به گزارش شانا به نقل از ماهنامه اقتصاد مقاومتی ایران فردا، صنعت نفت ایران در زمان تحریم، از تحریم‌های چند لایه‌ای رنج می‌برد که علاوه بر صادرات نفت، سایر بخش‌های این صنعت از جمله سرمایه گذاری، نوسازی پالایشگاه‌ها و خرید تجهیزات ضروری را نیز نشانه رفته بود.
26 دیماه 1394، آغازگر فصل جدید صنعت نفت برجام یا برنامه جامع اقدام مشترک، در 23 تیر 1394 پس از 20 ماه مذاکرات فشرده و سخت که از آن به عنوان مذاکرات قرن نام برده می‌شود، بین ایران و کشورهای 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، چین و آلمان) به امضا رسید.
این توافق در 29 تیرماه 1394 با تصویبت قطعنامه 2231 در شورای امنیت سازمان ملل ماهیت حقوقی پیدا کرد و بدین ترتیب، 6 قطعنامه قبلی این شورا علیه ایران را لغو کرد. اتحادیه اروپا نیز در همان روز برجام را تایید کرد.
برجام در 19 مهرماه 1394 در قالب قانون «اقدام متناسب و متقابل ایران در اجرای برجام» به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و با تایید شورای نگهبان در 23 مهرماه برای اجرا به دولت ابلاغ شد.
این توافق از 26 دی ماه 94 با انتشار گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر اجرای تعهد ایران در حوزه هسته‌ای، با برچیده شدن همه تحریم‌های ایران مرتبط با موضوع هسته‌ای به مرحله اجرا رسید، بدین ترتیب، با اجرای برجام همه تحریم‌های مرتبط با صنعت نفت، گاز و پتروشیمی لغو و زمینه بازگشت مقتدرانه ایران به بازار جهانی نفت فراهم شد.
بررسی تاثیر برجام بر صنعت نفت در همایش اقتصاد مقاومتی و برجام
برای بررسی تاثیر برجام بر جنبه‌های مختلف اقتصاد کشور، همایشی ملی با حضور مسئولان و کارشناسان در مرکز مطالعات وزارت امور خارجه برگزار شده تا به بررسی ابعاد مختلف این موضوع پرداخته شود.
همایش اقتصاد مقاومتی و برجام 10 اسفندماه پارسال آغاز شد که تا 18 اسفندماه به بررسی دستاوردهای برجام در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی شامل صنعت، معدن، تجارت، کشاورزی، نفت، نیرو، انرژی هسته‌ای، بهداشت، راه و شهرسازی، علم و فناوری و پولی- بانکی پرداخت.
بر این اساس در روز شنبه ( 14 اسفندماه 95) نشست‌های تخصصی برای بررسی تاثیر برجام بر بخش انرژی و صنعت نفت برگزار شد، امیرحسین زمانی نیا، معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت، عباس کاظمی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، حمیدرضا عراقی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران و مسئولانی از شرکت ملی صنایع پتروشیمی، شرکت ملی نفتکش و معاونت مهندسی وزارت نفت از جمله شرکت کنندگان در این همایش بودند.
2 برابر شدن صادرات نفت پس از اجرای برجام
معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت در این نشست درباره دستاوردهای برجام گفت: تاکنون 25 تفاهمنامه نفتی با شرکت‌های بین‌المللی امضا شده که از خردادماه سال آینده (سال 96) تبدیل آن‌ها به قرارداد آغاز می‌شود.
امیرحسین زمانی نیا افزود: مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرده است که دولت جدید آمریکا توافق‌های برجام را رعایت می‌کند، بنابراین مشکل عمده‌ای در بخش نفت و گاز نخواهیم داشت.
وی درباره میزان صادرات نفت کشور نیز با بیان این‌که اکنون میزان صادرات نفت و میعانات گازی به بیش از 2 میلیون و 630 هزار بشکه در روز افزایش یافته است، تصریح کرد: در فضای ایجاد شده پس از برجام، صادرات نفت ایران 2 برابر شد، درآمد حاصل از صادرات نفت و میعانات گازی، امسال (سال 95) به حدود 34 میلیارد دلار رسیده است.
زمانی نیا عنوان کرد: ارزش تفاهمنامه‌های امضا شده که مذاکرات مربوط به آن‌ها جریان دارد در صورت تبدیل به قرارداد، 80 تا 85 میلیارد دلار خواهد بود.
