آخرین وضع طرح بهینه‌سازی مصرف گاز در موتورخانه‌ها/ ارتقای رایگان ۱۳ هزار موتورخانه
به گزارش شانا به نقل از خبرگزاری فارس، طبق آمار در چهار ماه سرد سال ۱۴۰۰، بین ۶۰ تا ۷۰ درصد از تولید گاز کشور در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌شود. تشدید مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری موجب شده است که صنایع عمده مانند سیمان و فولاد، پتروشیمی‌ها و نیروگاه‌ها با کمبود سوخت مواجه شوند و این موضوع عدم‌النفع بیش از ۲۰ میلیارد دلاری برای کشور در پی داشته است.
یکی از راهکارهای اصلی برای کنترل مصرف در بخش خانگی و تجاری، اجرای پروژه‌های «بهینه‌سازی مصرف گاز» است که این پروژه‌ها ذیل ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید تدوین شده‌اند. به‌طور کلی دو پروژه مهم با عنوان ۱- طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها، ۲- طرح جایگزینی بخاری‌های فرسوده، جزو مهم‌ترین پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری هستند که اجرای آنها موجب کاهش قابل ملاحظه هدررفت گاز می‌شود.
طرح افزایش کارایی موتورخانه‌های موجود در کشور برای نخستین بار در مردادماه سال ۱۳۹۳ در شورای اقتصاد دولت یازدهم به تصویب رسید (تصویر ۱). این طرح ابتدا با هدف افزایش کارایی در ۵۰۰ هزار واحد از موتورخانه‌های مسکونی و ۱۰۰ هزار واحد از موتورخانه‌های اداری-تجاری همراه با نصب کنتورهای هوشمند گاز به‌منظور کاهش مصرف گاز طبیعی تا سقف ۱۳ میلیون مترمکعب در روز در دستور کار قرار گرفت.
در طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها مبلغی نزدیک به ۲ میلیارد دلار از ارزش صرفه‌جویی حاصل از اجرای طرح از محل صادرات سوخت مایع صرفه‌جویی می‌شود و به شرکت‌های سرمایه‌گذار مجری طرح حداکثر طی مدت ۳ سال پرداخت خواهد شد.
به‌طور کلی درباره این طرح، پرسش‌های مختلفی مطرح می‌شود:
چرا اجرای طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها از سال ۹۳ تا ۹۹ به حاشیه رفته بود؟
چرا الزام نصب کنتور هوشمند از این طرح حذف شد؟
چرا میزان صرفه‌جویی پیش‌بینی‌شده از گاز در این طرح از روزانه ۱۳ میلیون مترمکعب به روزانه کمتر از ۲ میلیون مترمکعب کاهش یافت؟
بهینه‌سازی مصرف و ارتقای موتورخانه‌ها در چه وضعیتی است؟
برای پاسخ به این پرسش‌ها با سیدجلال نورموسوی، مدیر هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران به گفت‌وگو نشستیم.
در ادامه مشروح مصاحبه سرپرست مدیریت امور هماهنگی گازرسانی شرکت ملی گاز ایران را می‌خوانید.
طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها از سال ۹۳ تا ۹۹ اجرایی نشد و سپس در یک سال گذشته توسط شرکت ملی گاز در دستور کار قرار گرفته است. به نظر شما موانع اجرای این طرح در این سال‌ها چه بوده است؟
با توجه به اینکه طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها ابتدا در سال ۹۳ به شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت ابلاغ شد، کارهای مقدماتی، مطالعاتی و بحث‌های مربوط به شیوه اجرا، در شرکت بهینه‌سازی پیگیری و تبدیل به یک دستورالعمل اجرایی شد. شرکت بهینه‌سازی مصرف برای اجرای این دستورالعمل شیوه‌ای را پیشنهاد داد که از مشاورین ذی‌صلاح استفاده کند و ما به‌عنوان شرکت گاز نیز همکاری‌هایی با آنها داشته باشیم.
