**بازدید روز گذشته (سوم دی‌ماه) از کارگاه‌های تولیدی ۲ شرکت پمپ‌ساز ایرانی در تبریز که تامین بخشی از پمپ‌های مورد نیاز طرح انتقال نفت‌خام گوره به جاسک را عهده‌دار شده‌اند، فرصت خوبی بود تا آخرین وضع پیشرفت بخش‌های مختلف این طرح را در گفت‌وگو با مدیران و مجریان مرتبط جویا شوم. به‌طور طبیعی پیشرفت کار در بخش ساخت پمپ‌ها از فحوای نشست‌های مشترک با پمپ‌سازان مشخص شد. آنطور که مدیران عامل شرکت‌های «پمپیران» و «پتکو» در نشست‌های جداگانه با کارفرما (شرکت مهندسی و توسعه نفت) گزارش دادند، هم‌اکنون طراحی پمپ‌ها پایان یافته و به این ترتیب، مشخصات هیدرولیکی پمپ‌ها معلوم شده است. مدیران متن پیش از این، از شرکت «پمپ‌های صنعتی ایران» هم بازدید داشته‌اند و مجموع شواهد و گزارش‌های دریافتی نشان می‌دهد تقریبا هر سه شرکت مرحله طراحی را انجام داده و برای ورود به مرحله الگوسازی پمپ‌ها آماده‌اند. هم پمپیران و هم پتکو در نشست‌های دیروز اطمینان خاطر دادند که نهایتا ظرف ۱۳ ماه آینده، پمپ‌های موضوع قرارداد را به نفت تحویل می‌دهند.
**از کدام قراردادها حرف می‌زنیم؟ هشتم مهرماه امسال بود که قرارداد شرکت‌های متن و پمپیران به ارزش تقریبی ۱۹ میلیون یورو و با هدف ساخت و خدمات پشتیبانی ۲۰ دستگاه الکتروپمپ امضا شد؛ متن با شرکت پمپ‌های صنعتی ایران هم قراردادی مشابه پمپیران امضا کرد و قرارداد سوم نیز بین شرکت‌های متن و پتکو به ارزش تقریبی ۱۰ میلیون یورو با هدف ساخت و خدمات پشتیبانی ۱۰ دستگاه الکتروپمپ امضا شد. به این ترتیب، ساخت و تامین ۵۰ الکتروپمپ مورد نیاز طرح انتقال نفت خام گوره به جاسک به سه شرکت پمپ‌ساز ایرانی سپرده شد تا پس از واگذاری ساخت بخش خطوط لوله و مخازن ذخیره‌سازی به شرکت‌های ایرانی، سیر حضور فعالان داخلی در این طرح تکمیل شود. امروز پیمانکاران ایرانی متعددی در بخش‌های مختلف این طرح ملی در حال فعالیت هستند.
**نقش سیاست‌گذاری وزارت نفت در واگذاری حداکثری کار به پمپ‌سازهای ایرانی چیست؟ مسعود باقر تجریشی، مدیرعامل شرکت پتکو در این باره گفت: «زمانی بود که اصلا به ظرفیت‌های داخلی اعتماد نمی‌شد اما امروز اگر به پروژه‌های اجراشده و یا در حال اجرای پتکو نگاه کنید، می‌بینید غالب این پروژه‌ها متعلق به وزارت نفت است. ما به‌ویژه در سال‌های اخیر در اجرای طرح‌های صنعت نفت در بخش‌های مختلف اعم از پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها، نمکزدایی‌ها و … مشارکت داشته‌ایم و به‌واسطه اعتماد دوباره برای مشارکت در تامین پمپ‌های طرح گوره به جاسک، از وزارت نفت سپاسگزاریم». محمدحسین هیهات، مدیرعامل شرکت پمپیران هم معتقد است «سیاست وزارت نفت در واگذاری ساخت پمپ‌ها به سه شرکت، سیاست درستی است که سبب شده با تلاش و توان بیشتری در این فرآیند رقابتی شرکت کنیم. ما باید با عملکردمان به اعتماد وزارت نفت پاسخ دهیم. حیات ما وابسته به این اعتمادسازی است».
