تولید بنزن اضافه پشت چراغ قرمز تدبیر دولت

بالا بودن میزان غلظت بنزن هوای تهران که گاهی حتی به 1000 برابر حد استاندارد هم می‌رسید و هشدارهای مکرر نسبت به شیوع بیماری سرطان در ایران باعث شد تا سازمان حفاظت محیط زیست در دولت یازدهم خواستار توقف تولید پتروبنزینها که از سال 89 به دلیل تحریم بنزین در کشور صورت گرفته بود، شود.

علت تصمیم دولت مشخص بود، آلودگی هوا و سرطانزا بودن بنزن. یکی از دلایل افزایش آلودگی هوا هم اضافه شدن بنزین پتروشیمی‌ها از اواسط سال 89 با فرایند پیرولیز به چرخه سوخت کشور  اعلام شده است. میزان بنزن بنزین پتروشیمی حاصل از این فرایند بین 40 تا 50 درصد بود، به همین دلیل  تعداد روزهای پاک که در سال 88، 32 روز بود، در سال 89 به 14 روز و طی سالهای 90 تا 92 به 3 روز کاهش یافت که به اعتقاد کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست این امر نشان دهنده آن بود که تغییری در سوخت کشو ایجاد شده است. 

به این ترتیب، سازمان حفاظت محیط زیست در دولت یازدهم از جمله مخالفان توزیع بنزین پتروشیمی‌ها شد، زیرا به اعتقاد کارشناسان این سازمان، بنزین پتروشیمی‌ها یکی از مهمترین عوامل افزایش آلودگی هوا طی سالهای 89 تا 90 بودند؛ آلاینده‌های این ماده تا 1000 برابر حد استاندارد در این بازه زمانی اعلام شده است.

دکتر بهزاد رحمانی عضو هیئت مدیره انجمن علمی جراحان عمومی ایران درحالی که تغییر عوامل محیطی و نقش آن را در افزایش سرطانها بی‌تاثیر نمی‌داند اما معتقد است که نمی‌توان آلودگی هوای تهران را در بروز و افزایش سرطان ریه نادیده گرفت. به گفته او، آلودگی ناشی از دود و غبار در بروز سرطان نقشی ندارند. اما مواد شیمیایی ناشی از بنزین غیراستاندارد، ریسک ابتلا به سرطان ریه را بالا می‌برد.

امسال دولت مصوبه کاهش آلودگی هوا مبنی بر حذف اکتان افزای پتروشیمی و ارتقای کیفی بنزین مصرفی بویژه در تهران را اجرایی کرد، اما مخالفان توقف بنزین پتروشیمی‌ها همچنان معتقدند بنزن موجود در پتروشیمی‌ها عامل آلودگی هوا نیست، آنها حتی سرطانزا بودن بنزن را هم زیر سئوال می‌برند و می‌گویند هنوز ثابت نشده است که بنزین پتروشیمی‌ها از عوامل افزایش ابتلا به بیماری سرطان در کشور باشد.

سالی 85 هزار مورد جدید به تعداد سرطانی ها اضافه می‌شود

دکتر عظیم مهرور، رئیس بیمارستان و مؤسسه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان به شانا می‌گوید: سرطان توقف رشد طبیعی سلول است. هرگاه رشد سلول از مسیر طبیعی خود خارج شده و کنترلی روی آن وجود نداشته باشد و سلول به طور نامنظم و غیرقابل کنترل رشد کند، سرطان رخ می‌دهد. آلودگی هوا هم می تواند یکی از علل بروز سرطان باشد.

آمارهای موجود در مورد میزان ابتلا به سرطان در ایران در سال 90 نشان می‌دهد که به طور میانگین سالی 85 هزار مورد جدید به تعداد سرطانی‌های کشور اضافه می‌شود. ضمن این که سالانه 30 هزار نفر هم در اثر ابتلا به این بیماری جان خود را از دست می‌دهند. این در حالی است که براساس گزارشهای وزارت بهداشت و درمان تنها در سال 92 بیش از 1200 میلیارد تومان برای خرید داروهای بیماران مبتلا به سرطان هزینه شده است. هزینه‌ای که پرداخت آن حتی برای گروههای پردرآمد جامعه نیز سنگین است.

نیازی به مطالعه نیست؛ بنزن سرطانزاست 

وزارت نفت درحالی طی یکسال اخیر نسبت به ارتقای کیفیت بنزین تولیدی اقدام و بنزین پتروشیمی ها را ازچرخه تولید و توزیع خارج کرده است که به گواه جامعه پزشکی آلودگی هوا یکی از فاکتورهای موثر در ایجاد سرطانهای خاص در بدن بخصوص سرطان ریه است. دکتر عبدالله فضلعلی زاده، ‌رئیس انجمن سرطان ایران به شانا می‌گوید: بنزن یک ماده سرطانزاست. این مسئله هم به اثبات رسیده است و نیازی نیست برویم و دوباره مطالعه کنیم.