این شرکت یکسری از کارهای مقدماتی را نیز انجام داد، اما اشکالاتی در بحث اجرا وجود داشت که منجر به گرفتن اصلاحیه‌های متعدد در شیوه اجرا در سال ۹۴ و ۹۵ شد.
در مرحله اجرا باید توجه داشت که شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، شرکتی نیست که نیروی اجرایی کافی داشته باشد، برای همین در اجرای طرح به مشکل خورد. چون در این طرح لازم بود نظارت اولیه از موتورخانه‌ها صورت بگیرد، بعد خودِ طرح اجرا و برخی اصلاحات در موتورخانه‌ها انجام شود، سپس نظارت بعد از اجرا نیز صورت بگیرد و شرکت بهینه‌سازی مصرف بر اقدامات اصلاحی انجام‌شده صحه‌گذاری کند تا پرداخت‌ها انجام شود.
در نتیجه با توجه به حجم بالای کار و کمبود نیرو در شرکت بهینه‌سازی تصمیم بر این گرفته شد که طرح موتورخانه‌ها با همکاری شرکت‌های گاز استانی اجرایی شود، اما با توجه به حضور دو شرکت در یک پروژه در کارها تداخل پیش آمد. در این حالت معمولاً اجرای طرح‌ها هم دچار مشکل می‌شود و هم اینکه زمان‌بر خواهد شد. به همین خاطر در نشست مجددی که سال گذشته در وزارت نفت برگزار شد، تصمیم گرفته شد کلاً اجرای این طرح به شرکت ملی گاز واگذار شود.
بعد از سپردن این طرح به شرکت گاز چه اقدام‌هایی صورت گرفت؟
شاید در کمتر از چند ماه موافقت‌نامه بین شرکت ملی گاز و شرکت ملی نفت به‌عنوان پرداخت‌کننده منعقد شد و الحمدالله در اجرا شرکت ملی گاز سریع عمل کرد و الان هم به نتایج خوبی رسیده است. طبق این طرح، سه کار اصلاحی روی موتورخانه‌های مردم انجام می‌شود که شامل ۱- تنظیم مشعل، ۲- اصلاح پوشش بدنه و عایق‌بندی، ۳- نصب رسوب‌گیر است.
در اصلاحیه مصوبه در سال ۹۹، الزام نصب کنتور هوشمند از این طرح حذف شد. آیا دلیل خاصی داشت؟ برخی کارشناسان معتقدند به‌دلیل الزام به نصب کنتور هوشمند برای تمامی ساختمان‌ها و از طرفی قیمت بالای آن و دسترسی سخت به آن، این طرح تا سال ۹۹ اجرایی نشد.
نصب کنتور هوشمند اولاً هزینه‌های زیادی را به‌دنبال دارد که منابع مالی زیادی را می‌طلبید. در طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها نیز منبعی برای تأمین مالی این موضوع دیده نشده بود. الان هم که شرکت گاز به‌صورت رایگان موتورخانه‌ها را ارتقا می‌دهد از منابع مالی داخلی وزارت نفت استفاده میکند.
دوم اینکه تأمین تعداد زیادی کنتور هوشمند با توجه به اینکه فعلاً سازنده داخلی وجود ندارد، امکان‌پذیر نبود. طبق گزارشهای کارشناسی اصلاً نصب کنترل هوشمند برای مصارف کم گاز در ساختمان‌ها مقرون‌به‌صرفه نیست. حتی اگر این کنتور هوشمند به‌راحتی در دسترس باشد، اولویت نصب با کارخانه‌ها و صنایع بزرگ است.
مدیرعامل سابق و فعلی شرکت ملی گاز در مصاحبه‌ای عنوان کرده‌اند که طرح افزایش کارایی موتورخانه منجر به کاهش سالانه ۵۰۰ میلیون مترمکعب گاز می‌شود، در حالی که در طرح اولیه میزان صرفه‌جویی روزانه ۱۳ میلیون مترمکعب (سالانه ۴.۷ میلیارد مترمکعب) برآورد شده بود. چرا این میزان صرفه‌جویی کاهش یافت؟ آیا طرح کوچک شد تا قابل اجرا باشد؟
مدل محاسبه میزان صرفه‌جویی گاز در طرح اولیه به این صورت بود که شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت هر ۵۰۰ مترمربع ساختمان را معادل یک موتورخانه در نظر گرفته بود که طبق این طرح قرار بود ۱۵ درصد از میزان مصرف آن کاهش یابد. شما بهتر از بنده می‌دانید که الان ساختمان‌های جدیدالاحداث به هیچ‌وجه سمت موتورخانه نمی‌روند و همه از پکیج استفاده می‌کنند.