باید یادآور شد ایران در زمان تحریم ناچار به صادرات روزانه یک میلیون بشکه نفت به پنج کشور چین، هند، کره جنوبی، ژاپن و ترکیه بود که البته پول آن نیز امکان انتقال را به کشور نداشت و در بانک‌های خارجی بلوکه می‌شد، اما پس از اجرای برجام، موانع صادرات نفت ایران برداشته شده و علاوه بر افزایش صادرات نفت، کشورهای جدیدی مانند اندونزی، اسپانیا، ایتالیا، لهستان و یونان به جمع مشتریان نفت ایران پیوستند.
برجام از هزینه های اضافی صادرات و واردات تجهیزات کاست
معاون وزیر نفت در امور گاز گفت: در زمان تحریم ناچار بودیم محصولات تولیدی خود را ارزانتر بفروشیم و تجهیزات مورد نیاز را گرانتر از قیمت‌های جهانی وارد کنیم، اما پس از اجرای برجام شرایط تغییر کرد و حتی اکنون حق دلالی برای انتقال پول نیز پرداخت نمی‌کنیم.
حمیدرضا عراقی با تشریح دستاوردهای برجام افزود: در دوران تحریم، کشتی‌ها به علت تحریم و مشکلات بیمه‌ای امکان ورود به بنادر کشور را نداشتند و بنابراین هزینه صادرات بالا می‌رفت.
وی به نقش برجام در افزایش تولید گاز کشور اشاره کرد و ادامه داد: اکنون تولید گاز ما در پارس جنوبی به قطر نزدیک شده که امکان دارد تا پایان امسال (سال 95) از تولید قطر نیز فراتر برود.
عراقی با بیان این‌که اگر برجام نبود میزان تولید نفت کاهش قابل توجهی می‌یافت، بیان داشت: سوال این است که اگر میزان صادرات نفت کاهش می‌یافت آیا نرخ ارز به همین میزان فعلی بود یا بسیار بالاتر می‌رفت؟
مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران تاکید کرد: به علت افزایش صادرات نفت پس از اجرای برجام و افزایش درآمدها، نرخ ارز تثبیت شد و بدین ترتیب امکان اجرای طرح‌ها در شرایط با ثبات فراهم شد.
باید یادآور شد در زمان تحریم، دلالان برای جابجایی پول و وارد کردن تجهیزات، هزینه‌های سنگینی را به نظام مالی کشور تحمیل می‌کردند، به عنوان مثال، دلالان برای انتقال بدهی ایران به ترکمنستان بابت خرید گاز از این کشور، حق دلالی 4.8 درصدی طلب می‌کردند، اما پس از برجام، انتقال پول به آسانی و به طور مستقیم انجام می‌شود.
افزایش روزانه 28 میلیون دلاری درآمد نفتی ایران
سرپرست اداره کل امور اوپک و مجامع انرژی وزارت نفت گفت: اجرایی شدن برجام و گشایش‌های حاصله آن، برنامه‌های استکبار جهانی را خنثی کرد و اکنون با افزایش 10 دلاری قیمت‌ها شاهد اضافه درآمد روزانه 28 میلیون دلاری برای کشور هستیم.
بهروز بیک علی زاده افزود: قیمت نفت از بیش از 110 دلار در اواسط سال 2014 به کمتر از 40 دلار در سال 2016 تنزل کرد که عامل اصلی آن افزایش تولید در این سال‌ها بود.
به گفته این مقام مسئول، با اعمال تحریم‌ها سهم ایران در بازار نفت از 2.7 میلیون بشکه در روز به کمتر از یک میلیون بشکه در روز کاهش یافت، اما در مقابل تولید عراق در همین سال‌ها از سه میلیون بشکه در روز به چهار میلیون بشکه در روز و تولید نفت عربستان به بیش از 10 میلیون بشکه در روز رسید.
وی تصریح کرد: دلیل اصلی افزایش ظرفیت تولید عربستان، پایین آوردن قیمت نفت به منظور اعمال فشار بر ایران و در نتیجه پا پس کشیدن ایران در مذاکرات برجام بود.
بیک علی زاده ادامه داد: این اقدام عربستان کاهش 300 میلیارد دلاری ذخایر ارزی و افزایش بدهی‌های این کشور را به دنبال داشت و در کنار آن افزایش خریدهای نظامی، بدهی سعودی‌ها را تشدید کرد.
وی گفت: با اجرایی شدن برجام، تولید نفت ایران به تدریج افزایش یافت تا به سطح 3.2 میلیون بشکه در روز رسید و پس از آن بود که بحث فریز نفتی مطرح شد، اما ایران با پافشاری بر مواضع خود بتدریج تولید خود را افزایش داد تا به سطح سه میلیون و 975 میلیون بشکه در روز و بیشترین تولید کشور از سال 1997 تاکنون (اسفند 95) رسید.
