از زمانی که اچ اس یی شرکت ملی نفت با الهام از شرکت های نفتی بزرگ دنیا همچون شل، بی پی، توتال و … شکل گرفت، حدود یک دهه می گذرد و صنعت نفت به عنوان صنعت سبز کشور، هم اکنون به بخش خصوصی و حتی برخی کشورهای همسایه در زمینه اچ اس یی مشاوره می دهد.
اخیرا کشور عراق از وزارت نفت ایران درخواست پیاده سازی اچ اس یی در شرکت نفتی خود را مطرح کرده است و چندی پیش معاون برنامه ریزی وزیر نفت عراق با مسئولان صنعت نفت کشورمان دیدار و نشست هایی درباره این موضوع برگزار کرده اند؛ به گونه ای که هم اکنون دوره های آموزشی مختلفی از قبیل رفع آلودگی محیطی و … برای کارشناسان نفتی عراق در مناطق نفتخیز جنوب در حال برگزاری است.
از سال 1379 که بنابر دستور وزیر نفت وقت قرار شد با الگوبرداری از شرکت های بزرگ نفتی دنیا واحد مهمی چون اچ اس یی در صنعت نفت ایران ایجاد شود، کسی گمان نمی برد این صنعت که یکی از آلوده کننده ترین صنایع جهان از آن نام برده می شود، ظرف چند سال به عنوان صنعت سبز و برگزیده معرفی شود؛ به گونه ای که هم اکنون نیز در حال پیاده سازی نظام اچ اس یی در سایر شرکت های داخلی و خارجی است.
در واقع پس از موافقت وزیر نفت در سال 1379، کمیته ای متشکل از اعضای شورای عالی ایمنی و آتش نشانی تشکیل و اولین جلسات آن برگزار شد.
اندکی بعد و با بومی سازی نظام های اچ اس یی شرکت های نفتی جهان، واحد اچ اس یی وزارت نفت ایران تاسیس شد، اما این واحد به صورت رسمی و همراه با یک نظام نامه جامع و کامل فعالیت خود را از سال 1383 آغاز کرد و وزارت نفت به عنوان متولی این نظام در صنعت نفت معرفی شد تا همواره اثربخشی استقرار و توسعه این نظام مدیریتی در سطح صنعت را پایش کند.
هرچند زمان زیادی از شکل گیری نهال نوپای نظام مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE-MS) در صنعت نفت نمی گذرد، اما موفقیت ها و دستاوردهای ارزشمندی در کنترل بسیاری از حوادث و آثار زیانبار بر افراد و محیط زیست، حرکت در جهت توسعه پایدار، افزایش بهره وری و رشد و بالندگی نیروی انسانی حاصل شده است.
محمد حسین اردشیری، مدیرکل اچ اس یی وزارت نفت نیز این موضوع را تایید و اذعان می کند: پیشگیری از حوادث و خسارت به سرمایه های ملی، حفاظت از محیط زیست، استفاده بهینه از منابع و صرفه جویی در مصرف انرژی، افزایش حس اعتماد و بسترسازی برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی، پیروی از الزامات قانونی، کاهش توقف های تولید، کاهش هزینه های مربوط به بیمه، پیشگیری از خدشه دار شدن اعتبار سازمان و افزایش حس اعتماد و تعلق خاطر کارکنان و افزایش بهره وری و سودآوری، دستاوردهایی است که با کوشش مدیران و کارشناسان این حوزه محقق شده است.
صنعت نفت، صنعت سبز کشور
امروزه وزارت نفت با ایجاد فضای سبز پیرامون تاسیسات خود و اجرای اقدام های موثر در زمینه افزایش و بهبود کیفیت سوخت در پالایشگاه ها، جمع آوری گازهای همراه و پیاده سازی ساز و کار توسعه پاک (CDM) گام های بلندی برای پاسداری از محیط زیست برداشته است.
اردشیری با اشاره به عضویت ایران و حضور فعال در کنوانسیون تغییرات آب و هوا و پروتکل کیوتو که در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه ای فعالیت می کند، می گوید: وزارت نفت با دارا بودن مجتمع های بزرگ صنعتی در بخش تولید نفت و گاز، از قابلیت خوبی برای استفاده از ساز و کار توسعه پاک (CDM) در طرح های خود برخوردار است.
پروژه هایی نظیر جمع آوری گازهای همراه نفت در مناطق مختلف عملیاتی، از مهم ترین این طرح ها هستند که می تواند فرصت های قابل توجهی برای پشتیبانی از طرح های زیست محیطی فراهم آورد.
تخصیص بودجه برای تثبیت شن های روان، بیابان زدایی، درخت کاری در مناطق بحرانی حاشیه تاسیسات نفتی و افزایش ظرفیت تصفیه پساب ها و پیشگیری از آلودگی آب های زیرزمینی و خاک از آلاینده های نفتی، برخی دیگر از دستاوردهای این واحد در حوزه محیط زیست است که اردشیری به آنها اشاره می کند.
مدیریت تغییر آب و هوا
وزارت نفت در زمینه مدیریت تغییرات آب و هوا اقدام به تعریف پروژه های متعددی در این زمینه کرده است.
