرمایه‌گذاری این هلدینگ پرداخت و گفت: پتروشیمی هنگام در عسلویه، پتروشیمی آپادانا، پروژه لردگان، پروژه الفین ایلام، پروژه الفین گچساران و پروژه ESBR صدف از جمله پروژه‌های مستعد هلدینگ برای جلب همکاری و مشارکت متقاضیان داخلی و خارجی به شمار می‌روند.

وی با اشاره به این‌که پروژه ان جی ال ۳۲۰۰ به عنوان نخستین واحد ان‎جی‎ال واگذار شده به بخش خصوصی کشور مطرح است، افزود: بهره‌برداری از این پروژه از آن حیث که خوراک مورد نیاز پتروشیمی بندر امام را تامین می‌کند، حائز اهمیت است.

نژادسلیم در ادامه، هلدینگ خلیج فارس را نخستین مجموعه بخش خصوصی با این وسعت دانست که فعالیت آن با ١۵ شرکت آغاز شد و اکنون بیش از ١٠٠ شرکت به‎طور مستقیم یا غیر مستقیم با این شرکت همکاری می کنند.

وی گفت: اکنون بودجه مورد نیاز برای ١۵ طرح در حال اجرا ۶ میلیارد و دویست میلیون دلار، برای پروژه های مهندسی چهار میلیارد دلار و طرح‎های در حال مطالعه پنج میلیارد دلار برآورد شده است. شرکت هلدینگ خلیج فارس در میان ١٠٠ شرکت برتر جهان در رتبه ٣۴ است و دومین شرکت در خاورمیانه و  نخستین شرکت پیشرو در کشور به شمار می‌رود و تفاهم‎نامه‏‎هایی نیز با شرکت های مختلف خارجی امضا کرده است.

امان امانپور، مدیر شرکت مشاوره امانپور نیز در دومین روز از برگزاری کنگره راهبردی نفت و نیرو در نشست تخصصی با عنوان «برنامه‎های آینده صنعت پتروشیمی، راهبردهای توسعه و نوسازی بخش پایین دستی» گفت: با وجود تحریم‌ها، ایران در حوزه پتروشیمی زنجیره ارزش افزوده مناسبی ایجاد کرد. وی با برشمردن دستاوردهای صنعت نفت ایران در حوزه‌های مختلف بویژه پتروشیمی و پالایش افزود: ارزش افزوده در این صنعت با وجود تحریم‌ها، حاصل مدیریت صحیح مسئولان ارشد صنعت نفت است.

سیاست منطقی و اصولی، قرار گرفتن یک شرکت ایرانی در کنار شرکت خارجی در ساختار الگوی جدید قراردادهای نفتی، می تواند نوید بخش انتقال واقعی دانش صنعت نفت و فناوری پیشرفته در داخل کشور باشد و زمینه های رشد هر چه بیشتر صنعت نفت ایران را فراهم کند. این سیاست، بخش خصوصی واقعی و توانمند را به صحنه صنعت نفت و گاز می آورد و می تواند سبب تقویت علمی و عملی آنها شود. رشد و ارتقایی که در آینده ای نه چندان دور بتواند فارغ از بحث های سیاستی، به عنوان بازوری توانمند صنعت نفت کشور، نه تنها در ایران، بلکه در منطقه و و عرصه بین المللی حرف هایی برای گفتن داشته باشد.

دومین کنگره راهبردی نفت و نیرو از صبح روز (دوشنبه، ٢۶ مهرماه) با حضور اسحاق جهانگیری، معاون رئیس جمهوری، بیژن زنگنه، وزیر نفت و جمعی از مدیران ارشد بخش نفت و نیرو کشور در هتل المپیک تهران آغاز بکار کرد، این کنگره عصر روز (سه‎شنبه، ٢٧ مهرماه) به کار خود پایان داد.

 گروه پژوهش شانا