بیک علی زاده گفت: مراجعه به تارنمای اطلاع رسانی اوپک بیانگر کاهش تولید همه کشورهای عضو در ماه اکتبر گذشته است، اما جمهوری اسلامی ایران به میزان 90 هزار بشکه در روز افزایش داشته و توانسته پیش از آنچه تصور می‌شد به سطح ذخیره سازی‌های مدنظر دست یابد.
سرپرست اداره کل امور اوپک و مجامع انرژی وزارت نفت افزود: این در حالی بود که در زمان تحریم‌ها سطح صادرات نفتی کشور به کمتر از یک میلیون بشکه در روز تنزل یافته و بنا بود از این میزان نیز کمتر شود و حتی اجرای برنامه نفت در برابر غذا و دارو همانند آنچه برای عراق در سال‌های گذشته اعمال شده بود را پیش بینی کرده بودند.
آغاز نوسازی و اصلاح پالایشگاه‌های کشور پس از اجرای برجام
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش فرآورده‌های نفت گفت: اصلاح 9 پالایشگاه کشور نیازمند 14 میلیارد دلار سرمایه گذاری است که مصرف مازوت در پالایشگاه‌ها را از 26 درصد فعلی به هفت درصد کاهش خواهد داد.
عباس کاظمی با بیان این‌که نفت از صنایع پایه‌ای و توسعه‌ای است که به جذب سرمایه نیاز دارد، افزود: پالایشگاه‌های کشور برپایه طراحی‌های سال 1344 است و از مصرف بالای مازوت برخوردارند، کوشش‌های زیادی از اوایل سال 1380 برای بروز رسانی آن‌ها انجام شد که به دلیل تحریم‌ها مسکوت ماند.
وی با اشاره به این‌که تحریم‌ها، پروژه‌های سرمایه‌ای وزارت نفت را متوقف کرد، از سرمایه گذاری خارجی سه میلیارد دلاری در پالایشگاه آبادان در 2 هفته گذشته (اسفند 95) خبر داد که با اجرایی شدن آن مصرف مازوت این پالایشگاه از 40 به 20 درصد کاهش خواهد یافت.
کاظمی عنوان کرد: امسال (سال 95) بطور میانگین روزانه 450 هزار بشکه فرآورده‌های نفتی صادر شد، این در حالی بود که در سه ماه تابستان، این آمار بطور میانگین روزانه 600 هزار بشکه بود و در دو ماه زمستان امسال (سال 95) به روزانه 350 تا 400 هزار بشکه رسید.
معاون وزیر نفت یادآور شد: پیش از برجام ناچار به انتقال پول به حساب‌های متعدد و با ریسک‌های گوناگون بودیم، اما اجازه ندادیم حتی یک پمپ بنزین بدون بنزین بماند، یک نیروگاه دچار قطعی شود یا افت فشار گاز داشته باشیم.
کاظمی با بیان این‌که همه تجهیزات پالایشگاه ستاره خلیج فارس مهرماه امسال (سال 95) از آلمان تامین شد، اضافه کرد: ایران با افتتاح فاز 2 این پالایشگاه در نیمه دوم سال آینده (سال 96) به صادرکننده بنزین تبدیل می‌شود که از آثار برجام بوده و تامین کننده امنیت انرژی در کشور است.
باید یادآور شد قرار است در برنامه ششم توسعه، ظرفیت پالایشی کشور به سه میلیون بشکه در روز برسد و از این میزان 360 هزار بشکه با افتتاح ستاره خلیج فارس و 480 هزار بشکه نیز با تکمیل مجموعه پالایشی سیراف به ظرفیت یک میلیون و 700 هزار بشکه‌ای کنونی اضافه می‌شود، پالایشگاه‌های شیراز، جاسک، آناهیتا نیز به عنوان سایر پالایشگاه‌هایی نام برده می‌شود که قرار است در افزایش ظرفیت پالایشی کشور به سه میلیون بشکه در روز نقش داشته باشند.
تسهیل در اجرای طرح‌های پتروشیمی کشور
مدیر برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی به توافقنامه‌ای که قرار است میان بانک مرکزی و وزارت خارجه با وزارتخانه‌ها و موسسات مالی خارجی برای ایجاد خط اعتباری ایران و کشورها و بانک‌های خارجی انجام شود، اشاره کرد و گفت: بنابراین اجرای طرح‌های صنعت پتروشیمی تسهیل و تسریع می‌شود.