**همانطور که پیش از این هم اعلام شده، ویژگی‌های اولیه مدنظر برای پمپ‌های مورد نیاز طرح انتقال نفت خام گوره-جاسک، الکتروپمپ‌هایی با توان ۵.۶ تا ۵.۸ مگاوات بود اما وزارت نفت با هدف حمایت از توان ایرانی، مهندسی طرح را تغییر و تامین پمپ‌هایی با توان به طور متوسط حدود ۲.۷ مگاوات را در برنامه قرار داد. اسماعیل باقری، مدیر مهندسی طرح انتقال نفت خام گوره-جاسک در جریان بازدیدها یادآور شد: «تجربه ساخت پمپ BB۳ با توان ۲.۷ مگاوات (که در طرح گوره-جاسک دنبال می‌شود) هم در کشور وجود ندارد، اما با توجه به ظرفیت‌ها و توان سه شرکت پمپ‌ساز طرف قرارداد با متن، باور داریم که توان و قابلیت ساخت پمپ‌هایی با این ویژگی‌ها را دارند».
**آیا به ثمر رساندن این طرح ملی کار آسانی است؟ پاسخ واضح است. در شرایط کنونی که اقتصاد ما با تنگنای تحریم روبه‌روست و در مجموع با در نظر گرفتن فضای کسب‌وکار نامساعد حاکم بر کشور، به‌طور طبیعی اجرای هیچ طرحی آسان نیست؛ چه برسد به طرحی کلان مانند طرح انتقال نفت خام گوره به جاسک. این طرح مشتمل بر بخش‌های مختلفی از جمله ساخت حدود هزار کیلومتر خط لوله ۴۲ اینچ، احداث پنج ایستگاه پمپاژ، ساخت مخازن ذخیره‌سازی و ساخت اسکله صادراتی است و با اجرای آن، امکان انتقال روزانه یک میلیون بشکه نفت خام از پایانه نفتی گوره در استان بوشهر به منطقه جاسک در ساحل دریای عمان فراهم می‌شود و جاسک به عنوان دومین پایانه صادراتی نفت خام کشور، اهمیتی راهبردی می‌یابد. ضرورت پیشبرد موازی و یکپارچه هر یک از پروژه‌ها، افزون بر تنوع بخش‌های اجرای کار، بر حساسیت‌ها، پیچیدگی‌ها و سختی‌های اجرای این طرح ملی افزوده است. از سوی دیگر، اگرچه شرکت‌های ایرانی فعال در این طرح از اعتماد صنعت نفت و رونق ایجاد شده در کسب‌وکارشان خرسند هستند اما در عین حال نباید فراموش کرد آنها نیز به واسطه تحریم، مسیر چندان همواری پیش رو ندارند.
**چرا مسیر شرکت‌های داخلی هموار نیست؟ ارزش قراردادهای ساخت الکتروپمپ‌های طرح گوره-جاسک در مجموع ۴۸ میلیون یوروست که در مقایسه با ارزش کل این طرح که حدود ۲ میلیارد دلار است، رقم ناچیزی است؛ اما اگر همین پمپ‌ها به‌موقع آماده و تحویل نشوند، طرحی با این عظمت متوقف خواهد شد. شرکت‌های پمپ‌ساز تنها در همین بخش به ظاهر کوچک و اما بسیار حائز اهمیت، دیروز از مشکلات ناشی از تحریم می‌گفتند. مدیرعامل پمپیران می‌گفت «ما برای رشد، بهبود، ارتقا و انجام بهتر پروژه‌هایمان به همکاری با دنیا نیاز داریم و شرایط کنونی، محدودیت‌های زیادی برایمان ایجاد کرده است» و مدیرعامل پتکو هم از «تنگناهای ناشی از واردات قطعات و تجهیزات و مشکلات در زمینه نقل‌وانتقال پول» می‌گفت. بدون شک دیگر شرکت های داخلی هم با چنین تنگناهایی مواجهند. تجریشی با اشاره به مذاکرات پتکو با شرکت‌های قالب‌ساز، به مشکلات صنعت ریخته‌گری هم اشاره کرد: «ظرفیت این صنعت تا سال ۸۳ رو به رشد بود اما با اتخاذ سیاست‌های غلط در سال‌های بعد، این صنعت تضعیف شد و به جایی رسیدیم که بسیاری از کارخانه‌های ریخته‌گری هیچ سفارشی برای انجام کار نداشتند و رکود کامل حاکم شد. البته خوشبختانه از ابتدای امسال، صنعت ریخته‌گری دوباره جان گرفته و ظرفیت‌ها در این بخش رو به افزایش است».