در نتیجه وقتی ما آمار ساختمان‌ها و موتورخانه‌های کشور را از وزارت کشور و شهرداری‌ها اخذ کردیم دیدیم که تعداد موتورخانه‌هایی که در طرح اولیه در نظر گرفته شده بود واقع‌بینانه نبود، یعنی ما اصلاً ۶۰۰ هزار موتورخانه در بخش خانگی (۵۰۰ هزار) و اداری (۱۰۰ هزار) در کشور نداریم که حالا با افزایش کارایی آنها روزانه ۱۳ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی کنیم.
برای اجرای این طرح، شرکت ملی گاز واقع‌بینانه و بر اساس مستندات حرکت و اعداد و ارقام این طرح را اصلاح کرد. ما در بخش خانگی حدود ۱۸ هزار موتورخانه داریم نه ۵۰۰ هزارتا.
آخرین وضع طرح بهینه‌سازی مصرف موتورخانه‌ها چگونه است؟ چند موتورخانه در ساختمان‌های مسکونی و اداری افزایش کارایی پیدا کرده‌اند؟
در بخش خانگی تاکنون ۱۵۵۰۰ واحد مسکونی در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند. در بخش موتورخانه‌های اداری نیز حدود ۴۰۰۰ واحد برای دریافت خدمات در سایت https://goc.nigc.ir/ ثبت‌نام کرده‌اند، البته اجرای این طرح در ادارات دولتی به دلیل شرایط خاص آن کمی زمان‌بر است.
فرآیند اجرای طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها در بخش خانگی بدین صورت است که مردم در سامانه ثبت‌نام می‌کنند. از طرفی شرکت‌های مجری نیز در این سامانه ثبت‌نام کرده‌اند و ما این دو را به یکدیگر معرفی می‌کنیم و قراردادی بین آنها منعقد می‌شود. پس از انجام اصلاحات، بازرس شرکت ملی گاز از موتورخانه بازدید میکند و در صورت انجام صحیح عملیات، به شرکت مجری هزینه را پرداخت میکند. این طرح به‌صورت کاملاً رایگان برای مردم انجام می‌شود.
اما درباره ساختمان‌های اداری، فرآیند اجرای طرح باید در قالب دیگری مورد تفاهم قرار بگیرد و قرارداد منعقد شود. در واقع فرآیند اجرای این طرح بدین صورت است که مثلاً ماهانه ۵۰ اداره دولتی در یک استان در سامانه ثبت‌نام می‌کنند. سپس مأموران شرکت گاز یک برآورد هزینه‌ای از مجموع طرح‌ها انجام داده و یک مناقصه در حد معاملات متوسط برگزار می‌شود. فرآیند اجرا سخت‌تر است، اما بعد از یکی دو ماه این موضوع نیز روال خواهد شد. الان تفاهم‌نامه طرح موتورخانه‌های بخش اداری توسط شرکت ملی گاز امضا شده است که اگر شرکت ملی نفت نیز امضا کند، عملیات شروع می‌شود.
در بخش خانگی رقم ثبت نامی تقریباً قابل ملاحظه است، یعنی از ۱۸ هزار ساختمان مسکونی ۱۵۵۰۰ ساختمان ثبت نام کرده‌اند. چه تعداد از ثبت‌نامی‌ها خدمات را دریافت کرده‌اند؟
توجه داشته باشید که اگر یک مجتمعی دو تا موتورخانه داشته باشد، باید دو بار ثبت‌نام کند. در نتیجه تعداد واحدهای مسکونی ثبت‌نامی ممکن است از نظر تعداد کمی کمتر از تعداد موتورخانه‌ها باشد، چون بعضی واحدها چند موتورخانه دارند.