فرناز علوی به رفع محدودیت‌های سرمایه گذاری شرکت‌های خارجی در صنعت پتروشیمی ایران پس از اجرایی شدن برجام اشاره کرد و افزود: مذاکرات و انعقاد تفاهمنامه‌هایی با شرکت‌های بزرگ و مطرح این صنعت در دنیا از جمله، توتال فرانسه، لینده آلمان و باسف آلمان در سال گذشته (سال 94) و با شرکت‌های هیوسانگ، شل و ایندورامای اندونزی در امسال (سال 95) برای تولید محصولات مختلف و انتقال فناوری‌های نو انجام شده است.
علوی به تأثیرگذاری تحولات بین‌المللی بر صنعت پتروشیمی اشاره و تصریح کرد: با انعقاد توافقنامه‌ای که قرار است میان بانک مرکزی و وزارت خارجه با وزارتخانه‌ها و موسسات مالی خارجی برای ایجاد خط اعتباری ایران و کشورها و بانک‌های خارجی انجام شود، می‌توان انتظار داشت اجرای طرح‌های صنعت پتروشیمی تسهیل و تسریع شوند.
می‌دانیم که ظرفیت نصب شده صنعت پتروشیمی ایران اکنون به 63 میلیون تن در سال رسیده که تا سال 1404 به بیش از 120 میلیون تن خواهد رسید، برای دستیابی به این هدف باید 50 تا 70 میلیارد دلار سرمایه گذاری شود که بخش عمده آن از محل منابع خارجی تامین خواهد شد.
ضمیمه قراردادهای جدید نفتی درباره الزام انتقال فناوری آماده شد
پرویز سنگین، سرپرست اداره کل سامانه کالا و حمایت از ساخت داخل وزارت نفت در این همایش اعلام کرد: ضمیمه‌های مربوط به انتقال فناوری در قراردادهای جدید نفتی تهیه شده است که به قراردادها اضافه می‌شود.
وی با بیان این‌که طرح ساخت گروه‌های 10 گانه کالای نفت برای بومی سازی تجهیزات راهبردی صنعت نفت اجرا شده است، افزود: تهیه استانداردهای ملی تجهیزات نفتی که با استانداردهای اروپایی برابری می‌کند صادرات این محصولات را تسهیل خواهد کرد.
سرپرست اداره کل سامانه کالا و حمایت از ساخت داخل وزارت نفت ادامه داد: گروه‌های 10 گانه کالایی شامل تجهیزاتی مانند ماشین آلات دوار، حفاری و سرچاهی می‌شود که کارگروهی نیز برای اجرای آن‌ها در وزارت نفت تشکیل شده است و تاکنون 500 کالای اصلی و نزدیک به 15 هزار کالای ریز در قالب این طرح تعریف شده است.
سنگین، هزینه اجرای هفت گروه کالایی را سه میلیارد دلار برآورد کرد و بیان داشت: پس از شناسایی سازندگان داخلی، تاکنون 52 قرارداد با آن‌ها برای بومی سازی این تجهیزات امضا شده است.
برجام، موانع بیمه‌ای و تردد نفتکش‌های ایران را در بنادر جهان رفع کرد
شهرام فرحبد، رئیس امور بیمه و دعاوی شرکت ملی نفتکش ایران در این همایش با بیان این‌که برجام موانع بیمه و تردد نفتکش‌های ایران را در بنادر جهان رفع کرد، برطرف شدن محدودیت فروش و حمل نفت و اجاره نفتکش‌های آن توسط شرکت‌های بین‌المللی را از دیگر دستاوردهای پساتحریم عنوان کرد.
وی با تشریح روند تحریم نفتکش‌های ایران گفت: از سال 2012 روند تحریم نفتکش‌های ایران آغاز شد و به تدریج موانع و محدودیت‌هایی پدید آمد، در دوران تحریم که هیچ کشتی خارجی نمی‌توانست نفت ایران را حمل کند، نفتکش‌های کشورمان نفت ایران را صادر می‌کردند.
فرحبد با بیان این‌که شرکت ملی نفتکش ایران یکی از بزرگترین ناوگان‌های حمل نفت و فرآورده را در جهان در اختیار دارد، تصریح کرد: پس از اجرای برجام محدودیت‌های تردد نفتکش‌های ایران رفع شد و اگر اکنون مشکلاتی وجود دارد، ارتباطی به برجام ندارد.
رئیس امور بیمه و دعاوی شرکت ملی نفتکش ایران با اشاره به این‌که بازگشت موسسه‌های رده‌بندی بین‌المللی پیش نیاز برقراری بیمه‌های بین‌المللی بود که محقق شد، استفاده از پرچم‌های بین‌المللی، رفع خرید تجهیزات و موانع تعمیرات اساسی و دوره‌ای و کاهش قیمت خدمات را از دیگر دستاوردهای اجرای برجام عنوان کرد.