وی ادامه می‌دهد: طبق گزارش سازمان حفاظت محیط زیست و بقیه ارگانهای مسئول، میزان آلاینده‌های موجود در هوا طی سالهای گذشته بالاتر از حد مجاز بوده است. وقتی که این مواد سرطانزا که بنزن یکی از آنهاست در هوا منتشر می‌شود، خواهی نخواهی به مرور وارد بدن انسان هم خواهد شد، بنابراین طبیعی است که احتمال سرطان هم افزایش می‌یابد.

زمانی که کیفیت سوخت پایین باشد، بنزن و آروماتیک به صورت ناقص می‌سوزند، در نتیجه بنا به یافته‌های علمی نقش آنها در ایجاد سرطان بر کسی پوشیده نیست. سعید متصدی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست یکی از مهمترین عوامل آلوده‌کننده هوا را ذرات زیر 2.5 میکرون می داند و می‌گوید: بررسیها نشان داده است که آروماتیک و بنزن از عوامل ایجاد کننده این ذرات هستند.

رئیس انجمن سرطان اما به نکته دیگری اشاره می‌کند و می‌گوید: ابتلا به بیماری سرطان یک فرایند است اما با توجه به این که میزان آلاینده‌های ناشی از بنزن و آروماتیک هوا طی سالهای اخیر به میزان قابل توجهی افزایش یافته است، بنابراین باید انتظار افزایش سرطان ناشی از این نوع آلودگیها را طی سالهای آینده داشته باشیم. 

فضلعلی‌زاده  ادامه می‌دهد: خواهی نخواهی مواد سمی و سرطانزای ناشی از دودهای حاصل از سوختهای ناقص به تدریج وارد بدن انسان می‌شود و اگر بگوییم همین سوخت ناقص منجر به ایجاد سرطان شده است حرفی دور از ذهن نخواهد بود؛ ببینید افراد بلافاصله در اثر برخورد با این مواد دچار بیماری سرطان نمی‌شوند. اما، با توجه به شواهد موجود خواهی نخواهی شاهد افزایش آمار مبتلا به سرطان در آینده خواهیم بود.

محققان، معتقدند افرادی که در مناطق دارای آلودگی هوا زندگی می کنند، حدود 20 درصد بیشتر از افرادی که در هوای پاک زندگی می کنند با احتمال ابتلا به سرطان ریه مواجه هستند.

ذرات ریز ناشی از آلودگی هوا که باعث تحریک ریه‎ها و التهاب آنها می شوند، یک عامل خطر ساز در بروز سرطان ریه است. شواهد بسیاری وجود دارد که قرار گرفتن در معرض ذرات ریز هوا می‌تواند سبب التهاب ریه‌ها و آسیب به DNA افراد و در نهایت منجر به بروز انواع سرطانها بویژه سرطان ریه شود.

رئیس انجمن سرطان شناسی اما به نکته پیشگیری از سرطان اشاره می کند و می گوید:‌ حال که می‌دانیم چه عواملی منجر به بروز سرطان می‌شود بهتر است به پیشگیری از آن اقدام کنیم.

او با بیان این که نباید اجازه دهیم عوامل خطرزا ( بروز سرطان) بیش از این خود را در محیط نشان دهد می‌گوید: ‌به اعتقادم، اگر بتوانیم با فرهنگسازی به مردم آموزش دهیم به جای استفاده از خودرو شخصی خود از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنند می توانیم تا حدود زیادی از افزایش آلودگی هوا بکاهیم.

البته ورزش روزانه، تغییر رژیم غذایی و سعی در حذف فست فودها، حذف دخانیات و قلیان و چکاپهای سالانه را هم می‌توان در کنار بهبود وضع هوا از جمله عوامل کاهش سرطان در جوامع ذکر کرد.

دولت، اقدامهای فراوانی را برای کاهش آلودگی هوا انجام داده است؛ سهم وزارت نفت از برنامه دولت برای افزایش سلامت مردم، ارتقای کیفیت بنزین تولید داخل و عرضه بنزین یورو4 در کشور است که در حال حاضر 5 کلانشهر ایران از سوخت یورو4 استفاده می‌کنند؛ ضمن این که با طرحهای بهینه سازی مجتمعهای پالایشگاهی به مرور دیگر پالایشگاههای کشور هم به تولید بنزین یورو4 اقدام خواهند کرد. 

آمارها می‌گویند: شرایط هوا در تهران نسبت به مدت مشابه سال گذشته بهتر بوده به نحوی که تا امروز 177 روز هوای سالم و 13 روز هوای پاک داشته ایم. تهران که حداقل از سال 89 تا 92 در فصل پاییز کمتر شاهد یک روز پاک بود؛ این بار شنبه 8 آذرماه پاک اعلام شد. یکی از علل پاک شدن هوا در سال 93 را می توان توقف توزیع و تولید بنزین پتروشیمی دانست.

با این حال تمام آلودگی تهران به دلیل مصرف بنزین نیست، بلکه آلودگی حاصل از استفاده از سوختهای غیرمتعارف از سوی برخی کارخانه‌ها، استفاده از خودروهای غیر استاندارد با مصرف بنزین و تعدد خودروها در پایتخت از دیگر دلایل آلودگی هواست. بنابراین نباید به محض آلودگی هوا کیفیت سوخت را متهم ردیف اول آلودگی اعلام کرد.

نگار صادقی