به هر حال تاکنون ۱۵۵۰۰ موتورخانه ثبت‌نام کرده‌اند که برای ۱۳ هزار موتورخانه کارهای بهینه‌سازی انجام شده است و اکنون در حال رکوردگیری هستیم از نظر اینکه بررسی کنیم میزان صرفه‌جویی چقدر است. تاکنون ۹۵۰۰ مورد از بهینه‌سازی موتورخانه‌ها تا مرحله پایانی اجرا شده و از نظر ما، پروژه این تعداد موتورخانه تکمیل شده است. مبالغ همه این نوع خدمات هم از مشترک دریافت نمی‌شود و کاملاً رایگان است.
انجام این سه اقدام اصلاحی چقدر از مصرف موتورخانه‌ها را کاهش می‌دهد؟
برای آنهایی که سال پیش انجام شد، باید یک سال بگذرد و ما بدانیم عدد صرفه‌جویی چقدر است، البته به‌صورت موردی تست‌هایی انجام شد. حداقل عددی که در گزارش‌ها آورده شده است، ۱۶ درصد است، یعنی ۱۶ درصد از حجم مصرف گاز آن موتورخانه کاهش یافته است.
دلیل دیگری که میزان صرفه‌جویی در طرح موتورخانه‌ها کاهش یافته است مربوط به اقدام‌هایی است که در طرح جدید برای افزایش کارایی تعریف شده و صرفاً شامل سه اقدام ساده است، در حالی که در طرح اولیه طبق مصوبه گستره بیشتری برای اصلاح عملکرد موتورخانه‌ها تعریف شده بود. نظر شما در این باره چیست؟
بله در طرح اولیه اقدام‌های جزئی‌تری تعریف شده بود که در مرحله اجرا امکان‌پذیر نبود. مثلاً نصب شیرهای ترموستاتیکی و نصب سنسورهای حرارتی که به هوشمندسازی موتورخانه‌ها کمک می‌کرد نیز تعریف شده بود، اما این طرح‌ها با توجه به محدودیت‌های مالی و زیرساختی قابلیت اجرا نداشت. الان توصیه ما این است که مردم در ماه‌های گرم سال به‌صورت دستی دمای موتورخانه‌های خود را کاهش دهند تا با صرفه‌جویی گاز مشمول جریمه در پلکان‌های بالای مصرف نشوند.
البته این موضوع در بخش اداری جزء وظایف قانونی ادارات دولتی است، چون ابلاغیه هیأت دولت صادر شده و ادارات دولتی موظف شده‌اند یک ساعت قبل از شروع کار و یک ساعت قبل از پایان کار، کلاً سیستم حرارت مرکزی را از سرویس خارج کنند، اما اگر این سیستم هوشمند باشد و به آنها زمان بدهند، قطعاً این کار با دقت بالاتری انجام می‌شود. ما هم قبول داریم که طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها می‌تواند با اقدام‌های تکمیلی همراه باشد، اما باید به منابع مالی این شرکت نیز توجه داشت و متناسب با آن پروژه تعریف کرد.
با تشکر از وقتی که در اختیار ما گذاشتید. در پایان اگر نکته یا ملاحظه‌ای باقی مانده است در خدمتتان هستیم.
با آغاز شدن طرح بهینه‌سازی مصرف موتورخانه‌ها در ادارات دولتی و بخش تجاری قطعاً روند ثبت‌نام در این طرح به ناگهان افزایش خواهد یافت. از مردم تقاضا میکنم که زودتر برای افزایش کارایی موتورخانه‌های ساختمان‌های مسکونی اقدام کنند و همکاران بنده در شرکت گاز نیز در اسرع وقت برای ارتقای موتورخانه‌های آنها اقدام می‌کنند.
اجازه دهید من برای بار دیگر آدرس سایت برای ثبت‌نام در طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها را اعلام کنم. مشترکان می‌توانند با مراجعه به این سایت به نشانی https://goc.nigc.ir/ برای ثبت‌نام اقدام کنند.