**درباره میزان پیشرفت کار قراردادهای ساخت الکتروپمپ‌ها گفته شد؛ اما دیگر بخش‌های طرح انتقال نفت خام گوره-جاسک در چه مرحله‌ای قرار دارند؟ تورج دهقانی، مدیرعامل شرکت متن در این زمینه توضیح داد: «در بخش خطوط لوله نیز بخش عمده نیاز ما از طریق سازندگان داخلی تامین می‌شود. اسلپ در فولاد مبارکه ساخته و در فولاد اکسین به ورق تبدیل می‌شود و در ادامه مسیر هم شرکت‌های لوله‌سازی، لوله مورد نیاز را تامین می‌کنند. هم‌اکنون بخشی از سفارش‌های لوله تحویل داده شده، لوله‌ها در حال انتقال به سایت است. پیمانکاران، عملیات اجرایی و تسطیح و آماده‌سازی را برای لوله‌گذاری آغاز کرده‌اند و در بخش‌هایی از کار، عملیات جوشکاری لوله هم آغاز شده. در ساخت اقلام دیگر مانند شیرآلات، لوله‌های فرآیندی، اقلام الکتریکال، ابزار دقیق و … هم رویکرد داخلی داریم و با اتکا به توان سازندگان ایرانی در حال برنامه‌ریزی هستیم. در بخش ساخت مخازن ذخیره‌سازی هم پیمانکار پروژه در مرحله سفارش‌گذاری خرید است و عملیات اجرایی آغاز شده است».
**بارها شنیده‌ایم که با برنامه‌ریزی‌های انجام شده در طرح انتقال نفت خام گوره به جاسک، قرار است تا پایان سال ۹۹، نخستین محموله نفت خام از بندرجاسک صادر شود؛ هدفی که به‌طور طبیعی تحقق آن از مسیر شعارزدگی، ناامیدی یا امیدواری بیش از حد و بی‌پشتوانه نمی‌گذرد و مبتنی بر واقعیت‌ها، عملکردهای مطابق برنامه، هماهنگی در اجزای مختلف طرح و متغیرهای فراوان است. با این رویکرد، از مدیرعامل شرکت متن خواستم به محدودیت‌ها و چالش‌های پروژه اشاره کند. دهقانی به پرسشم پاسخ داد و گفت در بعضی از بخش‌ها، نفت انتظار سرعت‌بخشی بیشتری به کار دارد. برای نمونه به یکی از شرکت‌های پیمانکار اشاره کرد که با تغییرات مدیریتی روبه‌رو بوده و این موضوع، بر روند اجرای کار آن شرکت اثر گذاشته و یا مطرح کرد که لوله‌سازی ماهشهر در اجرای تعهدات خود کوتاهی کرده و نفت مطابق قرارداد معتبری که وجود دارد، پیگیر اجرا و تامین لوله‌ها از سوی این شرکت است.
در تبیین پیشرفت پروژه‌ها، باید به نقاط ضعف و مشکلات و چالش‌ها هم اشاره کرد؛ این هم بخشی از واقعیت‌های اجرای پروژه‌هاست.
**پیش از این هم دیده بودم که یکی از مشاوران وزیر نفت در نشست‌های مرتبط با طرح انتقال نفت خام گوره به جاسک حضور دارد. او در این سفر هم حضور داشت. از مدیران و کارشناسان شرکت‌های پمپ‌ساز در باره جزئیات کار، راهبردهای مجموعه‌هایشان، تجهیزات و قطعات مورد استفاده، همکاری‌شان با دیگر شرکت‌ها و مجموعه‌ها و … می پرسید؛ با کارکنان مشغول به کار در کارگاه‌ها از نزدیک گفت‌وگو و گزارش‌های ارائه شده ازسوی شرکت‌ها را به دقت بررسی می‌کرد. واضح است وزیر نفت شخصا و به‌طور ویژه، پیشرفت این طرح را پیگیری می‌کند.
**در یکی از نشست‌های دیروز، وقتی یکی از شرکت‌ها در ارائه گزارش عملکردشان مطرح کردند «ای کاش روزی برسد که دیگر نامی از پمپ‌های خارجی به میان نیاید»، مدیرعامل شرکت متن گفت: «امیدوار باشیم روزی برسد که در حین امکانپذیری دسترسی به انواع پمپ‌های ساخت خارج و داخل، پمپ ایرانی آنقدر رقابت‌پذیر و کیفی باشد که به انتخاب اول و آخر کارفرما بدل شود». دهقانی در تاکید بر ضرورت تحویل به موقع کار از سوی پیمانکاران، نکته دیگری هم گفت که به گمانم شاه‌بیت گفت‌وگوهای نشست‌ها و بازدیدهای دیروز بود: «اجرای طرح گوره-جاسک در سخت‌ترین شرایط تحریمی، این طرح را به نمادی از مقاومت ملی و نمادی از باور کامل به ظرفیت‌های ایرانی بدل کرده. پس تحقق نیافتن اهداف، تنها به معنای به اجرا در نیامدن یک طرح در موعد مقرر نیست؛ بلکه به معنای خدشه‌دار شدن یک باور بزرگ است».
این باور باید زنده بماند…
هانیه موحد