پیگیری و تصویب پروژه های جمع آوری و ذخیره سازی کربن (CCS) با مکانیسم توسعه پاک (CDM)، برنامه ریزی و نظارت بر اجرای پروژه مشترک ایران و ژاپن در زمینه پایش مدیریت زیست محیطی و مدیریت بحران در تاسیسات نفتی حوزه خلیج فارس، سرمایه گذاری بیش از 2 میلیارد دلاری در اولین پروژه ثبت شده کشور در کنوانسیون تغییرات آب و هوای ملل متحد و عملیاتی کردن آیین نامه های اجرایی دولت در باره کنوانسیون تغییرات آب و هوا و پروتکل کیوتو و ایجاد برنامه عمل کاهش گازهای گلخانه ای، از جمله این پروژه هاست.
فعالیت های ایمنی
واحدهای ایمنی و آتش نشانی از بخش هایی بوده که همگام با شروع فعالیت صنعت نفت، فعالیت خود را آغاز کرده است؛ به گونه ای که این واحدها با توجه به الزاماتی که برایشان ایجاد شد، شرایط مناسب برای فعالیت صنایع و نیروی انسانی را در محیطی ایمن فراهم آورده اند.
با توجه به گسترش صنعت، نیازمندی ها و همچنین فناوری های نوین، ضرورت استفاده از دیدگاه های مدیریتی ایمن در صنعت نفت احساس شد؛ بنابراین واحدهای ایمنی با اتخاذ دیدگاه های مدیریتی سعی در انجام اقدام های نظام مند در جهت شناسایی خطر، ارائه اقدام های کنترلی و پیشگیرانه، بررسی کارایی اقدام های طراحی شده و اجرای آن کرده اند.
شناسایی خطر و ارزیابی و کنترل ریسک در محیط های کاری، اجرای برنامه ای عملیاتی با هدف ایمن سازی محیط های کاری، نظارت و بازرسی و کنترل محیط های کاری از نظر الزامات ایمنی، تهیه و تدوین دستورعمل اچ اس یی پیمانکاران، افزایش سرانه آموزشی ایمنی به 19 نفر ساعت در سال، شناسایی خطر خطوط لوله، بازسازی و به روز کردن تجهیزات به سیستم ها حفاظتی و … از مهم ترین اقدام های این واحد است.
بهداشت صنعتی
واحد بهداشت صنعتی در سیستم مدیریت اچ اس یی وزارت نفت، همچون بسیاری از الگوهای موفق بین المللی شرکت های نفتی مانند بی پی، توتال، شل و … تلاش های علمی و عملی سودمندی را از طریق یک سری فعالیت های کلیدی در جهت نیل به هدف توسعه پایدار انجام داده است.
پیشگیری از حوادث، آسیب ها، بیماری های شغلی و حفاظت از کارگران در برابر فشارهای بیش از حد جسمی و روانی، تامین محیط کار ایمن که نیازمند به کارگیری ایمن فناوری خواهد بود، از عمده ترین فعالیت های این بخش است.
به گفته مدیرکل اچ اس یی وزارت نفت، بهداشت در سیستم مدیریت اچ اس یی، بهداشت محیط کار است که ضمن این که نواحی و مرزهای مشترک زیادی با موضوع ایمنی و محیط زیست دارد، مقوله ای کاملا فنی و مهندسی است و با رویکرد پیشگیرانه به پایش و ارزیابی عوامل زیان آور محیط کار (صدا، ارتعاش، نور، گاز و بخار مواد شیمیایی، ذرات قابل اشتعال و …) و کنترل آنها از طریق اقدام های مهندسی و مدیریتی (طراحی و اجرای سیستم های تهویه موضعی، مافلرها، سایلنسرها، جاذب ها و …) می پردازد.
در این زمینه نیز واحدهای بهداشت صنعتی وزارت نفت اقدام های موثری انجام داده اند که از جمله آنها می توان به تدوین و ابلاغ سیاست ها، اهداف کلان و استراتژی های بهداشت صنعتی، هدایت و راهبری جلسات کمیته تخصصی بهداشت صنعتی، نظارت بر حسن اجرای اقدام های پیشگیرانه و اصلاحی، ممیزی های بهداشتی، بازرسی های بهداشتی، کاهش نرخ غیبت کار به علت بیماری و … اشاره کرد.
به طور کلی باید گفت که اچ اس یی حق اساسی نیروی انسانی است و باید کارکنان از اقدام هایی بهره مند شوند که سلامتشان را تضمین کند و با توجه به این موضوع است که تمام مدیران و مسئولان شرکت های دولتی و خصوصی ملزم هستند همه ابزارهای لازم برای تضمین سلامتی و ایمنی کارکنان خود را فراهم آورند.
سرمایه گذاری در اچ اس یی یک سرمایه گذاری مطمئن و با ارزش افزوده قابل توجه است که با ایجاد نیروی کار با انگیزه، ظرفیت های رقابتی و نوآورانه را در موسسه های اقتصادی ترویج می کند، همچنین با توجه به چالش های بی شمار در زمینه اچ اس یی، سازمان ها و شرکت ها باید مقیاس سرمایه گذاری خود را در پیشگیری افزایش دهند.
